Мӑсӑльмансен Хӑрпан пайрамӗ ҫитнӗ май, чӑваш чӗлхинче упраннӑ арап сӑмахӗсене тӗпӗр хут аса илессӗм килчӗ. Нумайӑшӗ тӗнпе йӑла пулӑмӗсене, хӑшӗ пӗри хаклава, палла ят параҫҫӗ.

Хӑрпан – قربان

Телей – طالع

Хавас – هوس

Лайӑх – لايق

Айӑп – عيب

Ӑслай – اصول

Эрех – عرقى

Мухмӑр – مخمور

Этем – آدم

Хапӑл – قبول

Хатӗр – حاضر

Хӑват – قوّة

Пайта – فائدة

Шар – شرّ

Словарьсенче ку сӑмахсене ҫырса кӑтартнӑ-ха.

Ҫырса кӑтартманнисемпе пайлаш терӗм. Кусем арап чӗлхинче куҫса килни куҫкӗрет.

Чи усал сӑмахӑмӑр та арапранах. Ваттисем “Хӗрарӑм усалтан та усал” тени пур. Чӗлхере те ҫак киревсӗр ӑс-хакӑл сӑнланнӑ.

Ка#ҫа – فاحشة (факҫа –> *пакҫа )

Тата Паллах “конечно” сӑмах Арапранах. Чӑвашла “паллӑ + ах” пек туйӑнать пулин те, арапсем, аякри тӗрӗк (турккӑла vallahi) усӑ курнӑ междометиех.

والله валлахи икӗ сӑмахран тӑрать: “ва” – чӑваш чӗлхинче вӑл пӗрлелӗх падежӗн -па/-пе аффиксӗ пулса тӑнӑ, тата “аллах” – турӑ.

Хӑшӗ-пӗри тутартан куҫнӑ теме май пулать-ха. Тепӗр енчен пӑхсан вара, тутар-монголсем пирӗн ҫӗре тапӑнса кӗнӗ вӑхӑтра Мӑхамет ҫыннисем пулман-ха. Ислам тутарсене Атӑлҫи Пӑлхар еткерлӗхӗ пек куҫнӑ.

Ҫавӑнпа чӑваш чӗлхинчи арапла йӗре хӑвараканӗ те Атӑлҫи Пӑлхарӑн тӗнӗ. Ҫакӑн пирки шухӑшланӑ чух вӗҫӗм Вильгельм Рубрук ҫулҫӳревҫӗ 1250-сенче ҫырни куҫ умӗнче:

“Итак, мы спустились на корабле от этого поселка до двора Бату, и от этого места до городов Великой Булгарии к северу считается пять дней пути. И я удивляюсь, какой дьявол занес сюда закон Магомета. Ибо от Железных Ворот, находящихся в конце Персии, требуется более тридцати дней пути, чтобы, поднимаясь возле Этилии, пересечь пустыню до упомянутой Булгарии, где нет никакого города, кроме некиих поселков вблизи того места, где Этилия впадает в море; и эти Булгаре – самые злейшие Саррацины, крепче держащиеся закона Магометова, чем кто-нибудь другой. ”

Паянхи генетика майӗпе тунӑ тӗпчевсем чӑвашсен Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи ытти халӑхсенчен уйрӑм, хӑйне евӗр тӗпӗ-несӗлӗ пуррине ҫирӗплетеҫҫӗ. Пин-пин ҫул иртсен те чӑваша ҫывӑх вӑрлӑх Багдад таврашӗнче. Чӑнах та вара мӗнле явӑл сӗтӗрсе ҫитернӗ-ши чӑвашсене тесе калас килет. Шел пулин те, иккӗленмелли нумай, паллах.

#Атӑлҫи Пӑлхар, #истори, #чӑваш чӗлхи, #арап чӗлхи