Планетӑри тӗлӗнмелле чӗрчунсем мӗнлерех вӗсем? Тӗрӗссипе, кашниех илемлӗ, хӑйне евӗрлӗ.

Малалла...

• Хальхи килти кушаксем миацидсенчен пулса кайнӑ. Вӗсем 40 миллион ҫул каялла пурӑннӑ. Ҫак чӗрчунсем пӗчӗк пулнӑ, йывӑҫ ҫинче пурӑннӑ.

• Исаак Ньютон кушаксем валли алӑк шухӑшласа кӑларнӑ.

• Кушак усракансен 95% тӑватӑ ураллӑ тусӗпе калаҫать.

• Тӗнчери хуҫи ят панӑ пӗрремӗш кушак Египетран пулнӑ. Хуҫи ӑна Неджи ят панӑ.

• Кушак апата шӑршланине кура вӑл тиркевлӗ теме ҫук. Кушак ҫапла майпа апат тутине мар, температурине пӗлесшӗн. Вӑл пиҫсе каясран асӑрханать.

• Кушак хут ҫинче ҫывӑрма юратать.

Малалла...

Польшӑри Грыфино хулинчен инҫех мар кукӑр вӑрман шыраса тупма пулать. Ӑна теприсем «ӳсӗр вӑрман» та теҫҫӗ.

Кукӑр вӑрманта 400 яхӑн хыр ӳсет. Чи интересли – йывӑҫем ҫурҫӗр енне самаях авӑнса ӳсеҫҫӗ. Ҫавӑнпа ӑна ҫапла ят панӑ та. Вӑрмана 1930-мӗш ҫулсенче лартнӑ.

Йывӑҫем мӗншӗн кукӑр ӳснине никам та ӑнлантараймасть. Пӗр теори ӗнентернӗ тӑрӑх, вӑйлӑ ҫил вӗрнӗ те йывӑҫем пӗр еннелле авӑннӑ. Тепӗр теорипе килӗшӳллӗн, пӗр селекционер вӑрманта ҫухалса каяс мар тесе хырсене ҫурҫӗр енннелле авса лартнӑ.

Малалла...

Чӗрчунсем кашни хӑйне евӗр. Хӑш-пӗр япала тӗлӗнтерет те.

• Арӑсланпа шурӑ упа тытӑҫсан шурӑ упа ҫӗнтерет.

• Ӗне вӑтамран кунне 400 литр метан кӑларать.

• Вӑкӑрсем – дальтониксем.

• Индире – 50 миллион упӑте.

• Чӑх ҫулталӑкне 190 ҫамӑрта тӑвать.

• Чау-чау йытӑн ҫеҫ чӗлхи кӗрен мар.

• Ылтӑн пулӑн ӑсӗ 3 минутлӑха ҫеҫ.

• Чт пысӑк юн пусӑмӗ – жирафӑн.

• Тропика вӑрманӗнчи 10 тӑваткал метрта хурт-кӑпшанкӑ, Новосибирскри ҫынсемпе танлаштарсан, нумайрах.

• Чи ӑслӑ йытӑ – бордер-колли.

Малалла...

Тӗнчере миҫе ҫӗршыв? Йӑла-йӗрке те ҫавӑн чухлех. Хӑшӗ-пӗрне ӑнланма та ҫук. Тӗлӗнмелле йӑла хӑшӗ-пӗрин. Непалти, тӗслехрен. Вӗсем хӑш-пӗр хӗрача Турӑ пулнине ӗненеҫҫӗ. Кун пеккисене кунта «Чӗрӗ Турӑ» теҫҫӗ. Ӑна пин-пин индуист тата буддист пуҫ ҫапать. Анчах ку - хӗрача пӗве кӗриччен ҫеҫ. Кун хыҫҫӑн вӑл ахаль ҫынсем пекех пурӑнма тытӑнать. Непалсем Кумарие Кали турӑш вырӑнне йышӑнаҫҫӗ. Вӑл усалтан сыхлать, ӑнӑҫу кӳрет имӗш.

Кумари непал чӗлхинчен куҫарсан «таса хӗр» тенине пӗлтерет.

Малалла...

Тӗнчере тем шухӑшласа кӑларакан та пур. Ҫавӑн пеккисенчен пӗри – хӑрушсӑр тупӑк. Ӑна ӗнер-паян шутласа тупман. Вӑл тахӑҫанах пур ӗнтӗ.

Тупӑка вилмен ҫынна пытарасран шухӑшласа кӑларнӑ иккен. Паянхи кун, тен, ун йышши актуаллах та мар-тӑр-ха. Ара, халӗ медицина вӑйлӑ та, ҫын сывланипе сывламаннине тухтӑрсем сисеҫҫех-тӗр. Тата чылай чухне ҫынна касаҫҫӗ. Ун пек «вакланӑ» хыҫҫӑн темле чӗрӗ ҫын та /капла каланӑшӑн шурӑ халатлисем кӳренмеҫҫӗ пуль тетӗп/ сывӑ юлаймӗ.

Хӑрушсӑр тупӑксене 18-мӗш тата 19-мӗш ӗмӗрсенче нумай шухӑшласа кӑларнӑ-мӗн.

Малалла...

Вилӗ тинӗс тӑварлӑ тинӗссен хушшинче – чи тарӑнни. Тӑвар нумай пулнӑран вӑл ҫак ята тивӗҫнӗ. Кунта, океанпа танлаштарсан, 8,6 хут тӑварлӑрах: 1 литр шывра – 330,7 грамм тӑвар. Вӑл тинӗс шайӗнчен 425 метр аяларах вырнаҫнӑ. Эппин, ку планетӑри чи аяллӑ вырӑн.

Виле тинӗс тӑршшӗ – 67 ҫухрӑм, сарлакӑшӗ – 18 ҫухрӑм, тарӑнӑшӗ – 378 метр. Анчах ҫулсерен шыв шайӗ 1-ер метр чакать, ун хыҫҫӑн тӑварлӑ тӑпра юлать.

Малалла...

Хӗрлӗ эрех тата иҫӗм ҫырлин вӑрри кариесран тата ҫӑварти инфекцирен сыхлать. Кӑна эрех сыпма юратакан ҫынсем хӑйсен усал йӑлине тӳрре кӑларассипе шухӑшласа кӑларман, ученӑйсем палӑртнӑ.

Ӑслӑлӑх ҫыннисем асӑрханӑ тӑрӑх, иҫӗм ҫырлинче полинефол текен япала пур. Ҫавӑ бактерисем йышланасран асӑрхать. Ӑсчахсем ҫӑварлӑхри бактерисене лабораторирех ӳстернӗ. Унта туса илнӗ биологилле пленкӑсене хӗрлӗ эрехре, алкогольсӗр эрехе, иҫӗм ҫырлин вӑрринчен тӑракан шыва ярса пӑхнӑ. Шухӑшлани тӳрре килнӗ, иҫӗм ҫырлинчен тунӑ хӗрлӗ эрех усвси куҫкӗрет иккен.

Малалла...