Электронлă вулавăш

 

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

 

Ăна-и? Эс питĕ ансат улталатăн:

Санран сыхланмасть вăл, ача пек шанать.

Çапла, пĕр пăхма вăл — шăллу пек кăна та, —

Чĕри — ар чĕри пек сулмаклăн тапать!

 

Часах ăна çакăншăн тавăрăн эсĕ:

Халь ачашланан та, анчах уйăхран

Хăрах аллуна мăйĕнчен вĕçертмесĕр

Ăна теприне юлашки хут паран.

 

Çапла аслисем кăшт юлхавлăн лартаççĕ

Сĕтел хĕррине ачапча теттине,

Пӳрни ыратсан — ачана йăпатаççĕ:

«Туйччен иртсе кайĕ-ха... вĕр пӳрнӳне!»

Эпех-ши айăпли? Халь никама та

Юратаймастăп... Хушăран кăна,

Тахçан ача чухне пĕччен итленĕ

Айван та илĕртӳллĕ юрă пек,

Асра кăштах салхуллăн вăранаççĕ

Эс юратса каланă сăмахсем.

Анчах та эс тăхта «тĕсси» темешкĕн,

Е эп калла таврăнасса кĕтсе

Ан хатĕрле тирпейлĕ сăмахсем те.

Эп пытармастăп: халиччен мана

Нихçан никам та юратман сан чухлĕ,

Анчах çакна ăнлантăм халĕ çеç

Хам айăпа пула пĕччен юлсассăн...

Халь тин эп таврăнаймăп каялла,

Халь тин эп унчченхи пекех пулаймăп —

Упа çури пек çăмламас ача...

 

Çапла, халь тин калла эп таврăнаймăп,

Анчах каçар эс: халь те каçсерен

Сан кăкăру çине пуçа хурас та

Ик çул никам та лăпкаман çӳçе

Сухан шăршиллĕ пĕчĕк нӳрлĕ алă

Хуллен лăпканине туяс килет...

Хам ĕмĕрте выçса эп курнă.

Виç кун хĕлхем яман ăша.

Питех кичем ун пек чух пурнăç.

Путатăн хăлтă шухăша.

 

Çак хурлăха çапах çын тӳсĕ.

Пур тепĕр манăçми саккун —

Пурнаймăн эсĕ ĕненусĕр,

Чĕре апачĕсĕр, пĕр кун.

 

Унран килет этем телейĕ,

Аташăн унсăр эс вăрах.

Пĕлетпĕр, вилĕмсĕр идея,

Эс çăкăртан та хаклăрах!

 

Хăпса ансан чуралăх каçĕ,

Чăн паттăрсем — тертре, хĕнре

Пĕр чашăк пăтăшăн сутмаççĕ

Тăван çĕршыв-аннемĕре.

 

Хăй асапне шăпа валеçĕ

Çитсессĕн ахăрсамана.

Кĕрешӳре вилсен вилеççĕ,

Çук, парăнмаççĕ тăшмана.

1

Çавал тăрăхĕнчи «Маяк» колхозра Николай Шангин виçĕмçул практикăра пулнăччĕ. Унтанпа ĕнтĕ виçĕ ĕмĕр иртнĕ пекех туйăнать.

Паян акă диплом кĕсъере. Вăл — агроном. Çак куна пилĕк çул кĕтнĕ. Хĕпĕрте, Микулай, юрла та ташла! Çук çав, Микулайăн кăкăрĕнче пĕр самантрах икĕ тĕрлĕ кăмăл капланса тăрать. Савăнăçпа тунсăх, хаваслăхпа салхулăх. Вĕсем пĕр-пĕринпе ылмашаççĕ, хирĕçеççĕ.

Тĕрĕс, тăван институтра юлашки кунсем иртсе пынă май, Микулайăн чĕри хытăрах та хытăрах кăртлатса тапатчĕ. Халь вара тĕксĕм кăвак хуплашкаллă диплом чĕре çумĕнчи кĕсъене кĕрсе выртсан, вăл сасартăках лăпланчĕ. Çут тĕнчере нимĕнле улшăну та пулман тейĕн. Экзаменсем умĕнхи пăлханусем, аслă уй-хире туртакан çунатлă ĕмĕтсем — ăçта вĕсем? Институтран вĕренсе тухнă ятпа ирттернĕ савăнăçлă каç та Микулая ытлашши савăнтармарĕ. Йăлтах урăхла унăн кăмăлĕ хуçăлчĕ, чунĕ хурланчĕ: тăван институтпа сывлуллашмалла, юлташсенчен уйрăлмалла. Вĕренӳре, туссемпе пĕрле чухне, хаваслăрахчĕ. Ахальтен мар пуль çав тахăшĕ каланă: студент пурнăçĕ, малтанхи юрату пекех, ĕмĕрте пĕрре килет.

Юлашки каç... «Мĕншĕн юлашки?» — тĕлĕнсе ыйтать Микулай хăйĕнчен хăй. Ан тив, институтра юлашки пултăр, анчах умра — пĕтĕм кунçул... Халлĕхе, авă, институтăн анкарти пек аслă залĕнче питĕ вылянуллă ташă кĕвви янăрать. Çĕнĕ йышши!.. Шăнкăр шыв пек юхса пыракан музыка мар, пĕр тăтăш тăкăртатса тăракан ритм. Туссем мăшăрăн-мăшăрăн ташлаççĕ. Хăшĕсем, урисене енчен енне çăмăллăн шутарса та ыткăнтарса, чарльстон чавтараççĕ. «Чăвăш-тик-чăвăш, чăвăш-чăвăш! Тăкăр-тăк-тăкăр, тăкăр-тăкăр!..»

Малалла

Ача чухне атте вăрçсассăн

Хуллен лăпкарĕ те анне, —

Эп тартăм нимĕн ăнланмасăр,

Киле эп кĕтĕм ирхине.

 

Йăмра çинчи курак кил-йышĕ

Силленчĕ сивĕ çил çинче.

Вăрçнишĕн мар, ачашланишĕн

Эп йĕтĕм пӳрт кĕтессинче...

 

Çапла, калавăм ман хавассăр...

Анчах — илтетни эс ăна?

Эп сан куçусене курмасăр

Туятăп — эс сăнан мана.

 

Итле эппин: эп улталанă,

Анчах — хама çеç, сана мар!

Мана юратнă май пуçланă

Эс çынсене те юратма.

 

Эп пур — кама мĕскер калайăп,

Кама, мĕнле тивĕçпеле

Канаш парайăп, айăплайăп

Ытти çынсемпеле пĕрле?..

 

Çил витĕр вĕçнĕ пек кĕрлеççĕ

Ват йăмрасем пуç тăрринче...

Хуралнă çулçăсем чĕтреççĕ

Сан мамăк тутăру çинче.

 

Каллех карлать курак кил-йышĕ.

Хăçанччĕ вăл — эп çил çинче

Вăрçнишĕн мар, ачашланишĕн

Йĕрсеттĕм пӳрт кĕтессинче?..

Салхуллă бутафор хайланă

веерпала сулкаласа

каллех режиссера ятлан эс

манпа кулисăра ларса.

 

Ман сăввăмсем пирки пуплетĕн,

пĕлен ик-виçĕ йĕркине...

Джульетта, эп аса илетĕп

юлашки хут тĕл пулнине.

 

Кашни сăмах тасаччĕ манăн —

ача чĕлхи каланă пек.

Эс вĕсене сулса çеç ятăн

çак бутафор çĕтĕкĕпе.

Речĕпе, йĕркеллĕ,

Çӳллĕ туратран

Чăрăшăн йĕкелĕ

Усăнса тăрать —

 

Юмахри вут-кайăк

Вĕçнĕ аташса,

Ир çывхарнă майăн

Ларнă пытанса...

 

Ман сире татасчĕ,

Шăкăр йĕкелсем:

Сирĕнпе выляччăр

Кӳршĕ ачисем.

 

Пӳрт çаврăннăçемĕн

Манăттăм йăлтах:

Вĕçленмен поэма

Вырттăр сунтăхрах.

 

...Эсĕ пуррине те

Халь манасчĕ ман, —

Тĕлĕке кĕретĕн,

Пурнăçра — курман.

 

Пурнăçра — çӳренĕ

Иккĕн ик йĕрпе.

Çил анчах кĕрленĕ

Çул аяккипе.

 

Çил çӳрет çил витĕр —

Çĕкленет тусан:

Тăр пĕччен тени те

Пĕччен мар нихçан.

 

Ĕмĕртен — юлташлăх:

Уйăха — хĕвел,

Ачана — ачашлăх,

Чăрăша — йĕкел.

 

Анăçĕшĕн — Тухăç,

Кĕпере — сăвай,

Маншăн — сан яту çеç,

Рита... Рита-тай!..

Çурхи Украина çĕрне

Ыталаса выртать поэт...

Çывăраймасть вăл çĕрĕпе.

Ун Атăла курас килет.

Курас килет Шупашкара.

Сана, тăван Касаккасси.

Çурса тухса яш кăкăра,

Итле, кĕрлет чĕре сасси!

 

Аслати пек çав сасăран

Хăранипе сĕм-тĕттĕм каç

Упаленсе тăват уран

Тарма тăрать, çук тараймасть!

Кăварлă шуçăм мал енче

Кĕç акă тытăнать çунма.

Вĕлкĕштерет ирхи тĕнче

Ялав пек хĕрлĕ çулăма.

 

Курать поэт: чăваш енче

Çĕн кун аки хĕрсе пырать.

Патвар çын ĕмĕр калчине

Çын ĕмĕчĕ сĕткен ярать.

Телей тырри тулса пиçет.

Кунçул халь тулăх çимĕçрен.

Хĕвел алли пусать пичет;

«Çĕр хуçисем — маттур, ĕçчен».

 

Поэт курать: çук, вăл вилмен.

Чир хăртнăран выртать кăна.

Сиксе тăмалăх çĕнĕрен

Вăй кӳчĕ аслă самана.

Кĕрешӳре вутла çунса

Хĕрӳллĕ сăвăç пулнăран,

Октябрь ялавне йăтса

Чĕррисемпе утать пĕр тан!

— Эх, çак Укçине ман кинĕм пулас пулсан-и? Тупата, акă хĕвел те пур, — уйăх та: эпĕ ăна шак та алăра çĕклесе çӳрĕттĕм. Чечче чашăк çинчи чечек пек кантăк умне лартса усрăттăм. Хĕр те хĕр, ăна çитесси никам та çук. Куçпа пăхма вăтанатăп-çке, ара!

Сайкассинчи Симак Улаттин амăшĕ çапла каланине кӳршĕ арăмĕсем темиçе те илтнĕ ĕнтĕ. Нар пек питлĕ Укçинене курсанах калать вăл ăна.

— Эй, тур, пулать кам, чĕлхе, — шӳтлеççĕ кӳршĕ арăмĕсем. — Пĕр йĕр çинче кăна чупакан патефон пластинки юрласа тăрать тейĕн.

— Çапла, ий-я, çапла, çăварĕнчен çав сăмах çĕç тухать темелле.

— Санăн пĕр ывăлна пăхать-ши-ха Укçине? Тен, вăл хăй урăххине куç хывнă пулсан?..

Анчах Улатти амăшĕ сăмахне ним чухламасăрах каламан-мĕн.

Укçине çирĕм иккĕри хĕр. Çирĕм иккĕре çав! Пурăнса курнă кашни çынах лайăх пĕлет ку вăхăт мĕнлерех хĕрӳллĕ иккенне. Укçинешĕн те çавах ĕнтĕ вăл. Çуркунне зоотехникумран вĕренсе тухрĕ те, хăй çуралса ӳснĕ Сайкассине таврăнса, ĕне фермин заведующинче ĕçлеме тытăнчĕ.

Маттур хĕр пулчĕ Укçине. Ялти çамрăк-кĕрĕмпе часах паллашса туслашрĕ ĕнтĕ вăл. Анчах каччăсенчен ăна никамран ытла колхозри Владимир Симаков шофер килĕшрĕ.

Малалла

Сар сăмсаллă кайăк,

Манăн кайăк эс!

Маншăн питĕ лайăх

Тĕпелти кĕтес.

 

Икĕ тяппине те

Кӳр-ха, пар мана,

Слон пек ӳсĕретĕп,

Ан хăра кăна.

 

Эпĕ — хреснаçу сан,

Шеф пек япала...

Иккĕн, пĕчĕк тусăм,

Халь пĕр май пулар.

 

Кушака тытар та

Сĕтĕрер пĕрле,

Кукаму ятлатăр,

Эпĕ — хӳтĕлем.

 

Ӳс-ха, пĕчĕк çыннăм,

Тапкалаш, выля...

Валя, Валентина,

Чăвашла — Валя.

 

* * *

Пĕчĕк хĕрлĕ тупă,

Пиçĕ тупă пек,

Эс часах ак чупăн

Кантăк умĕпе.

 

Ун чухне эп пулăп

Пысăк бюрократ.

Эсĕ — кĕр хăюллăн,

Ман шкапа пăтрат.

 

Пирĕн Кĕçтенттинĕн

Юмахне вула.

Валя, Валентина,

Чăвашла — Валя.

 

* * *

Хреснаçу сухалĕ

Икĕ шит пулсан,

Ун патне эс, Валя,

Кĕрĕн хушăран.

 

Пӳлĕмре — тусанлă,

Пахчара — вĕлтрен...

Малалла