Вырӑнти хӑй тытмӑлӑха тӗрӗслессин тухӑҫлӑхне ӗнер ведомствӑсен хушшинчи лару йӗркелесех тишкернӗ. Ӑна Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ирттернӗ.

Республикӑри муниципалитет пӗрлешӗвӗсен канашӗн ӗҫ тӑвакан директорӗ Станислав Николаев кӑҫалхи тӑхӑр уйӑхра вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсене 1 202 хутчен тӗрӗсленине пӗлтернӗ, ҫав шутран 445-шӗ — планпа пӑхманни иккен. Должноҫри ҫынсене 230 хутчен 1,95 миллион тенкӗлӗх штрафланӑ. Пуринчен ытла явап тыттараканни — монополипе кӗрешекен служба. Хайхин тӳпи — 40 процент. Ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн патшалӑх инспекцийӗпе Инкеклӗ ӗҫсен министерстви мӗнпур штрафӑн 15-шар процентне ҫырса панӑ, прокуратура тӳпи — 9 процент.

Ял тӑрӑхӗсем патшалӑх заказӗ пирки пӗлтерӳсем панӑ чух сахал мар йӑнӑшаҫҫӗ иккен. Чӑваш Ен Элтеперӗ вара ку ӗҫре район администрацийӗсен пулӑшмаллине, тӗрӗсрех, социаллӑ пӗлтерӗшлӗ обьектсене хута янӑ чух районсен хӑйсен конкурс ирттермеллине палӑртса хӑварнӑ.

Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Хуракасси ялӗнчи шкулта 1961 ҫулта хӑрушӑ инкек пулнине хӑй вӑхӑтӗнче пӗлтермен. Ӑна аса илтерекен палӑка самана ылмашсан, 1994 ҫулта кӑна вырнаҫтарнӑ.

Ҫав ҫулхи пушарта унти вӗренӳ ҫуртне ҫӳрекен 106 ачапа 4 вӗрентекен вилнӗ. Аса илтеретпӗр, ун чух Октябрьти революцие асӑнса уяв концерчӗ пынӑ. Акт залӗ пулманнине кура классене усӑ курас тенӗ. Вырӑн ытларах пултӑр тесе стенапа чӳречесем патне партӑсене куҫарса лартма йышӑннӑ. Физика пӳлӗмӗнче упранакан бензин двигателӗ пушар сӑлтавӗ пулса тӑнӑ. Бензин тӑкӑнса кайнипе ҫулӑм хыпса илнӗ. Инкек 80 ҫемьене тӗлӗнмелле хуйхӑ илсе ҫитернӗ.

Инкеке асра тытнине палӑртса Хуракассинче ӗнер хурлӑхлӑ митинг ирттернӗ. Унта ял ҫыннисем, вырӑнти шкултан тӗрлӗ ҫулта вӗренсе тухнисем, тӗрлӗ шайри тӳре-шара пухӑннӑ.

Ҫак уйӑхӑн пуҫламӑшӗнче Чӑваш Ен приставӗсем хӑйсен професси уявне палӑртрӗҫ. Пӗрисем вӗсене укҫаллӑ парӑмҫӑсем сунчӗҫ, теприсем ӗҫ сахалланса пытӑр та йыш чактӑр терӗҫ.

Кирек епле уяври пекех суд приставӗсене те професси кунӗнче тӗрлӗ шайри наградӑпа чысларӗҫ. Ҫав шутра — икӗ хутчен сӗтев пама тӑрсан та ӑна илмен ӗҫчен те пулчӗ. Ун пек каланине залрисем тата уява пырса ҫитнӗ хӑнасем ӑшшӑн кулса йышӑнчӗҫ. Ку вӑл ӗнтӗ таса чунлӑ специалиста ырлани пулчӗ-тӗр. Пӗтӗмпе вара савӑнӑҫлӑ пухура 50 ытла ӗҫчен Тав хучӗпе дипломлӑ пулса тӑчӗ. Вӗсен хушшинче «Шырава чи лайӑх ирттерекен суд приставӗ» те, «Судри йӗркене тытса тӑрассипе чи лайӑх пристав» та тата ыттисем те пулчӗҫ.

Куславкка районӗнчи ачасен кӗрхи каникулӗ чылайлӑха асра юлас шанӑҫ пур. Вӗсем валли тӗрлӗ мероприяти йӗркелеме палӑртса хунӑ.

Куславккари комплекслӑ центра Карамӑш, Куснар ял тӑрӑхӗсенчи тата Куславкка хулинчи ачасене пухӗҫ. Анчах пурне те мар — сахал тупӑшлӑ, тулли мар, нумай ачаллӑ ҫемьесенче пурӑнакансене. Вӗсене вожатӑйсем вырӑнти «Атӑл» физкультурӑпа сывлӑх комплексӗнче спорт эстафетисене хутшӑнтарӗҫ, бассейнра иштерӗҫ. Районти кӑсӑклӑ ҫынсемпе курнӑҫтарассине те плана кӗртнӗ.

Чӳкӗн 10–20-мӗшӗсенче Йӗпреҫ районӗнче «Ҫемье тата ачасем» акци ирттерме палӑртнӑ. Ӑна Ачасен пӗтӗм тӗнчеии кунне халалланӑ. Сӑмах май, Йӗпреҫ районӗнче терӗмӗр те, акцие республикипех йӗркелеме шутлани пирки палӑртмалла.

Йӗпреҫ районне илсен, акцие ҫул ҫитменнисемпе ӗҫлекен комисси йӗркелемелле. Унта вӗренӳ пайӗ тата асӑннӑ пайӑн опекӑпа попечительство органӗ, Шалти ӗҫсен министерствин районти пайӗ тата вырӑнти ял тӑрӑхсӗсене явӑҫтармалла.

Акци вӑхӑтӗнче «Телейлӗ шӑпӑрлан» акци йӗркелӗҫ. Йывӑр лару-тӑрура пурӑнакан ҫемьесене ҫавна май япала парса пулӑшмалла. Сӑмах май, ҫи-пуҫпа теттесене, ытти хатӗр-хӗтӗре район администрацийӗнчи 305-мӗш пӳлӗмре пуҫтараҫҫӗ.

Ҫутӑ счетчикӗсен кӑтартӑвне вӑхӑтра пӗлтермесен йӑпӑр-япӑр хаклӑ хакпа шутласа панине эсир сиснех-тӗр. Апла ан пултӑр тесен кӑтартӑва кашни уйӑхӑн 23–25-мӗшӗсенче Чӑвашэнергосбыт компанине пӗлтермелле. Шӑнкӑравласа та калама юрать. Карас телефонӗпе СМС-ҫыру ярса та, элеткрон ҫыру шӑрҫаласа та. Ятарлӑ формата пӑхӑнса ҫырмалла та ӗҫӗ те пӗтнӗ темелле. Ку вӑл ҫамрӑксемшӗн питӗ ансатӑн туйӑнать-ха. Анчах аслӑ ӑрури ҫынсене ӑна-кӑна тӗшмӗртме ҫӑмӑлах-тӑр ҫав. Ара, вӗсен вӑхӑтӗнче хальхи вӑхӑтри технологисем пулман-ҫке.

Те эпир асӑннӑ йышши саманта шута илсе, те урӑх сӑлтавпа, анчах ҫутӑ «хуҫисем» счетчик кӑтартӑвне почта уйрӑмӗсенче те йышӑнмалла тунӑ. Кун валли вӗсем республикӑри 323 ҫыхӑну уйрӑмӗнче ятарлӑ ещӗксем вырнаҫтарнӑ. Лицевой счет номерне, ят-шыва, ӑҫта пурӑннине тата счетчик мӗн чухлӗ кӑтартнине ҫырса ҫав ещӗке чӑмтармалла.

Республикӑн влаҫ органӗсем халӑха тата ҫывӑхрах пулмалла-мӗн. Cap.ru портал ҫинче ҫулталӑк вӗҫлениччен «Уҫӑ даннӑйсем» текен пая ӗҫлеттерсе ямалла.

Уҫӑ правительство концепцие пурнӑҫа кӗртнӗ май тӑвакан ҫак ӗҫ патшалӑх тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх пирки уҫҫӑн каласа кӑтартӗ. Асӑннӑ пая кӗрсе кирлӗ информацие илес тесе ыйтса ҫырмасӑр тупма май килессе шантараҫҫӗ. Ҫавӑн пек информаци шутне патшалӑх ӑҫта мӗн чухлӗ тӑкакланине, шкулсемпе пульницӑсем, ача пахчисем ӑҫта вырнаҫнине, экологи тӑрӑмӗ тата преступлени шайне тата ыттине кӗртеҫҫӗ-мӗн.

Кӑҫалхи ҫӗртмен 22-мӗшӗнче Канаш хулипе районӗ Укринӑри Остер хулипе килӗштерсе ӗҫлесси пирки килӗшӳ тунӑ иккен.

Чӑваш наци конгресӗн VIII отчетпа суйлав сьездне килнӗ май вӗсем Канаш ҫӗрӗ ҫине те ҫитсе курнӑ. Хӑнасем район администрацийӗн ларусен залӗнче концерт лартнӑ, суйлав комиссийӗсен председателӗсемпе тата секретарӗсемпе ирттернӗ канашлӑва хутшӑннӑ.

Канашсен ентешлӗхӗн председателӗ Анатолий Кипеч чӑвашсем тата Украина халӑхӗ хушшинчи туслӑ ҫыхӑнӑва ҫирӗплетессишӗн, ҫав шутра Ҫеҫпӗл Мишши ятне манӑҫтарас мар тесе тӑрӑшнӑшӑн Тав ҫырӑвӗпе чысланӑ.

Нумай ачаллӑ ҫемьесене ҫӗр пани пирки пӗлетпӗр-ха. Ӑна илме ирӗк пуррисенчен хӑшӗсем пӳрт лартма ӗмӗтленеҫҫӗ, теприсем — хушма хуҫалӑха аталантарма, виҫҫӗмӗшсем — дача вырӑнне усӑ курма. Илнӗ хыҫҫӑн кирлӗ мар тесе ҫӗре каялла паракансем те пур-мӗн. Ҫакӑн пирки республикӑн ҫӗр тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министрӗн ҫумӗ Наталья Тимофеева Чӑваш Енӗн Правительствин ертӳҫи Иван Моторин ирттернӗ канашлура пӗлтернӗ.

Хальхи вӑхӑтра ҫӗр илес кӑмӑллӑ нумай ачаллӑ 3 702 ҫемьене шута илнӗ. Хальхи вӑхӑтра вӗсенчен 42 проценчӗн ыйтӑвне тивӗҫтернӗ. Ҫӗрлӗ пулса тӑнӑ 1 569 ҫемьерен 1191-шӗ тивӗҫлӗ хутсене туса ҫитерсе ҫав тупрана регистрациленӗ. Нумай ачаллӑ 80 ҫемье вара панӑ хыҫҫӑн «ҫӗр кирлӗ мар» тесе ӑна илме килӗшмен.

Унчченхи пӗр хыпарта хаксем пирки каларӑмӑр-ха. Сывлӑх сыхлавӗнчи пирки. Анчах ҫынсен тата юрист-нотариус патне каймалли те сиксе тухать. Унта та пуш алӑпа каяймастӑн. Тӳлевсӗр пулӑшакансем те пур-ха.

Укҫа кӑларса хума тивнине илес тӗк, халала нотариус патӗнче ҫирӗплетес тесен 1 200 тенкӗ тӳлемелле. Ҫулталӑк пуҫланнӑ вӑхӑтра ҫакӑншӑн 1 000 тенкӗ ыйтнӑ. Право пулӑшӑвӗ илсе ҫынсем ытлах тӑкакланмаҫҫӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ иккен республикӑн юстици министерствинче. Ҫавӑнпа та ку вӑл инфляци ӳснине те витӗм кӳменпе пӗрех-мӗн. Сӑмах май, инфляцире тӳлевлӗ право пулӑшӑвӗн хакӗн тӳпи 0,00065 процент кӑна йышӑнать иккен.