Электронлă вулавăш

Нина пĕрремĕш рангри капитан çамкине марльăпа типĕтсех тăчĕ. Медицина законĕ çавăн пек: тăварлă тар тумламĕ уçă суран ăшне лекес-тăвас пулсан, врачсем мĕн тăрăшнине йăлтах харама ярса, çын пурнăçне пĕтерме пултарать.

Нинăн та çан-çурăмĕ тарларĕ.

Варламцев, темле пăнчă çине куç хупмасăр пăхса, шухăшласа тăчĕ. Аманнă çын йăшăл та хускалмасть.

Юлашкинчен хирург хăй мĕн шухăшланине пĕлтерчĕ:

— Резекци тумалла! — терĕ вăл. — Инструментсем хатĕрлĕр!

Пурте пичĕсене хупланă марля тĕслех пулса кайрĕç.

Резекци! Ку вăл — чĕрĕ организмăн юсанма пултарайман хăш-пĕр пайĕсене пĕр хĕрхенмесĕр касса пăрахни пулать. Ку вăл — операцирен те чи хăрушши, чи кăткăсси.

Ĕнтĕ пысăк лампа та сасартăках çутă хĕрӳлĕхне çухатса тĕксĕммĕн çутатнăн, врачсем хушшинче питĕ сайра усă куракан сăмахран тăруках сивĕ пенĕн туйăнчĕ. Тен, çавăнпах-и кашни ĕçлекенĕн çан-çурăмĕ шăннă чухнехилле сăрăлтатса илчĕ.

Акă Варвара Петровна çын курман чух куççульне вăрттăн шăлчĕ. Куна Нина çеç асăрхама ĕлкĕрчĕ. Пульс шыракан сестра та, вĕренсе тухнă хыççăн тинтерех кăна ĕçе кĕнĕскер, ĕсĕклесе ячĕ.

Тен, çемçе кăмăллă Нина та макăрса яратчĕ пуль, анчах ăна хирургăн çирĕп сасси уçăлтарчĕ: хĕр вара хăрушă тĕлĕк курса ыйхăран вăраннă пек шарт сикрĕ.

— Инструментсем хатĕр-и?

Нина дезинфекциленĕ тĕрлĕ çĕçĕ-хачăсемпе хĕскĕч-хыпкăчсене тата ытти инструментсене алăран алла хăвăрттăн тыттарчĕ.

Операци вăраха тăсăлчĕ. Миçе сехете яхăн пычĕ-ши вăл? Нина пĕлеймерĕ. Операци уншăн ниепле те вĕçне-хĕрне тухассăн туйăнмарĕ.

Варламцев юлашки пинцеткăна кĕленчепе витнĕ сĕтел çине шакăрт! хучĕ, юнпа вараланса пĕтнĕ тăвăр перчеткисене аллисенчен тертлене-тертлене турткаласа хыврĕ те ятарласа лартнă пукан çине пăрахрĕ. Унтан çăварне хупласа тăракан маскине салтса илсе кăкăр тулли сывласа ячĕ. Сывлăш çитменнипе антăхнăскер пĕр авка тăна кĕреймен пек, тĕнчери нимĕнле япала та ăна кăсăклантарман пек хытса тăчĕ, тарне типĕтрĕ. Вара тин урамра тул çутăлма пуçланине асăрхарĕ.

— Пĕтрĕ!.. Юн хушасси çеç юлчĕ, — терĕ хирург. Ассистентка чĕрне вĕççĕн юнашар пӳлĕмри сĕтел патне чупрĕ. Унта, йăлтăркка бикс ăшĕнче, юн тултарнă ампулăсем пулма кирлĕ. Анчах ассистентка çаплах таврăнаймарĕ. Вăл çĕр тĕрлĕ им-çам савăчĕсемпе коробкисене айăн-çийĕн çавăрттарчĕ — каллех кирлĕ япала пурпĕр куç тĕлне лекмерĕ. Унтан вăл хаклă ампулăсене этажеркăпа кĕленче алăклă шкафсенче шырарĕ. Çук, юн ниçта та тупăнмарĕ.

Çак вăхăтра хирург сасси илтĕнчĕ:

— Часрах!.. Мĕн унта сирĕн?!

Ассистентка сасă памарĕ. Вăл пушшех хыпăнса ӳксе тепĕр хут сĕтел патне çаврăнса пычĕ. Биксри ампулăсене пĕрин хыççăн теприне тыта-тыта каялла хучĕ. Юлашкинчен ун алли чĕтрене ерчĕ.

— Мĕн пулнă унта? — каллех ыйтрĕ Варламцев.

Хĕрарăм васкаса таврăнчĕ. Нимĕн те чĕнмерĕ, пуçне çеç усрĕ. Вăл мĕн каласса кĕтсе, ăна юлташĕсем хупăрласа илчĕç.

— Консервланă юн çук пирĕн, Петр Сергеич! Мĕн тăвас? — айăпа кĕнĕ çыннăнни пек мĕскĕнле илтĕнчĕ ассистентка сасси. — Виççĕмĕш группăри юн кăна.

— Япăх! Питĕ япăх! Унăн — пĕрремĕш группа вĕт!

Операци тунă çĕре хутшăннă çынсем пĕр-пĕрин çине пăхса илчĕç. Виççĕмĕш группăри юн вилес пек выртакан çынна пачах юрамасть, Мĕншĕн тесен ăна ун пек юн яни наркăмăш ĕçтернипе пĕрех.

— Ах, мур илесшĕ! — хытă кӳренчĕ госпиталь пуçлăхĕ, вилекенсене вилĕмрен хăтаракан.

Ассистентка тӳсеймесĕр макăрса ячĕ.

— Мĕншĕн кун пек пулса тухрĕ? Мĕншĕн?.. Эпĕ камран ыйтатăп?! Сиртен-и? — тарăхса кайрĕ пĕрремĕш рангри капитан. — Çĕркаç складран мĕншĕн илсе тухмарăр?

— Тĕрĕслемерĕм! Айăплă!.. Пĕрремĕш группăрисем пурччĕ — пĕтнĕ. Çитет пулĕ терĕм, — куççуль витĕр ăнлантарчĕ ассистентка.

— Чăрманас килмерĕ-и?.. Ӳрĕк-сӳрĕк ĕçлеме хăçан пăрахăпăр? Йĕркеллĕ ĕçлеме хăçан вĕренсе çитĕпĕр? Çитменнине ăçта тата? Çар госпиталĕнче! Пĕлместĕп, ĕçре мĕн çинчен шухăшлатпăр эпир! — ватă хирург тата хаяртарах сăмахсем каласшăнччĕ, анчах çилли хыççăн каймарĕ — хăйне вăхăтра тытса чарчĕ. — Ну, мĕн тумалла?!

Моряк вилĕм умĕнхи асаппа этемле мар сасă кăларса йынăшрĕ: куна сывă çыншăн илтме те хăрушă.

Лару-тăру йывăрланса çитрĕ. Сигнальщик халех вилме пултарать. Унăн пурнăçĕ куçа курăнман çинçешке çипрен анчах тытăнса тăрать.

— Мĕн тăвăпăр? — пулăшу шыраса пурин çине те пăхса илчĕ медицина офицерĕ.

Шăп. Пĕри те ăс параймарĕ.

Урамра çил шавласа илчĕ. Тахăш чӳречен уçса янă форточкине шанлаттарса çапрĕ. Хăш чӳрече кантăкĕ уçă пулни ялав пек авăсăнса варкăшакан вăрăм карăран палăрчĕ.

— Хам юна парăттăм — юрăхсăр: иккĕмĕш группа! — хуйха ӳкрĕ пуçлăх. — Госпитальте юн çук — намăс!.. Халех донора чĕнес пулать! — тинех тавçăрса илчĕ хайхискер.

— Вăхăт нумай иртет-çке… Унччен вилсе каймĕ-и? — çăвар уçрĕ Нина çак йывăр самантра мĕнпе те пулин пулăшасчĕ тенĕ евĕр Петр Сергеевич çине пĕр салхуллăн, пĕр хĕремесленсе пăхса. — Чунăм çук вăл вилесрен.

— Мĕн тăвăпăр-ши вара? Инкек вĕт, — ним тума та пĕлмерĕ госпиталь пуçлăхĕ.

— Ирччен юн тупма çук! Ĕненĕр мана! — хуравларĕ Варвара Петровна.

— Инкек, инкек! — хăй тĕллĕн калаçса илчĕ ватă хирург.

Нина пĕр хушă пуçне усса янахĕнчен сулахай аллипе тытса хуйха ӳкрĕ. Унтан хускалса илчĕ те урисене пĕр-пĕринчен аран ирттерсе пуçлăх умне тухса тăчĕ.

— Петр Сергеевич, эпĕ хам юна парасшăн! — çĕнчĕ вăл.

Хирург, çамрăк сестран тĕреклĕхне пĕлес пек, унăн тăп-тăп кĕлеткине йăнăшма юратман критик пек пăхса илчĕ.

— Тавтапуç, хĕрĕм. Савăнтартăн эсĕ мана. Анчах… тӳсейĕн-и? Эсĕ ывăннă вĕт.

— Сирĕн чухлех ывăнман, — тавăрчĕ сестра. — Чăтатăп!

— Халиччен юн парса курнă-и?

— Курман.

— Мĕнле группăччĕ-ха юнăр?

— Пĕрремĕш!

Хирург, тинĕс çар офицерĕ, пĕр хушă чĕнмесĕр тăчĕ. Халиччен юн парса курман тата çĕрĕпе çывăрман çынран юн илесси ăна кăштах шиклентерчĕ те пулас. Çапах та çынна вилĕмрен çăлма урăх май çуккине кура тек иккĕленсе тăмарĕ.

— Юрать! — килĕшрĕ вăл. — Часрах! Хаклă вăхăта çухатас мар.

Варламцев ыттисем енне çаврăнса тăчĕ:

— Хатĕрлĕр аппарата!..

Нина юн илме лартса панă сĕтел патне тăватшар кĕтеслĕ питлĕхсенчен сарса тунă паркетлă урай тăрăх хуллен-хуллен утса кайрĕ. Урай, пăрахут палуби пек, енчен енне тайăнса илнĕн туйăнчĕ. Умрах чӳрече. Çĕрлехи кантăк тĕкĕр евĕрлех курăнать: ун çине шурă тумлă врачсен сăнарĕ ӳкнĕ.

Сестрана сигнальщикпа юнашар вырттарчĕç. Вена ăшне йĕп чиксе хучĕç. Хĕрарăм юнĕ вара аппарат тăрăх тумлам-тумламăн моряк патне кайрĕ. Нина ыратнине те, хăранине те туймарĕ.

— Мĕнле, хĕрĕм? — илтĕнчĕ палланă сасă.

— Лайăх.

Аппарат организмри юна сăхнăçемĕн сăхать, ĕçнĕçем ĕçет.

Нинăна ăшă çапрĕ. Пуçа та темскер вĕрилентерсе ячĕ. Анчах ăс-тăн, туйăм чиперех.

— Тс-с, ик çĕр алă кубик илтĕмĕр. Пуçăр çаврăнмасть-и?

— Çук. Татах илĕр.

— Ан çывăрăр, — асăрхаттарсах тăрать пĕри. — Куçăра ан хупăр, маччаналла пăхăр.

Тахăшĕн çемçе те ăшă алли Нина сăмси патне нашатырьпе йĕпетнĕ ватка тытрĕ. Кӳ-ӳ! çапрĕ спирт сăмсаран.

— Тытăр! Шăршлăр! — Нина аллине йĕпе мамăк тыттарчĕ пĕри.

Юн панă хыççăн та çын вилсен вара — мăшкăл. Сарăмсăр вилĕмпе вилекенсем хальхи пурнăçра сайра тĕл пулаççĕ. Пин е, тен, вун пин çынтан пĕрре анчах. Çапах та çак моряк шăпах çав çынсен шутне лекме пултарать.

Палламан çын çăлăнайсан Нинăшăн калама çук пысăк телей пулĕччĕ. Нинăшăн кăна-и?.. Уншăн пурте пĕр çын пек савăнĕччĕç. Фронтра пĕр-пĕр çын, хăй кăкăрĕпе хăюллăн хупласа, юлташа е командира вилĕмрен çăлса хăварни те тăтăшах пулнă, анчах тăшман пулине хăй çине илекен кашни паттăрăнах пурнăçĕ татăлман вĕт-ха. Врачсем тăрăшнипе вĕсем тепĕр хут ура çине тăнă. Фашистсене кӳпкеме каллех передовойне кайнă.

Госпитальте вилĕмпе кĕрешекенсем карап командирĕн пурнăçне сыхласа хăвараканăн пурнăçне çăлма тăрăшаççĕ. Мухтава тивĕçлĕ моряк чĕрĕ юласса шанаççĕ. Апла тăк вăл вилместех.

Тен, ку çамрăкăн савнийĕ е арăмĕ пур пуль. Тен, ашшĕ-амăшĕ те, ывăлĕпе инкек пулнине пач чухламасăр, çыру-хыпар кĕтсе пурăнать пулĕ.

Кашни ытлашши грамм юн — пурнăç шанчăкĕ. «Кам пĕлет, тен, çак ытлашши пилĕк грамм йывăр аманнăскере уйрăмах çăмăллатса ярĕ, вăй кĕртĕ, чĕре таппине ытларах пулăшĕ. Ан тив, ĕмтĕр аппарат».

Нина хăйне сасартăк тĕнче уçлăхĕнчи çын пек çăп-çăмăл туйрĕ. Алла кăна сарса яр — кĕçех пӳлĕм тăрăх лĕпĕш пек вĕçсе каяссăн туйăнчĕ. Анчах алăсене хускатма юрамасть: унта — йĕп.

Сестра куçĕсем загсран килнĕ хĕрĕнни пек çуталса кайрĕç.

— Стоп!.. Çитет! — илтĕнчĕ шухăш тыткăнне лекнĕ Нинăна. Куçĕ умĕнче тĕрлĕ тĕслĕ ункăсем вылянма тытăннăччĕ — пĕтрĕç, çухалчĕç сывлăшра йăр-яр чăмса çӳрекенскерсем. Каллех Нина куçне хупрĕ. Темле кĕленче савăт ăшне унăн юнĕ пăт-пат тумланине чылай вăхăт хушши пит аван итлесе выртнă хыççăн юлашкинчен ӳсĕрĕлсех кайрĕ те капланса килекен ыйха путса туйми пулчĕ.

— Куçна ан хуп!.. Куçна ан хуп! — çине-çине çирĕппĕн асăрхаттарса тăчĕ тахăшĕ.

…Нина тăнсăр выртакан сигнальщика виç çĕр кубика яхăн юн пачĕ. Вара матроса наçилкка çине вырттарса çывăхри палатăна йăтса кайрĕç.

Сигнальщика юн паракан Нина çаплах выртрĕ. Пит çăмартийĕнчен çырла сăнĕ тарнăскер тăна ниепле те час кĕреймерĕ. Ăшăнчĕ. Тарларĕ. Кăмăл-туйăма пусарса тăракан йывăр самант иртсе кайнă пек пулсан сестра хăйне çăмăлтарах туйма пуçларĕ. Юлашкинчен вăл тăрса ларма тесе пуçне çĕклерĕ. Анчах хупса выртнă хыççăн чарса пăрахнă куçне каллех пурте, чирлĕ чухнехилле, иккĕллĕ те, виççĕллĕ те курăнса кайрĕç. Пӳлĕм тайăнса-тайăнса пынă пек, ӳпне-питне çавăрăнса ӳкме пăхнă пек туйăнчĕ. Сестра çапах та, йывăр туйăма çĕнтерсе, çĕкленкелесе ларчĕ, урисене çĕрелле усса ячĕ. Татах пуç йывăрланчĕ. Шала темскер, хура тăхлан евĕр йывăр япала, шăратса тултарнă пек туйăнчĕ. Нина ăна-кăна пурпĕр пăхмарĕ, пĕтĕм вăйне хурса ура çине тăма пикенчĕ. Çук, тăраймарĕ. Каялла лăк ларчĕ. Донор пуласси ача вăййи мар çав. Юн пама майĕпен хăнăхса пымалла. Вăл пур — тӳрех, пĕрремĕш сеансрах, виç çĕр кубик пачĕ. Чи пирваях ун чухлĕ юн сăрăхтарса илсен вăйлă çын та анкă-минкĕленсе кайĕ.

Нинăн пĕр хушă пуç çаврăннă пек, вăй чакнă пек туйăнчĕ. Пĕр сиккеленмесĕр ларнă хыççăн тин ăна сăн ĕренки кĕнĕ пек пулчĕ. Шуранкаланнă питне пиçсе ĕлкĕреймен çырла тĕсĕ çапрĕ. Хальхинче вăл вăйне пухса вашаватлăн тăчĕ те юнланнă простыньсемпе халатсен купи патне пычĕ. Вăйĕ утмалăх та юлман иккен. Тата ак хăсас килнĕ пек туйăнчĕ. Юна курсан кăмăлĕ пушшех пăтранчĕ. Нина çапах та хăйне хытă тытрĕ, саманта пыракан вăйсăрлăха çирĕппĕн тӳссе ирттерчĕ. Тертленсе татах темиçе утăм турĕ.

Нина куçĕ хуралса килчĕ. Умра симĕссĕн-кăваккăн курăнакан çаврашкасем ярăнса иртрĕç. Чĕре таппи тăнлав çумĕнче сисĕнет: мунчара сĕрĕм тивнĕ хыççăнхилле тăлт-тăлт! тăлт-тăлт! сикет вăл. Хирург килсе тухрĕ.

— Мĕнле туятăн хăвна, хĕрĕм? — ыйтрĕ вăл медицина институтĕнче вĕренекен кĕçĕн хĕрне аса илтерекен сестран юн тымарне тĕрĕслесе. Пĕрремĕш рангри капитан ăна ятпа хушаматран мар, яланах «хĕрĕм» тесе чĕнет.

— Пырать. Вăй кĕрсе çитсен тӳрленетĕп.

— Халех тăмалла марччĕ-ха, выртмаллаччĕ, — хĕрхенсе пăрахрĕ старик çамрăк сестрана.

Нина ыйхăлакан çынла пуçне сĕнкрĕ те стена çумне таянчĕ. Çĕрелле пăхса куçне хупрĕ. Çапла пĕр хушă канса тăнă хыççăн вăл килелле утма шутларĕ.

— Канма кайăр!.. Халех!.. — сассине хаярлатсарах хушрĕ Варламцев. Ăна вăл вырăнтан хускатса вăйпах ăсатса ячĕ.

Коридор вĕçĕнче сигнальщика хунă палатăран таврăнакан санитаркăсем курăнчĕç.

— Лешĕ… мĕнле? — куçран пăхса ыйтрĕ юн паракан сестра малта утса килекеннинчен.

— Моряк-и?.. Аван! — терĕ пуриншĕн те хирург кайма пуçтарăннă çĕртен каялла çаврăнса тăрса. — Ан пăшăрхан: сывалать, сывалать. Сана ĕнте мĕнле тав тумаллнне те пĕлместĕп, эсĕ çăлса хăвартăн ăна. Ну, халĕ кайса кан, хĕрĕм. Вырт лăпланса. Сан… леш… сывалатех.

Сестра ватă врача тав турĕ те сывпуллашрĕ, вара анлă та вăрăм коридора тухрĕ. Вăл нимĕн асăрхамасăр, хирĕç тĕл пулакансене те çул памасăр утрĕ. Пурте унран пăрăнса иртрĕç. Акă хайхискер такама пырса перĕнчĕ.

Нина пуçне ялт! çĕклерĕ. Ун умĕнче упăшки çар службине ирттерекен карап командирĕ Горелов тăра парать.

— Ак тата! Кама куратăп?.. Эсир-и ку, капитан-лейтенант юлташ?

— Эпĕ-çке? — Нинăна аллинчен тытрĕ тральщик командирĕ, анчах сăн çухатнăскере урăх нимле сăмах та калаймарĕ. Мĕншĕн тесен вăл хăй те палланă хĕрарăма кĕтмен çĕртен курсан пăртак çухалса кайрĕ. Май уявĕ умĕн çеç карап командирĕ хăй матросĕн туйне çур сехетлĕхе кĕрсе курнăччĕ. Çĕнĕ мăшăра вĕçĕмсĕр телей сунса пĕр черкке эрех ĕçнĕччĕ.

— Ан хуçăлăр. Çирĕпрех тытăр хăвăра. Пирĕн хушăра пулкалать унашкал инкек! — терĕ çеç вăл хăйне хăй алла илсе.

— Ăнланмастăп: мĕн пирки калаçатăр эсир?.. — Нина чĕри тем ырă мара сисрĕ. — Эсир мĕн сăлтавпа лекрĕр кунта?

— Эпир… Бориса илсе килнĕччĕ. Чылай пулать ĕнтĕ. Халь ак тин ирĕк панипе кунта хăпаратăп. Ман матроссем, Борис юлташĕсем — аялта, госпиталь алăкĕ умĕнче.

— Бориса? — шарт сикрĕ Нина. — Мĕн пулнă ăна?

«Ах, пĕлмест иккен вăл. Мĕншĕн персе ятăм-ха эпĕ? — хăй йăнăш тунине ăнланса илчĕ тральщик командирĕ. — Халь мĕн тăвас ĕнтĕ?» — пач аптраса ӳкрĕ офицер.

— Йывăр ăна, йывăр!

— Калăр, тархасшăн. Мĕн кĕттеретĕр? — капитан-лейтенанта китель çаннисенчен çатăрласа тытрĕ Нина. — Мĕн пулчĕ Бориса?

Вăл сулăнса кайрĕ те çĕрелле лĕштер! тĕшĕрелсе анчĕ. Анчах Горелов ăна ӳкме памарĕ, вăхăтра тытма ĕлкĕрчĕ. Вара хăйне пăхăнса тăракан матросăн хаклă мăшăрне икĕ аллипе чиперрĕн çĕклесе тăратрĕ те çепĕççĕн çавăтса шурă пусмапа витнĕ диван çине пырса лартрĕ. Унтан кĕçех каллĕ-маллĕ иртсе çӳрекен шурă халатлă санитаркăсенчен пĕрне чарса тăратса врач патне чуптарчĕ.

Варламцев хăех хашкаса çитрĕ. Ăшша пиçнĕскер халатне, тӳмисенчен вĕçертсе, йӳле ячĕ.

— Мĕн пулчĕ, хĕрĕм?

Нина чĕнмерĕ. Врач хирург капитан-лейтенант çине пăхса:

— Пĕр çынна операци турăмăр, ăна юн пачĕ ха вăл, — терĕ.

— Эсир операци тунă çын хăй упăшки пулнине тин пĕлчĕ пулас вăл: тăнне çухатрĕ, — хуравларĕ тральщик командирĕ. — Упăшки çинчен халех пĕлтермелле марччĕ иккен ăна.

— Ак тамаша!.. Чăнах та-çке!.. Эй, ватсупнă мĕнле-ха эпĕ çавна паçăр тавçăрса илеймен? Ара шухăшларăм пĕрре кусен хушамачĕсем пĕрешкелех-çке, ăнсăртран мар-ши ку тесе.

Юн нумай парса вăхăтлăха тăнран кайнă çамрăк сестра патĕнче хирург ним тăва пĕлмесĕр тăчĕ. «Ах, упăшки çинчен халех пĕлтермелле марччĕ ăна. Тăхтамаллаччĕ», — шухăшларĕ пĕрремĕш рангри капитан.

— Ниночка! Нина! — чĕнчĕ вăл. — Хĕрĕм, лăплан! Чĕререн калатăп: сывататпăрах ăна! Ун пек çынсем вилмеççĕ пирĕн. Вăл пурăнатех!..

Нина куçне уçрĕ. Вăйсăр пӳрнисемпе ватă врач аллине çемçен чăмăртарĕ.

— Эпĕ сире шанатăп, Петр Сергеич! Тавтапуç ырă сăмахăршăн! — терĕ вăл.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн