Электронлă вулавăш

I

Паян Настя каллех шурă хурăн патнелле утрĕ. Чунĕ темшĕн унтах туртрĕ. Куçĕсем шывланнă Настьăн. Çитсен, савнине ыталанă пек, çамрăк хурăна çупăрларĕ хĕр. Унăн куçĕ умне Вовăпа çӳренĕ кунсем тухса тăчĕç. Мĕнле телейлĕччĕ вĕсем! Шкулта та, çуллахи ăшă каçсенче те ялан пĕрлеччĕ çамрăксем. Анчах тем пулчĕ каччăна — хулана вĕренме тухса кайрĕ те пачах манса кайрĕ Настя çинчен. Халь йĕкĕт Шупашкар хĕрĕпе çӳрет, яла сайра хутра çеç килсе каять. Урамра курсан та, ним пулман пекех сывлăх сунать те малалла хăйĕн çулĕпе утать. Настя вара ниепле те манаймасть Вовăна. Çак шурă хурăн çеç хĕр чĕрине лăплантарать.

Настя кăçал вуннăмĕш класс пĕтерет. Çуркуннепе чĕрĕлнĕ çанталăк çынсен чун-чĕрисене те сиплет, çĕнĕ вăй-хăват парать. Пĕррехинче хĕр шухăша кайса шкул коридорĕпе утнă чухне хирĕç пĕр каччă килнине асăрхарĕ. Вăл ниепле те куçĕсене ун çинчен илеймерĕ. Йĕкĕт утать, Настя çине ăшă куçсемпе, ăшă кулăпа пăхать. Темле чуна тыткăнлакан çутă сарăлать каччăран. Унăн пайăркисем хĕре хăйсен хăвачĕпе тĕлĕнтерсе, хумхантарса ячĕç. Хĕвел куçа йăмăхтарса ялтăртатма тытăнчĕ тейĕн, пĕтĕм тавра асамлă çутăпа çиçме тытăнчĕ. Чĕрере çав тери ырă пулса кайрĕ Настьăн — утса мар, вĕçсе тухрĕ шкултан. Вăл урамра та çак туйăм тыткăнĕнчен хăтăлаймарĕ, ешĕл симĕс тум тăхăннă хурăнсем çине темччен çухалса кайса пăхса тăчĕ. Кайран çеç хĕр аса илчĕ: ку каччă — Николай Сивелин, кăçал 11-мĕш класс пĕтерет.

Тепĕр кунне Настя шкула ăна курас ĕмĕтпе утрĕ. Акă каччă хăйсен класĕнчи хĕрсемпе калаçса тăрать. Вĕсен умĕнчен иртсе кайнă чухне Николай ун çине тинкерсех пăхнине туйрĕ хĕр, чунĕпе хумханчĕ.

— Салам, Настя, мĕнле пурнăçсем? — терĕ пĕррехинче йĕкĕт, шкул коридорĕнче иккĕш çеç тĕл пулсан.

— Чиперех-ха, — ответлерĕ хĕр.

— Пуçна ан ус, хаваслăрах пул, — терĕ те каччă, васкаса малалла утрĕ.

Настя вара ниепле те унăн ăшă куçĕсене манаймарĕ. Пĕлет хĕр — йĕкĕтĕн хăйĕн савнийĕ пур, тахçанах çӳреççĕ пĕрле. «Мĕншĕн ман Николай пек пичче çук-ши хăть», — шухăшларĕ Настя хурланса.

Çуллахи кунсем, çамрăксемшĕн ырă вăхăт, мĕнле пуçланни те сисĕнмерĕ. Ĕçлесе ывăннă пулсан та, каçпа Настя тантăшĕсемпе клуба каять е урамра калаçса ларать. Час-часах вĕсем патне ялти каччăсем пырса лараççĕ.

— Эх, хĕрсем, тунсăхларăм сирĕнсĕр, ĕнерхи каçранпах курман вĕт хамăр ял пикисене, — тет те вара Серёжа, пурне те сиктере-сиктерех хăйĕн савнийĕ — Альбина, çумне хаваслăн вырнаçать.

Шӳтлеççĕ, кулаççĕ çамрăксем. Настя çеç хăй Вовăпа пĕлтĕр çакăн пек телейлĕн вăхăт ирттернине аса илет те куллянать ăшĕнче.

— Салам Çăкалăх çамрăкĕсене! — илтĕнет тепĕр чух урамра Николайăн сасси, велосипедпа ял витĕр тухса кайнă чух.

— Килсе лар кунта, таçта ан васка, — чĕнеççĕ хĕрсем ялан каччăна.

— Савни кĕтет, савни çилленет, — шӳтлет те йĕкĕт, малалла вĕçтерет.

Николайăн сассине илтсенех, Настьăн чунĕ савăнать те, тунсăхлать те. Вăл хавасчĕ ăна халь çак çамрăксен ушкăнĕнче курма, анчах каччă яланхиллех хăйĕн савнийĕ патне, Ырашкассине, васкать.

Час-часах Настя асламăшĕн ялне, Хурăнлăха, кайса килет. Килĕшет ăна ват çын патĕнче.

— Асанне, каласа пар-ха хăв çамрăк чухне мĕнле пулнине, асаттепе паллашнине, — ыйтать вара хĕр пахчара ĕçлесе ывăннă хыççăн асламăшĕнчен..

— Ĕлĕкхи йĕркесем çирĕпрех пулнă, çапах каччăпа хĕрсем килте тунсăхласа ларман: вăйăсене те тухнă, уявсенче те савăннă, тĕрлĕрен мыскарасене те лекнĕ, — пуçлать кашнинче кинемей хăйĕн пуплевне, мăнукĕ савăнсах итленине курса.

Темле тĕлĕнмелле лăпкă пулса каять вара Настьăн чунĕнче. Вăхăт та чарăнса ларать тейĕн çак самантсенче. Итлĕччĕ те итлĕччĕ вăл асламăшĕн калавне темчченех, анчах ват çын ывăнать — кун каç еннелле сулăннă.

— Юрĕ, асанне, тепреххинче каласа парăн ыттине. Эпĕ кайрăм, — тет те хĕр килелле тухса утать.

Хĕвел аннă ĕнтĕ. Çанталăк лăпкă. Кăмăл лайăх. Урасем ывăннă пулсан та, çăмăллăн пыраççĕ. Яла çитес умĕн çеç чĕре канăçне çухатать. Настя Вова çинчен шухăшлама тытăнать, Николай пирки салхулланать, малаллахи пурнăç пирки пăшăрханать.

Çуллахи ырă кунсем питĕ хăвăрт иртсе кайрĕç. Хĕр уншăн куллянмасть. Юратать вăл кĕркуннене, мĕншĕн тесен çак кăштах салхуллăрах вăхăт иртнĕ кунсене пĕтĕмлетет, малалла — çĕнĕ пурнăçа, талпăнма хистет. Настя вунпĕрмĕш класра, юлашки çул çутă ачалăх тĕнчинче. Умра ăна пысăк ăраскал кĕтет.

Шкула тăтăшах Николай хăйĕн савнă хĕрĕ патне килсе каять. Йĕкĕт хăйсен ялĕнчи ял хуçалăх кооперативĕнче тракторист пулса ĕçлет. Часах каччăна çара илсе каяççĕ. Вăл хăшпĕр чухне хăйĕн савнине ирех шкул умĕнче тимĕр урхамахĕпе кĕтсе илет.

— Ачасем, пурте паян ман пата салтака ăсатма пырăр! Эпĕ ыран çара каятăп! — йыхравларĕ пĕррехинче каччă, тракторне чарса.

— Пирĕн çинчен манса ан кай унта, — ответлерĕç харăс Настя ялĕнчи хĕрсем.

— Çырусем кĕтетĕп сирĕнтен, пикесем! — янрарĕ Николайăн сасси кĕрхи сывлăшра.

Каччă кăнтăрла иртсен шкула килсе темччен юлташĕсемпе калаçса тăчĕ. Настя юнашар иртсе кайнă чухне вăл темскер каласшăнччĕ, анчах хăяймарĕ. Хĕр хумханчĕ пулсан та, мĕн тумаллине пĕлмерĕ.

Ир-ирех шкул ачисене хирĕç пĕр машина вĕçтерсе пыни курăнчĕ. Унăн кузовĕнче виçĕ каччă. «Тепре тĕл пуличчен, пикесем!» — илтĕнчĕ машина çинчен. Хĕрсем ăнланчĕç: ку йĕкĕтсем — пулас салтаксем. Настя вĕсен хушшинче Николая та курса ĕлкĕрчĕ, кăмăлĕ салхулланчĕ унăн: каччăн ăшă та ырă куçĕсемсĕр йывăр пулать пурăнма. Вĕсем вăй, хавхалану парса тăратчĕç хĕре. Халь вара пĕччен йывăрлăхсене çĕнтерме, малалла кайма вĕренес пулать унăн.

Настя пуçĕпех вĕренĕве чăмрĕ. Вова яла киле-киле кайрĕ, анчах малтанхи савнийĕпе калаçмарĕ. Çĕнĕ çул та иртсе кайрĕ, 8-мĕш март уявĕ те часах çитет.

— Хĕрĕм, тăхта-ха, сан ятпа кунта открытка килнĕ, — чарчĕ пĕррехинче ăна ялти почтальонка.

Чечеклĕ уяв саламĕ Николайран иккен. Настя, çакна кĕтменскер, пăлханса кайрĕ. Вăл йĕкĕтрен килекен ăшша пĕтĕм чунĕпе туйрĕ. «Çырусем кĕтетĕп, Настя», — тенĕ каччă вĕçĕнче. Хĕр темччен открыткăна алăра тытса ларчĕ, мĕн хуравламалли çинчен шухăшларĕ. Каçпа вăл хумхана-хумхана Николай патне шкулти пурнăç çинчен çыру шăрçаларĕ, праçникпе саламланăшăн тав турĕ. Тепĕр кунне ăна почта ещĕкне кайса ячĕ. Çапла иккĕшĕ пĕр- пĕрин патне çыру çӳретме пуçларĕç. Хĕр кашнинчех Николайран хыпарсем чăтăмсăррăн кĕтрĕ. Вĕсене вуласан, савăнăçлă, çĕкленӳллĕ кăмăлпа çӳрерĕ вăл.

Акă шкулти юлашки каç, алăра аттестат. Хĕрсемпе каччăсем çăмăллăн шкул вальсĕн кĕввипе çаврăнаççĕ. Пурте савăнăçлă пулсан та, кашнин чĕринче кăштах салху пур. Çăмăл мар сыв пуллашма хаклă учительсемпе, туссемпе.

— Кайрăмăр ташлама! — терĕ те Серёжа, Настьăпа тантăшне зал варринех илсе тухрĕ.

— Эх, çаврăнар, — каларĕ Альбина, савнине аллинчен тытса.

— Эпир те юлар мар, — терĕ юнашар тăракан Роман, Настьăна ташша чĕнсе.

Вальс кĕвви янрать те янрать… «Çакăнта халь юнашар Вова пулмаллаччĕ вĕт-ха, темшĕн çулсем уйрăлса кайрĕç», — шухăшларĕ хĕр, телейлĕ тантăшĕпе унăн тусĕ çине пăхса.

Ир енне хĕрсемпе каччăсем ял çумĕнче вырнаçнă сăрт çинчи пĕчĕк вăрмана утрĕç. Вĕсем унта хĕвел тухнине кĕтсе илме кайрĕç. Акă ылтăн пайăркасем çывăракан çутçанталăка çутатса çĕнĕ куна вăратаççĕ. Çакна сăнакан çамрăксем чунĕсемпе туйрĕç: паянтан вĕсен те çĕнĕ пурнăç пуçланать.

 

II

Настя хулана кайса института бухгалтера вĕренме кĕме документсене пачĕ. Çурла уйăхĕн вĕçĕнче паллă пулчĕ: вăл халь ĕнтĕ — студентка. Часах хĕр тăрăшсах пĕлӳ пухма тытăнчĕ. Сайра хутра вăл Шупашкар урамĕнче Вовăна тĕл пулкаларĕ. «Салам, Настя!» — тет те каччă кашнинчех, малалла утать. Хĕр уншăн халĕ питех хуйхăрмасть. Вăл пуçĕпех студент пурнăçне чăмнă, вăхăт çук салхулланса ларма. Канмалли кун киле çитсен, Николай çырăвĕсем çамрăк чуна кичемленме памаççĕ.

Анчах пĕррехинче каччăн çырăвĕ Настьăна çав тери хумхантарса ячĕ. Хĕр ăна вуланă май, ниепле те ĕненеймерĕ унти сăмахсем хăйне валли пулнине. «Настя, эпĕ сана хамăн савни пулма ыйтатăп», — тесе çырнă йĕкĕт. Куççульсем шăпăр- шăпăр юхрĕç хĕрĕн, çав вăхăтрах вăл хăй ăшĕнче каччăна чунтан тархасларĕ: «Тархасшăн, Николай, кирлĕ мар кун пек манпа…». Темле илтес килсен те «савни» сăмаха чĕрене çывăх çынран, Настя ăнланчĕ: каччă пăтранчăк кăмăлпа çырнă çакăн пек. Николай хăйĕн хĕрĕпе, Маринăпа, çара каиччен тăватă çул пĕрле çӳренĕ. Çакăн чухлĕ пынă таса туйăм тăруках сӳнсе ларма пултарнине ĕненмерĕ Настя. Хĕрĕ те çăмăлттай мар, яланах шухăшласа калаçать çынпа.

— Аня, мĕн пулнă сирĕн тантăша? Мĕншĕн çыру çӳретме пăрахнă вăл Николайпа? — ыйтрĕ вăл Маринăн тантăшĕнчен, хула урамĕнче тĕл пулсан.

— Çыруйĕсене ярать-ха вăл, анчах темшĕн хыпарсем вырăна çитеймеççĕ, хăшпĕррисем каялла та килеççĕ адрес тупăнманнипе, — ответлерĕ хĕр.

«Ăçта васкатăр-ши эсир, каччăсем? — терĕ Настя тепĕр кунне хăйĕн хуравĕнче Николай патне. — Пĕчĕк пăтăрмахранах пысăк пĕтĕмлетӳсем тăватăр. Упрăр пĕр-пĕрне, хăвăр туйăмсене». Пĕртте аркатас килмерĕ унăн Маринăпа Николайăн тахçанхи туслăхне. Питĕ йывăр юратнă çынтан уйрăлма — çакна лайăх пĕлет хĕр. Вăл вара каччăна лайăх юлташ вырăнне шутлама хăнăхнă ĕнтĕ.

Часах Николайран ответ килчĕ. «Каçар, Настя, чăнах та, васкарăм пулмалла. Тăруках ултă çыру илтĕм хамăн пикерен», — тенĕ унта. Пĕр чаçран тепĕр чаçа куçнă чухне вĕсем çĕтсе юлнă, тин çеç ăнсăртран тупăннă.

Пĕрремĕш курс хăвăрт иртсе кайрĕ. Халь ĕнтĕ Настя иккĕмĕшĕнче. «Кăçал ялтан Серёжăпа Вова çара каяççĕ,» — терĕ пĕррехинче Альбина тантăшĕ ăна урамра тĕл пулсан. Ку хыпар Настьăна савăнтармарĕ. Чунĕ лăпланнă пулсан та, вăл туять — тем çыхăнтарса тăрать вĕсене Вовăпа, шухăшсемпе уйрăлма памасть. Нумаях та вăхăт иртмерĕ, пĕр кĕркуннехи сивĕ кунта Настя каччăна хула урамĕнче курчĕ. Лешĕ вара, хĕре курсан, ун патне чупса пычĕ те:

— Настя, мана çара илсе каяççĕ. Шăмат кун пыр ăсатма. Эпĕ ялта пĕрле вĕреннĕ ачасене пурне те чĕнтĕм, — терĕ.

— Юрĕ, пырăп, — ответлерĕ хĕр.

Хăй вара мĕн тумаллине пĕлмерĕ. Унăн пĕртте ăсату каçĕнче Вовăпа юнашар ют пике çӳренине курас килмерĕ.

— Альбина, айта пĕрле каятпăр салтака ăсатма. Пĕччен пулас килмест ман унта, — шăнкравларĕ Настя тус-юлташĕ патне.

— Ан пăшăрхан, йĕрсе ларма памастăп эпĕ сана, — ответлерĕ тантăшĕ.

Акă пурте сĕтел хушшине вырнаçнă, Настя — Вовăна хирĕç. Хĕр каччăн пичĕ, хусканăвĕсем çине пăхать те ăнланать — питĕ çывăх вĕсем чуна. Темле чĕререн кăларса пăрахас тесен те йĕкĕте, вăл унăн пĕр кĕтессинче çавах юлать. Пулас салтака ырă сăмахсем каланă хыççăн Настьăпа Альбина ыттисемпе пĕрле сĕтел хушшинчен тухрĕç. Вовăпа унăн хулари савнийĕ ăсату каçĕ тăршшĕпех пĕрле çӳрерĕç. Киле çитсен, урамран янракан кĕвĕ сассисене итлесе, хĕр темччен куççуль тăкрĕ. Çак каç вăл хăйĕн савнă каччипе çеç мар, хăйĕн юратăвĕпе те яланлăхах сывпуллашнăн туйăнчĕ.

Тепĕр кунне Настя хулана кайрĕ. Вăхăт вĕренӳре хăвăрт иртрĕ. Хĕр иккĕмĕш курс та пĕтерчĕ ĕнтĕ. Хăйĕн илемĕпе, ырă кăмăлĕпе каччăсен чĕрисене хумхататчĕ вăл, анчах нихăшĕ те ун чунне тыткăнлаймарĕ. Час-часах Настя институт коридорĕнче Игоре, тепĕр факультетри йĕкĕте, тĕл пулатчĕ. Ку каччă унтан икĕ çул аслăрах, компьютерсен технологийĕн инженерĕ пулма вĕренет. Ятарласах кĕтсе тăнăн туйăнать Настьăна Игорь кашнинчех коридорта. Хĕре курсан, каччă сывлăх сунать те тăрса юлать хыçалтан пăхса. Анчах тепĕр чухне йĕкĕтĕн куçĕсем Настьăна тем калаççĕ, тем ăнлантараççĕ, хĕр вĕсенче путмах тытăнать. Анчах сăмахласа кайма Игорĕн хăюллăхĕ çитмест пулас. Çапла иртет кун хыççăн кун.

Акă Николай та çартан таврăнчĕ. Настя пĕррехинче ăна ял клубĕнче тĕл пулчĕ. Каччă часах авланма шутлать иккен. Маринăпа иккĕшĕ туй кунне те палăртнă ĕнтĕ. Кайран вара вĕсем хулара пурăнма шутлаççĕ.

— Эх, мĕнле çитмĕç ĕнтĕ мана пурнăçра сан çырусем, — терĕ йĕкĕт уйрăлас умĕн. — Эпĕ вĕсене питĕ хăнăхрăм.

— Юнашар савни чухне куллянма вăхăт пулĕ-ши сан? — шӳтлерĕ Настя.

— Туя питĕ кĕтетпĕр сана Маринăпа иккĕн те, — юлашкинчен каларĕ Николай.

Каччă клубран тухрĕ. Настя вара, ăна пăхса юлнă май, савăнчĕ те, хурланчĕ те. Йĕкĕтрен малтанхиллех чуна ăшăтакан çутă пайăркисем сапаланнине туйрĕ хĕр. Малалла вĕсен çулĕсем тĕппипех уйрăлса кайĕç. Çапах та Настя хăйне çак самантра телейлĕ туйрĕ. Вăл пĕлет: пур çĕр çинче çавăн пек çынсем — куçа йăмăхтарса яракан çутăпа ялтăртатаççĕ вĕсен чунĕсем. Ăшăтаççĕ пĕрне, хĕмлентереççĕ, вăй параççĕ пурăнма теприне, лăплантараççĕ канăçсăррине. Куçа илме çук çак çутăран. Çавăн пек çын пулчĕ те ĕнтĕ Настьăшăн Николай.

Пурнăçăн хăйĕн йĕрки. Часах каччăн туйĕ те пулчĕ. Ун хыççăн вăл хулара пĕр фирмăра хурал службинче ĕçлеме тытăнчĕ. Настя та тăрăшсах институтра пĕлӳ пухрĕ. Тăваттăмĕш, пиллĕкмĕш курссем питĕ хăвăрт иртсе кайрĕç уншăн, пиллĕкмĕш те вĕçленчĕ ĕнтĕ. Хĕр тăван институчĕпе сывпуллашса хăйсен ялĕнчи ял хуçалăх кооперативне бухгалтер пулса ĕçлеме килчĕ.

 

III

Тăван ял, ачаранах пĕлнĕ çынсем, çирĕп хуçалăх — пурте килĕшеççĕ Настьăна. Çамрăксем кунта нумай: кам ял хуçалăх техникипе ĕçлет, кам фермăсенче, кам çĕвĕ цехĕнче, кам пĕчĕк заводра. Вова та çартан таврăнса кунтах механизаторта тăрăшать. Вăл çемьеллĕ ĕнтĕ, вырăс хĕрнех авланнă. Час-часах мар пулсан та, урамра тĕл пулать ăна Настя, вара куçĕсем тунсăхпа тулаççĕ пикен.

Авланнă çын çине темле ăнланмалла мар пăхнине сиссе, хĕр патне Павăл куршанак пек çыпçăнма тытăнчĕ. Питĕ путсĕр çак каччă. Ялти хĕрарăмсем хушшинче япăх сăмах çӳрет ун çинчен. Сарлака, тăваткал питлĕскер, ялан çиллес кăмăллă, пĕрин патне çеç мар вăйпах çулăхнă вăл. Вăйĕ, чăнах та, ытлашши те Павлăн, анчах çынлăх çитмест. «Выльăхсене пăхса хăв та выльăх пулнă эс», — тарăхса калатчĕç ăна хĕрсем, çуллă куçсемпе вĕсем çумне çыпçăнсан.

— Ну, каятпăр-и паян клуба? Эп сана каçпа кĕтетĕп, — терĕ пĕррехинче Павăл, Настьăна урамра чăрсăррăн пилĕкĕнчен ярса илсе.

— Ниçта та каймастăп эпĕ санпа, — терĕ те хĕр, çирĕппĕн каччăн аллисене хăйĕн çинчен илчĕ.

— Мĕн, институт пĕтернĕ те хăвна мăнна хуратăн-им? Курăпăр-ха малалла, манран вĕçерĕнеймĕн çапах, — шăл витĕр каларĕ Павăл.

Тахçантанпах клуба тухманскер, пĕррехинче Настя Кĕрхи бала кайрĕ. Унта халăх туп-тулли. Пурте савăнăçлă. Акă музыка янраса кайрĕ. Хăйĕн енне Павăл утнине курсан, хĕрĕн кăмăлĕ хуçăлчĕ.

— Ташлама тухар-и? — илтĕнчĕ çав вăхăтра юнашар.

— Савăнсах, — ответлерĕ Настя, тахăш самантра ун умне пырса тăнă Костьăна, хыçалти урамра пурăнакан каччăна.

Вĕсем иккĕшĕ те вальсра çаврăнма тытăнчĕç. Хĕр çак кĕрнеклĕ каччă çумĕнче хăйне хӳтлĕхре туйрĕ. Ташă хыççăн урама тухса темччен пĕрле çӳрерĕç ик çамрăк. Пĕр ялта пурăнсан та, питех калаçман вĕсем пĕр-пĕринпе: кашнин хăйĕн юлташĕсем, тантăшĕсем пулнă. Халь çеç Костя илемлĕ сăн-питлĕ, яштака пӳлĕллĕ пикене асăрхарĕ. Настьăн хура куçĕсем нумайлăха тыткăнларĕç ăна.

Хĕл кунĕсем те çитрĕç ĕнтĕ. Йĕри-тавра шап-шурă. Çав тери лайăх хĕллехи лăпкă каçсенче юрпа витĕннĕ урамсем тăрăх шăкăл-шăкăл калаçса çӳреме пĕр-пĕринпе. Костя шофёрта ĕçлет пулсан та, темпе те интересленет, нумай кĕнеке вулать. Настьăна пĕртте кичем мар унпа. Каччăн чĕринче вара юрату хĕлхемĕ çунать. Унăн хĕр духийĕнчен, чуна çывăх çын юнашар тăнинчен тепĕр чухне пуçĕ те çаврăнма тытăнать.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн