Электронлă вулавăш

Икĕ пайла, çичĕ курăнуллă камит

 

Вылякансем:

Мĕтри, Дмитрий Дмитриевич

Солнцев — ӳнерçĕ

Верук — Мĕтри арăмĕ

Унтри — Мĕтри шăллĕ

Çитăр мучи — хуралçă

Тимкка — çыравçă, Мĕтри кӳрши

Янраш Кули — сăвăç

Вăрăм Ахванеç — ӳнерçĕ

Пасар Насарĕ — фотокорреспондент

Йăкăнат — ватă хусах

Петр Лапшин — Мĕтри тусĕ

Тарье — Петр Лапшин арăмĕ

Иван Иванович — резина завочĕн тĕп инженерĕ

Платон Павлович — кĕнеке издательствин тĕп редакторĕ

Егор Егорович — колхоз пасарĕн тĕп бухгалтере

Зина — юрăçă

Дина — юрăçă

Эдуард — купăсçă

Куракансем театрта пуçтарăнаççĕ. Фойере сутуçăсем тарăн калуш сутаççĕ. Халăх юррисем, такмаксем янăраççĕ. Вылякансем куракансем хушшинче тарăн калушпа çӳреççĕ.

 

Пĕрремĕш пайĕ

 

Пĕрремĕш курăну

 

Ĕç Мĕтрин вăрман хĕрринчи дачинче пулса иртет.

Дача халхи хупă. Хӳме урлă икĕ хутлă çурт (сылтăмра) тата йывăç мунча тăрри (сулахайра) курăнаççĕ. Хапха умĕнчи каска (сак) çинче Çитăр мучи ларать. Туйи çине тайăннă те харлаттарса çывăрать. Вăранса каять, чĕтренсе илет.

Çитăр мучи (куçне сăтăркаласа). Ай-уй, хĕвел те тухнă. Мĕтри вара... çук та çук. Çуркĕленче тыттарса хăварчĕ те, çырлахрăм терĕ-ши? Куç хупмасăр сыхларăм-иç... Тем сыхлаттарать тульккăш. Тупăннă пит пуянскер! Вĕçкĕн, çăмăлттай! Хĕрарăмсем тата, айвансем, мĕн тупнă-ши ун çумĕнче? Йăрккаççĕ те йăрккаççĕ. Пыл сĕрнĕ-ши?

Çăмăл машина çитсе чарăнни илтĕнет. Çитăр мучи сиксе тăрать. Мĕтри темиçе хутаç йăтса кĕрет.

Мĕтри. Ну, Çитăр мучи, эп çитрĕм. Тавах сана. Йĕркеллех пуль? Тек тытса тăмăп.

Çитăр мучи. Йĕркеллĕ пулмасăр. Çĕрĕпе часовой пек тăтăм. (Туйине пăшал пек çĕклет.) Обьекта сана пама хатĕр. Опхоттăвар та...

Мĕтри (хапха çăрине уçать) Обход туса чăрманар мар. Çăрасем вырăнтах— иç...

Çитăр мучи. Э-э-э, Мĕтри, ун пек мар. Тĕрĕслемеллех... Тăрук тем тухмĕ. Хам çĕрĕпе мĕн хуралланине те пĕлеймерĕм те... Йытă таврашĕ е пĕр-пĕр кушак сĕтĕрсе тарнă пулсан... Çылăха кĕретĕп вĕт. Ята ярап.

Мĕтри. Йытă-кушак кĕмелли шăтăк çук-ха ман, кĕрсен те сĕтĕрсе каяс çук. Тулли флягăсене этем те пĕччен йăтса каяймĕ.

Çитăр мучи. Флякă тетĕн? Мĕнле флякă вара? Леш цветмет текенни-и? Ай-уй, пĕтрĕ пуç. Ма каламан эс мана, нисашту юлмастăмччĕ. Алюмини пралук татăкĕшĕн пуç касса кайма хатĕр те хăшĕ-пĕри, эс мана флякăсем сыхлаттаран. Питĕ хаклă вĕт вĕсем, тимĕр-тăмăр пухакансем çав тери кăмăллаççĕ.

Мĕтри. Флягисемшĕн пăшăрханмастăп-ха. Вĕсем пушă пулнă пулсан сана чăрмантаратăп-и?

Çитăр мучи (шарт сиксе). Пушă мар-и? Мĕн тултарнă вара?

Мĕтри. Пит пĕлес килет-и?

Çитăр мучи. Пĕлес килмесĕр...

Мĕтри. Чăнах-и?

Çитăр мучи. Чăнах пулмасăр... Ылтăн-кĕмĕлех сыхламан пулĕ те? Пули-пулми япалашăн çĕрĕпе шăнтас çук ĕнтĕ эс мана, çумăрпа шӳтерес çук...

Мĕтри. Çумăр тетĕн? Хăш вăхăтра çуса ĕлкĕрнĕ вара? Типĕ пекех-çке.

Çитăр мучи. Саншăн типĕ, ман ав калуш тулли шыв. Каллех радикулит пуçланать ĕнтĕ. (Пилĕкне тытать.) Сĕрмелли те юлмарĕ тата...

Мĕтри. Эп сана парса хăварнăччĕ-çке. Шалтан ăшăнмалăх та, тултан сĕрмелĕх те.

Çитĕр мучи. Çур кĕленче-и? Эс кун пекех хытакан марччĕ-çке.

Мĕтри. Хытни качки. Ытлашши ӳсĕрĕлесрен шиклентĕм. Тăрук хăвна флягăсемпе пĕрле йăтса кайĕç терĕм.

Çитăр мучи. Юрĕ, çитĕ йĕкĕлтешсе. Флякă та флякă. Мĕн унта сан? Тĕрĕстĕкелех-и вĕсем? Кĕрсе тĕрĕслер те, эп сулланам.

Мĕтри (шалалла кармашса пăхать) Алăк çăрине никам та тĕкĕнмен-ха. Эппин флягăсем те вырăнтах.

Çитăр мучи. Чăваш тытса пăхмасăр ĕненмест. Тăрук такам мăрьерен кĕнĕ. Е фортăчкăран йăтса тухса кайнă. Тытсах пăхмалла ман. Унсăрăн шанчăкран тухăп.

Мĕтри. Ну, Çитăр мучи, ытла тĕплĕ этем-çке эс. Ахалех канăçсăрланатăн. Тытса пăхмалли япала мар унта ман.

Çитăр мучи. Ак тата, мĕн тумалли япала вара? Çавăн пек асăрханмаллискер-и? Сирпĕнекен хатĕр таврашĕ мар-и? Террорист та террорист теççĕ халь вĕçĕмсĕр, вĕсемпе çыхланса каймарăн пулĕ те?.. Ах, тур-тур, Мĕтри, пĕтертĕн мана... Ма явăçтартăн? Пĕлсен кирпĕч шутлама яраççĕ вĕт. (Каллĕ-маллĕ чупкалать.)

Мĕтри. Çук ĕнтĕ. Сирпĕтмелли япалапа алла варалатăп-и?

Çитăр мучи. Кала эппин! Халех кала! Унсарăн хĕрлĕ кăсăруклисем патне чупап.

Мĕтри (ахăлтатса кулать). Çитăр мучи, хăрамалли япала мар унта, тытса пăхмалли те мар...

Çитăр мучи. Тата мĕн? Кала! (Туйине пăшал пек тĕллесе тытать.) Кала!.. Атту тек санпа калаçма пăрахап.

Мĕтри. Тытса пăхмалли мар унта. Тутанса пăхмалли... Ну, чухламарăн-и?

Çитăр мучи. Тутанса пăхмалли?.. Темиçе флякăпа-и? Сăра-и? (Юрланçи тăвать.) Сăра сакки сарлака та сăра сакки сарлака...

Мĕтри. Сăра çеç мар-ха.

Çитăр мучи. Тата мĕн?

Мĕтри. Пĕр фляга — сăра, тепĕр фляга-аншарли. Виççĕмĕшне шашлăктума аш вакласа тултарнă. Вă-ăт!

Çитăр мучи. Çавăн чухлех-и? Тăптуллиех тултарнă-и? Пысăк савăтри шĕвек хухма пултарать вĕт, тапса тухман-ши? Пулкалать ун пекки.

Мĕтри. Çитăр мучи, тĕрĕслесех пăхасшăн-и вара?

Çитăр мучи. О-о, тĕрĕслемеллех, тĕрĕслемеллех.

Мĕтри. Çитăр мучи, эс, тен, тутанса пăхасшăн.

Çитăр мучи (пĕр хушă именнĕ пек пулать. Шарламасть). Мĕтри, мĕн тăвасшăн вара эс çавăн чухлĕ сăра-эрех-пе? Ниме пухасшăн мар-и, тем?

Мĕтри. Ниме пухсан та аптрамасть те... Малтан юбилее иртерсе ямалла-ха.

Çитăр мучи. Мĕнле юбилее?

Мĕтри (мухтанарах). Хамăнне, 50 çул тултаратăп паян. Çывăх çынсене пухатăп çакăнта, хамăр дачăра.

Çитăр мучи. 50 çул тетĕн? Çур ĕмĕр. Эх, эп пĕлмен те. Ма никам та систермен-ши? Халь мĕнле саламлас сана?

Мĕтри (алне тăсать). Мĕн пуç ватмалли? Ална тăсса пар та саламла, пулчĕ те.

Çитăр мучи (Мĕтриаллине тытмасть, пуçне силлет). Типĕлле-и? Çук, ун пек саламламаççĕ. Хăвăнтан кивçенле ыйтма лайăх мар ĕнтĕ...

Мĕтри. Тем ан калаç-ха, мучи. Ют çын мар вĕт эс маншăн... Юрĕ, тăхта, ăсса тухам эппин анне парса янине (пӳрте кĕме хатĕрленет). Эс хапхана уçса хур-ха.

Çитăр мучи. Эп уçăп-ха. Эс ху флякăна асăрханса уç, тапса тухсан пĕтрĕ пуç. Ытлашши ан ăс. Пĕр алтăрпа çитет.

Мĕтри (çăра уçса çенĕке кĕрет. Çитăр мучи савăннипе аллисене сăтăркалать, тăпăр-тăпăр сиккелет. Юрă ĕнĕрлет, хапха алăкне çурри уçса хурать).

 

К нам приехал,

к нам приехал

наш хозяин дорогой...

 

Мĕтри (пысăк куркапа аншарли ăсса тухать. Çитăр мучие черкке тыттарать). Ну, кил, Çитăр мучи. (Аншарли ярса парать.) Çыртмалли илсе тухам, тыт-ха. (Куркине тăсса парать.)

Мĕтри çенĕке кĕрсе кайнă-кайман Çитăр мучи черккине ӳпĕнтерет, ăна çĕнĕрен тултарма пикенет.

Мĕтри (мучи хăтланăвне асăрхаса) Мĕнле, йăваш мар-и?

Çитăр мучи. Тутанса ĕлкĕреймерĕм çав, тăкса ятăм.

Мĕтри. Юрĕ-çке, ан кулян, ваттисене пултăр. (Куркине илме тăрать).

Çитăр мучи (куркана парасшăн мар. Хăех аншарли ярать, черккене ӳпĕнтерет. Аса илсе кайнă пек пулать.) Мĕтри, каçар ман сана саламламаллаччĕ вĕт, Эх, тăм пуç! (Черккине тултарать, куркине тавăра. парать.) Ну, Мĕтри, саламлап сана. Юбилей ячĕпе! Аллу хальхи пекех ылтăн пултăр чуну маншăн яланах уçă пултăр! Хĕрарăмсем малашне те хытă юратчăр! Килĕшетĕн-и? (Черккине ӳпĕнтерет.)

Мĕтри. Çуррипе килĕшетĕп, çуррипе килĕшместĕп.

Çитăр мучи. Ма ун пек? Ма çуррипе анчах? Кӳрентеретĕн мана...

Мĕтри. Паянтан ют хĕрарăмсенчен сивĕнетĕп. Çĕнĕ пурнăç пуçлатăп.

Çитăр мучи. Ăнланмарăм. Тек кунта майрасене илсе килме пăрахатăн-и? Лаша тапмарĕ пулĕ те?

Мĕтри (асăрханса пăхкалать). Лаша тапрĕ тетĕн-и? Тапать çав, килти кĕсре тапсах тăрать. Темле тӳрре тухас. Паян хăтланса пăхасшăн та... Хĕрарăмсенчен пач сивĕнесшĕн, кунта пĕр Маруç та пулмĕ тек.

Çитăр мучи. Ăнланмарăм. Юбилей терĕн-çке. Хĕрарăмсемсĕр ĕçсе савăнасшăн-и? Ун пек юбилей пулать-и?

Мĕтри. Ку таранччен пулман. Паян пулать. Арçынсене çеç чĕннĕ эп уява. Сана та кĕтетĕп каярахпа.

Çитăр мучи. Чĕнетĕн-и? Арçынсем-пе улахтăватпăр-и? Ой, Мĕтри, тĕлĕнтерме ăста-çке эс. Яр-ха тепре.

Мĕтри. Тăхтамалла мар-ши? Эс мана урă кирлĕ вĕт.

Çитăр мучи. Эп ĕçнĕçемĕн урăлса пыратăп. Куç та çивĕчленет. Эс кала çеç мĕн тумаллине.

Мĕтри. Темех тăвас çук. Мана сыхламалла, хăнасене. Пĕр хĕрарăм та килсе кĕтĕр кунта.

Ситăр мучи. Ан тĕлĕнтер... Пĕр херарăм та-и? Арăму та-и?

Мĕтри. Вăл килес çук-ха, пули-пулмисем килсе ан тухчăр.

Çитăр мучи. Сапрăстă. Çур çухрăма ямастăп. Манран шанчăклăрах хуралçă тупаймăн.

Мĕтри. Шанчăкли качки... Ма иккĕленес? Виç çулта пĕртен пĕрре çеç çылăха кĕрсе куртăн-иç. Хăвна хурал будки качки сĕтĕрсе кайсан...

Çитăр мучи. Манман-и эс ăна? Ун пекки кашниннех пулать вăл. Çамрăксем юри туман-и, ара? Шӳтлесе... Малтан мана ĕçсе ӳсĕртнĕ те будкăна, урапаллăскере, сутса янă. Лешсем будкăна тракторпа кăкарнă та вĕçтернĕ Муркашалла... Эп вара шалта сыхласа пынă, шульăксене ярса тытма хатĕрленнĕ...

Мĕтри. Сыхласа пыман-ха эс унта, тĕттĕм кĕтесе витĕнсе выртнă та çывăрса кайнă. Юрать Хыркассинче хĕрлĕ карттуслисем чарса ĕлкĕрнĕ. Кăларса перетчĕç вĕт пĕр-пĕр çырмана.

Çитăр мучи. Пенĕ пулсан, тен, çăмăлтарах хăтăлаттăм. Кусем, трактортисем, милицисене будкăна эп сутса янă тесе суеçтернĕ. Пуçларĕç мана кăсăруклисем хăйсен будкинче тĕпчеме... Чутах тĕрмене лекеттĕм вĕт. Тавах сана, Мĕтри Мĕтрич, халăх умĕнче ман хута кĕтĕн... Унтанпа ята ярса курман, ĕçкĕпе те пит иртĕхместĕп. Ырă çын çав эс, ырă çын. Сан пекки урăх çук...(черккине ӳпĕнтерет).

Мĕтри. Чăнахах-и?

Çитăр мучи. Чим, тепре пур. Сан пекех лайăхскер...

Мĕтри. Кам-ши? Кала-ха.

Çитăр мучи (асăрханса тавралла пăхкалать). Калас-и?

Мĕтри. Кала-ха.

Çитăр мучи. Ну, леш... Леш урамри, чи пысăк çуртли... Вăрăмкас олигархĕ теççĕ-и-ха?..

Мĕтри. Олигархах мар ĕнтĕ.

Çитăр мучи. О-о-о, эс пĕлместĕн, кĕрсе курман ун патне. Мана вара хăй чĕнет. Килмессерен чĕнет. Пĕр-пĕр кĕленче уçсан малтан мана ярса парать, аш-кăлпассине те йыттинчен малтан мана тутантарать. Пĕртте хытмасть, хăй хыпма васкамасть, пĕр вĕçĕм ыйтать — мĕнле пек те мĕнле пек тет. Вăт мĕнле лайăх çын вăл.

Мĕтри. Хăйне такам наркăмăш парасран хăраса çапла тумасть-ши?

Çитăр мучи. Çук, çук, мĕскер эс...

Мĕтри. Эс хăв пĕртте ватă пек калаçмастăн. Пĕрле пĕлĕм çинипех çынна пĕлсе çитеймĕн.

Çитар мучи. Тем ан калаç-ха эс. Сехре хăппи — сехремет темерĕн.

Мĕтри. Юрĕ-çке, юрĕ. Эс ват çын — эс пĕлен!

Çитăр мучи. Тоттă çав, тоттă! (Пуçне каçăртса, сулланкаласа тухса каять. Юрă ĕнĕрлет.)

 

Сăри лайăх-и, хуçи лайăх-и?

Сăри лайăх-и, хуçи лайăх-и?

Пирĕншĕн пулсан хуçи лайăх,

Сăри тата лайăхрах,..

 

Мĕтри шăллĕ Унтри çитсе кĕрет.

Унтри. Кам пулчĕ ку? Таçта курнăскер...

Мĕтри. Курнах-ши эс ăна? Курнă тенĕрен... Пирĕн хуралçă вăл. Хуралçăсем вара пурте пĕрешкел мар-и? Утти те, тумĕ те, чĕлхи те... Кăмăллăскер вăл, Çитăр мучи. Сăра-эрехе ытла ытараймасть-çке, çав пĕтерет.

Унтри. Сăри-эрехне хамăр та ытараймастпăр-ха тепĕр чухне. Ăмăртса ĕçкĕ-çикĕпе иртĕхетпĕр. Кирлĕччĕ-и сана паян çапла ухмахланни? Шутласа тупнă-çке -улах. Е арçын туйĕ терĕн-и эс? Кама кирлĕ? Арăм та ав килте кăмăлсăр юлчĕ. «Ытти чухта пирĕнсĕр, канмалли кун та уйрăммăн çӳретĕр», — тесе мăкăртатса ăсатрĕ. Хăвăн Веруку хăнăхнă пулĕ те, юбилее пĕрлех тумаллаччĕ. Кăтартĕç ак хăйсем пĕр-пĕр камит.

Мĕтри. Юрĕ-çке, тинех сăмах вакланин мĕн усси. Хăнасем пухăниччен хатĕрленсе элкĕрер. Мунча хутса яр-ха малтан.

Унтри. Аннене те чĕнеймерĕмĕр-çке. Сăра-эрех юхтарса пама çеç кирлĕ пулчĕ... Эх! Çылăх вĕт, çылăх...

Мĕтри. Унтри, хĕрарăмсем çук тесе эс вĕсен вырăнне пуласшăн-им? Тупнă ăс паракан. Юбилей ман паян. Уяв! Савăнмалла кăна. Уçса хур хапхана лайăхрах. Тӳрех ăнланччăр хăнасем: ырă сунса кĕтетпĕр вĕсене пурне те. Çук, пурне те мар, арçынсене çеç!

Унтри хапха алăкĕсене яр уçса хурать

 

: Иккĕмĕш курăну

 

Дача хапхи яр уçă. Пахча варринче вăрăм сĕтел. Унтрипе Мĕтри çăкăр-тăвар хатĕрлеççĕ.

Унтри. Апат-çимĕç хатĕрлеме те пулсан чĕнмеллеччĕ хĕрарăмсене.

Мĕтри. Халь пулчĕ ĕнтĕ, манса кай вĕсене. Пачах ман. Каланă вĕт тахçанах юбилее пĕр хĕрарăмсăр тăвап тесе. Панă сăма-ха каялла илместĕп. Арăмпа та тавлашнă — юбка тавраш пулмасть тесе шантарнă.

Унтри. Чăнласах тавлашрăр-и? Е ячĕшĕн çеç-и?

Мĕтри. Ячĕшĕн çеç тавлашăн ман Верукпа. Путевкăлла тавлашрăмăр. Хура тинĕс хĕрринче канма каймалла. Кам выляса ярать, çав кунта юлать, пĕччен пахча хусăклать...

Унтри. Ай-уй, Мĕтри, ăмсанмастăп эп сана. Такам шуйттанĕ килсе тухĕ, сиссе те юлаймăпăр. Хупмалла пуль хапхана, çаклатар калинккене. Тĕрĕслемесĕр пĕр чун та хĕсĕнсе ан кĕтĕр.

Мĕтри. Ан чĕтре, йĕркеллех пулать. Кĕç-вĕç Çитăр мучи персе çитет. Вăл шанчăклă хуралçă, пĕлет мĕнле сыхламаллине. Çывăрса çеç ан юлтăр.

Уçă хапха умĕпе Тимкка иртсе каять. Мĕтрипе Унтри ăна асăрхамаççĕ. Тимкка каялла таврăнать.

Тимкка. Салам, кӳршĕсем! Ытла ир ĕçе пуçăннă паян эсир. Кунтах çĕр каçман пулĕ те?

Мĕтри. Салам, салам, Тимкка тус. Кĕрсе тух, пĕр-ик сĕнӳ-канаш парса хăвар.

Унтри. Кĕçĕр килтех çывăрнă та, паян кунта йăванса юлакансем пулаççех...

Тимкка. Ма-а-а... Кун пек пуян сĕтел такама та йăвантарĕ... Пĕр-пĕр чаплă майрана кĕтет пулĕ-ха Мĕтри. Пули-пулмисемпе çыхланмасть вĕт вăл. Модельсем, натурщицăсем кăна явкаланаççĕ мар-и-ха ун тавралла?

Мĕтри. Вăл шухăш мар-ха, Тимкка. Паян вĕсене илĕртме мар, кил çывăхне ярас çук.

Тимкка. Ма ун пекех тата? Сехрӳне хăпартмарĕç пуль?

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн