Илле Иванов

Чӑваш ҫыравҫи, сӑвӑҫи тата халӑх ӗҫӗн хастарӗ Илле Иванов Балкан тӑрӑхӗнчи тӗрӗксен Сулейман Брина ячӗллӗ пӗтӗм тӗнчери парнине тивӗҫнӗ.

Тӗрӗк культуришӗн тӑрӑшакансене паракан премипе Косовӑри тӗрӗксен культурӑпа ӳнерӗн «Тӳрӗ ҫул» ушкӑнӗ тӑван халӑхӗн культуришӗн тӑрӑшакансене 1996 ҫултанпа чыслать. Кӑҫалхи лауреатсем хушшинче, чӑваш ҫыннисӗр пуҫне, Грецирен — Рахми Али ҫыравҫӑ, сӑвӑҫ, Македонирен — Мустафа Яшар театр ӑсти тата сӑвӑҫ, Лейла Шериф Эмин ҫыравҫӑ, сӑвӑҫ, Турцирен — Фахри Туна ҫыравҫӑ, Гӳлтекин Сербест ӳнерҫӗ, Зекерия Хочалар театр ӑсти, мусӑкҫӑ, Косовӑран — Байрам Ибрагим сӑвӑҫ, ҫыравҫӑ, Дашни Вешал мусӑкҫӑ.

Сулейман Брина (1935-1994) — Косово тӗрӗкӗсен наци ҫулпуҫӗ. Йышӗпе сахаллӑн пурӑнакан тӗрӗксен наци туйӑмӗсене тивӗҫтерме иртнӗ ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсен вӗҫӗнче тӑван чӗлхепе «Тан» (чӑв. Шурӑмпуҫ) хаҫат кӑларма пуҫланӑ, шкулта ӗҫленӗ, тӗрӗк ачисене тӑван чӗлхепе вӗрентессишӗн тӑрӑшнӑ. «Тӳрӗ ҫул» ушкӑна йӗркелекенсенчен пӗри пулнӑ. Призрен хулин муниципалитет пуҫлӑхӗн ҫумминче ӗҫленӗ ҫак пӗрремӗш тӗрӗк ҫыннине Косовӑри ытти халӑхсем те тӑрӑшулӑхӗшӗн, таса чунӗшӗн хисепленӗ. Югослави салансан, Косово хӑй уйрӑм патшалӑх туса хунӑ, Сербире шутланнӑ. Шучӗпе йышлӑ сербсем мӑсӑльмансене хӗсме пуҫланӑ, Сулейман Бринӑна та ӗҫрен хӑваласа янӑ, чӑрмавсем кӳнӗ. Ҫак хӗсӗрлеве унӑн сывлӑхӗ чӑтайман, пурнӑҫӗ ир татӑлнӑ. Анчах Сулейман Брина пуҫарнӑ ӗҫ косовар-тӗрӗксен паянхи пуҫаруллӑ ушкӑнла ӗҫӗ-хӗлӗнче пурӑнать, ҫав шутра – хӑйӗн ячӗллӗ парнере те.

Тӗрӗксен культурипе ӳнерӗн «Тӳрӗ ҫул» ушкӑнне Югославинче 1951 ҫулта йӗркеленӗ. Вӑл Косовӑри тӗрӗксен наци культурипе, ӳнерӗпе, вӗрентӗвӗпе ҫыхӑннӑ ҫынсене чӑмӑртаса тӑрать. Югослави саланнӑ май сиксе тухнӑ йӗркесӗрлӗхсене пула, паян кун 2 миллиона яхӑн ҫын пурӑнакан Косовӑри тӗрӗксен шучӗ чат паллӑ мар, 60-80 пинрен пуҫласа 250 пин таранччен тесе палӑртаҫҫӗ. Косово 2008 ҫулта Серб Республикинчен уйрӑласси ҫинчен пӗлтернӗ, анчах унӑн никама пӑхӑнманлӑхне йышӑнманнисем те пур (ҫав шутра Раҫҫей Федерацийӗ), ҫавна пула ӑна ҫурма йышӑннӑ патшалӑх тесе хаклаҫҫӗ. Паян куна Косовора албансем (90 % ытла), сербсем (6 %), чикансем, бошнаксем, тӗрӗксем, ашкалисем, горансем пурӑнаҫҫӗ. Патшалӑх чӗлхи иккӗ — албан тата серб чӗлхисем.

#культура, #Косово, #тӗнчере, #ҫитӗнӳсем, #премисем