Электронлă вулавăш

Анчах Униççе кинеми тем шухăшласан та, унăн кинĕ питĕ сăпайлă çӳрет. Пурнăç такана çинчи шыв пек выляннине юратмасть. Хăй пек хусах хĕрарăмсем ун-кун калаçма тытăнсан, вăл тӳрех: «Вăрланă телей — телей мар», — тесе хурать. Хуйхи-суйхине ĕçре пусарма хăнăхнăскер, Кĕтерук аппа савăнăçне те ĕçрех тупма пĕлет. Тепĕр чухне çеç, киле таврăнсан, паянхи пек сарăмсăр йывăр шухăшсем кĕпĕрленсе килеççĕ. Çывăрма выртсан та куç хупăнмасть ун пек чух, ыйхă вĕçет, минтер витĕр вĕри куççуль сăрхăнать. Вутсăр çунакан çулăма никам та курмасть. Çапах та, çĕрлехи асапсенчен епле те пулин хăтăлас тесе, Кĕтерук аппа ытларах ывăлĕ çинчен шухăшлама, хăй чĕринче çĕнĕ ĕмĕтсем чĕртме тăрăшать. Унăн Виктăр пур-çке-ха, лайăх ывăл, ăслă ача.

Кĕтерук аппа хăнасем валли апат-çимĕç хатĕрленĕ хушăра Виктăр ним тума аптранипе амăшĕ патне пычĕ те:

— Эпĕ шкула каятăп, анне, — терĕ шăппăн. — Пирĕн драмкружок пулмалла. Фестивале хатĕрленетпĕр.

— Каях, кай, ывăлăм. Анчах ытла çĕрлене ан юл. Виктăр тухса кайрĕ. Кĕтерук аппа сĕтел çине чашкăрса пăсланакан сăмавар, ăшаланă çăмарта, тулли пыл савăчĕ лартрĕ, паян пĕçернĕ кăпăш хăпарту касса хучĕ.

— Ан чăрманăрсам, Екатерина Петровна, — терĕ Карамышев, çакна курсан. — Кĕтмен хăна — тăкак кăна. Эсир, ав, Униççе кинемине чей ĕçтерĕр. Эпир чăнласах ун сывлăхне пĕлме кĕтĕмĕр.

— Хăналамалли пирĕн нимех те çук ĕнтĕ, ялти пек, — хуравларĕ Кĕтерук аппа, йăл кулса илсе. — Анне, кил, тăрса чей ĕç.

Униççе кинеми хăнасем умĕнче ахлатмасăрах вырăн çинчен тăчĕ те тĕпелти чăланалла иртрĕ.

— Эс мана, кин, чейне кунта пар, — терĕ вăл, яланхи пекех, мăкăрти сасăпа. — Улпут майри мар, пырĕ карчăка.

Карамышевпа Колюшкин пĕр-пĕрин çине пăха-пăха илчĕç. Шарламарĕç. Райком секретарĕ тахçантанпах ĕнтĕ пӳрт ăшчиккинчи япаласене сăнаса ларать. Пур çĕрте те тирпейлĕ алă сисĕнет иккен. Чӳрече каррисем чăлт-шурă, вĕсен аялти хĕррисене çăмăл тĕрĕсем тĕрлесе, вĕçĕнчен вĕтĕ-вĕтĕ чĕнтĕр тыттарнă. Сĕтел çинчи клеенка айĕнчен шурă елме сарнă, елме хĕррисене те чĕнтĕр тытнă, кĕтессисене тĕксĕмрех кĕрен çиппе хитрен тăваткăлласа тĕрленĕ. Малти икĕ чӳрече хушшинче сарлака хашакаллă кантăк айне пуçтарса тирпейленĕ сăн-ӳкерчĕксем курăнса тăраççĕ, вĕсенчен çӳлерех — пысăк мар тĕкĕр. Тĕкĕрпе сăнӳкерчĕксен хашакисем çине каллех тĕрĕллĕ те чĕнтĕрлĕ çăмăл алшăллисем уртса янă. Алăкран кĕрсенех, сулахай кĕтесре, çутă кĕмĕл пуçлă пысăк кравать ларать. Ăна та чĕнтĕрлĕ çивиттипе витнĕ, пĕр-пĕрин çине кăпăшкалатса хунă минтер пичĕсене те вĕттĕн-вĕттĕн тĕрлесе чечекленĕ. Шап-шуррăн курăнакан пӳрт урайне килте тĕрлĕ тĕслĕ çитсă татăкĕсенчен тĕртсе тунă палассем сарнă, вĕсем кĕрхи вăрманти çулçă тăкăннă сукмаксене аса илтереççĕ.

Ырă хуçа кăмăлĕшĕн райком секретарĕпе колхозри парторганизаци секретарĕн сĕтел хушшиие лармаллах пулчĕ.

— Çавă çав, Кĕтерук тусăм патне лексен, хăвартах хăтăлса тухма çук вара — терĕ Колюшкин, чакăр куçне çамрăк йĕкĕт пек выляткаласа. — Чим, эсĕ Униççе кинемине чей çине лимон ярса патăн-и?

— Патăм-ха, патăм, — кунта Кĕтерук аппа сасартăк тем аса илнĕ пек пулчĕ те, пуканĕ çинчен хăвăрт тăрса, чăланалла кĕчĕ. Кĕçех вăл икĕ пĕчĕк алшăлли илсе тухрĕ. — Çаксене чĕрçийĕре пăрахса ярăр-ха, таçта пыл тумланĕ, çипуçăр вараланĕ, — терĕ вăл.

Карамышев алшăллине чĕрçине хумарĕ, алла тытрĕ те унăн тĕррисемпе чĕнтĕрĕсене çавăра-çавăра пăхма пикенчĕ.

— Паçăртанпах сăнаса ларатăп-ха, — терĕ вăл шухăша кайнăн. — Кам алли тĕрленĕ-ши çаксене, кам чĕнтĕрленĕ-ши?

— И-и, тупнă калаçмалли, — аллине çеç сулчĕ Кĕтерук аппа. — Аппаланатăп çав хушăран. Мĕн манăн — пĕччен хĕрарăмăн... Çĕрĕсем вăрăм... Мĕнпе те пулин йăпанмаллах ĕнтĕ. Ывăл мана тĕлĕнтермĕш кĕнекесем вуласа парать, эпĕ итлетĕп, итленĕ май йĕп тиркелетĕп. Çук çав, çамрăк чухнехи мар, алăсем хытрĕç.

— Ай, çу-ук, Екатерина Петровна, ан калăр, — пуçне пăркаларĕ Карамышев. — Сирĕн килĕрти япаласем мана тĕлĕнтерсех пăрахрĕç, шухăша ячĕç. Хĕрарăм алли!.. Шутласа пăхăр-ха, мĕн кăна тумасть вăл çут тĕнчере!.. Ачине чăпăл туса пиелет, кĕпине çĕлет, кăмакине хутать, чустине çăрать, килйышне апат пĕçерсе çитерет, ĕнине тухса сăвать, выльăх-чĕрлĕхне пăхать, чашăк-тирĕкне çăвать, ĕçе те арçынпа танах тухать, ĕçрен таврăнсан та — уншăн канăç çук. Кил-çуртне хăтламалла, урайне çумалла. А тата вăрçă вăхăтĕнче? Мĕн кăна тумарĕ хĕрарăм алли! Трактор аврине çавăрма вăйĕ çитмест — иккĕн-виççĕн вĕрен кăкарса çавăраççĕ. Тылра государство тĕрекĕ хĕрарăм хулпуççийĕ çинче тытăнса тăчĕ тесен те йăнăш пулмасть. Ылтăн алă!.. Тĕррине те тĕрлет, чĕнтĕрне те чĕнтĕрлет. Пĕр сăмахпа, тĕнчене чун кĕртет, илем кӳрет.

— Эсир, Алексей Павăлч, капла хĕрарăма пĕлĕте çитиех çĕклерĕр, — хĕр чухнехи пекех шăнкăртатса кайрĕ Кĕтерук аппа кулли, сăнĕ те çамрăкланса çуталчĕ. — Мĕн тăвăн, хĕрарăмăн шăпи çавă ĕнтĕ.

— Çăмăл мар шăпа, — хушса хучĕ Колюшкин. — Эпир çакна çулсерен пĕрре хĕрарăм кунĕнче çеç аса илетпĕр.

— Чимĕр-ха, эсир мана ăнлансах çйтереймерĕр пулас, — терĕ райком секретарĕ, чăннипех пăлханса çĕкленнĕ кăмăлне пытараймасăр. — Хĕрарăм ятне пĕлĕте çити мар, хĕвел патне çитиех çĕклемелле. Хĕрарăм — ача амăшĕ, этемлĕх амăшĕ, тĕнче мухтавĕ. Хĕрарăм алли, мĕнле калас, ачаш та вăл, хытă та...

— Çапла, паян пĕри евитлерĕ-ха кун пирки, — сăмах май тĕртсе хучĕ Колюшкин.

Кĕтерук аппа çӳçеннĕ пек пулчĕ. Карамышев çакна сисрĕ те Колюшкин çине чалăшшăн пăхса илчĕ.

— Тĕрĕс, кирлĕ пулсан, хĕрарăм алли хытă та, — терĕ вăл сăмаха шӳтелле çавăрма хăтланса. — Çирĕп ан тыт-ха пире, арçынсене, кĕçех унталла-кунталла пăрăнма пăхатпăр. Чайнăйне — чей ĕçме, магазина — пуш кĕленче леçме.

Вĕсем виççĕшĕ те кулса ячĕç.

Тĕттĕмленсе килчĕ. Урам енчи чӳречерен тахăшĕ хыттăн шаккарĕ.

— Кĕтерук аппа, пухăва!

Хăнасем сĕтел хушшинчен тухрĕç, Кĕтерук аппама тав турĕç.

— Паян отчетпа суйлав пухăвĕ. Эсир манман-и, Екатерина Петровна? — сăмах çукран тенĕ пек ыйтрĕ Карамышев.

— Ăна манман-ха...

— Пĕркун райкомра калаçнă шухăш пирки мĕнле?

— Ах, Алексей Павăлч, йывăр мана питĕ... Ăсăм та, халăм та çитеймĕ...

Тĕпелти чăланран Униççе кинеш пуçĕ курăнса кайрĕ. Куçĕсем йавашланнă хăйĕн, сăнĕ кăмăллăрах курăнать.

— Эх, ывăлăмсем, — терĕ вăл, аллине чĕри тĕлне тытса. — Тавтапуçах сире. Кĕтерук пăр пек сивĕ тăратчĕ. Ăшăнчĕ, çемçелчĕ. Çав хула çимĕççиех пулăшрĕ тем. Тавтапуçах ĕнтĕ, тавтапуçах. Сăра тăваймарăмăр ку яхăн. Хам арантарах çӳретĕп те. Тепĕр чух килсе ларăр. Тен, сăри те тупăнĕ.

— Сăри пиртен тармĕ-ха вăл, эс, Униççе кинеми, ху хăвăртрах сывал, — терĕ Колюшкин. — Леш хула çимĕççине татах кӳрсе килĕпĕр. Хĕрхенсе ан тăр. Ир те, каç та лимонпа-панулмипе чей ĕç. Паттăр пул, кинеми!

Карамышевпа Колюшкин маларах тухса кайрĕç. Кĕтерук аппа сĕтел пуçтаркаласа юлчĕ.

— Нумай тытăнса тăмăп, часах пырăп, — терĕ вăл...

Шавлă пуху пулчĕ кĕçĕр. Изюмов хăйĕн докладне темле хăпартланса, аллисемпе тем тĕрлĕ хăлаçланса турĕ пулин те, ăна пĕр-икĕ ыйту парсах йĕп-йĕпе тара ӳкерчĕç. Чи малтан çулла ĕне кĕтĕвĕ пăхакан Михаля мучи ыйту пачĕ:

— Пирĕн Çемен Хветĕрччĕ супăнь хăмпи яма ăçта вĕреннĕ-ши? — терĕ вăл.

Клубра кулă кĕрлесе кайрĕ. Сăмах мĕн пирки пынине пурте ăнланчĕç, пĕр Изюмов кăна, ним тавçăраймана персе, хĕсĕк куçĕсене мăчлаттаркаларĕ те ура çине сиксе тăчĕ.

— Кунашкал ухмахла ыйтусене ответ памастăп! — тесе кăшкăрчĕ вăл.

Çынсем каллех кулаççĕ. Президиумра ларакан Карамышев та тӳсеймест, анчах вăл пуçне пĕкет, тутине ал тупанĕпе хуплать. Хăйне те ытла аванах мар ăна. Колхозниксем пухура çавнашкал ыйтусем параççĕ пулсан, ку вăл, хĕрĕме калам та кинĕм илттĕр тенĕ пек, райкома та пырса тивет. Колюшкин чăн хыçалти кĕтесре ларать. Ăна паян президиума суйламарĕç. Унăн та çамкине пăчăр-пăчăр вĕри тар тапса тухрĕ.

Пухура калаçакансем нумай пулчĕç, анчах хăйсен тăван колхозне ытлашши хурласа тăкакансемех тупăнмарĕç. Колхоз çĕрĕ аслă, вăрманĕ пур, шыв-шурĕ те ирĕк. Ĕçле кăна!... Колхозниксене начар ĕçлеççĕ теме те çук. Çулсерен лайăх тырпул илеççĕ, патшалăха та параççĕ, ĕçленĕшĕн те аванах тухать — тырри те, укçи-тенки те! Уйрăмах çĕрулми пысăк пайта кӳрет. Çулсерен ăна пăрахутпа кăнтăралла ăсатса, колхозниксем çурт çавăрмалăх та, çипуç туянмалăх та укçа тупаççĕ. Çак ĕçпе Изюмов хăй те час-часах «командировкăна» кайкаласа килет. Ав, мĕнешкел пӳрт лартрĕ!

Пӳрчĕ пултăр-ха вăл, анчах ял çинелле тӳртĕн пăхса ан лартăр: «Ха, еплерех эпĕ! Сирĕн йышши мар!» — тенĕ пĕк.

Пухури калаçăва Кĕтерук аппа та хутшăнмасăр тӳсеймерĕ.

— Пирĕн колхоз урапи хăяккăн кусса пырать, — терĕ вăл. — Хăлтăр-хăлтăр-хăлтăр... Ни мала тухаймасть, ни кая юлмасть. Ку тĕлĕшпе Изюмов юлташăн хăйĕн шухăшĕ пур: малтисенчен ытла нумай ыйтаççĕ, кайрисене хĕртеççĕ, вăтаммине тивмеççĕ имĕш. Тепле çивĕч пуртă та хăй аврине касмасть тенĕ пек, пирĕн председатель кунта хăйĕн пĕр кăлтăк-сăлтăкне асăнмарĕ. Вăл малтан чиперех ĕçлетчĕ-ха, халĕ колхозшăн мар, ытларах хăйшĕн тăрăша пуçларĕ. Тата алли кукри пĕрмаях пыр еннелле. Куçĕ те курми пулчĕ. Çын ĕçпе хуçăлмасть, ĕçкĕпе хуçăлать. Хăй çаплах каппаять. Унăн яланах пурте хатĕр: хăмăчĕ — Хусанта, лаши — пасарта. Акă эпир çĕрулми нумай тăватпăр, выльăх-чĕрлĕхе выçлă-тутлă усратпăр.

— Вăт-вăт, бригадир юлташ, эсир çĕрулми епле çĕртнине халăха каласа пар-ха, — сасартăк тĕртсе хучĕ Изюмов.

— А-а, ăна-и? Спаççипă аса илтернĕшĕн. — Кĕтерук аппа хайхи паян правленире пулса иртнĕ мыскара пирки тĕпĕ-йĕрĕпех каласа кăтартрĕ. — Çитет тӳссе! — терĕ вăл юлашкинчен, вара пысăк аллине Изюмов еннелле сулчĕ те хăй вырăнне кайса ларчĕ.

Пурте райком секретарĕ мĕн каласса кĕтрĕç. Анчах Алексей Павлович нумаях калаçмарĕ.

— Пирĕн Изюмов юлташ дезинфекци тума юратать, — терĕ вăл хуллен çеç. — Паян ăна чăн-чăн дезинфекци тума кирлине пурте куртăмăр.

Пухури халăх пĕр харăс алă çупса ячĕ.

Колхозниксем, пĕр-пĕринпе малтан ним калаçса татăлмасăр, пĕрле шут тумасăр пухăва килнĕскерсем, пурте пĕр шутлă пулса, председателе Кĕтерук аппана суйларĕç.

— Хĕрарăм алли тасарах, — терĕ Михаля мучи, алăк патнелле утнă май, пысăк мулаххайне нăк çеç пусарса лартса.

Парторганизаци секретарĕ Колюшкин Изюмов пирки ĕç çапларах килсе тухасса пĕлнĕ-ха, анчах Кĕтерук аппа пирки халăх кун пекех пĕр кăмăллă пуласса кĕтмен. «Халăх шухăшне витĕрех курмастпăр-çке, — терĕ вăл хăй ăшĕнче. — Пĕр ялта пурăнатпăр, пĕрле ĕçлетпĕр, пĕр-пĕринпе хутшăнатпăр, камăн чĕри мĕнле тапнине илтместпĕр». Вăл ним калама аптраса тăракан Кĕтерук аппа патне пычĕ:

— Председателе суйланă ятпа ырă сунатăп, Екатерина Петровна.

Кĕтерук аппа хирĕç сăмах тупса калаймарĕ. Унăн куçĕ-пуçĕ сапаланнă, сăнĕ шуралнă. Вăл пуçне пăркаларĕ те хăвăрт урамалла тухса кайрĕ.

— Ларса та макăрăн-ха — терĕ Изюмов, сăмахĕсене шăл витĕр сăрхăнтарса. — Çынна путарма питĕ çăмал. Анчах...

— Эс, Изюмов юлташ, хăвна хăвах путартăн, — çийĕнчех татса хучĕ райком секретарĕ.

— Çапла пултăр, сывă пулăр, — Изюмов сĕтел çинчен хучĕсене пуçтарчĕ те клубран хăвăрт çеç тапса сикрĕ.

Карамышев хăй Кĕтерук аппапа калаçма ĕлкĕрейменнишĕн пăшăрханчĕ. «Юрĕ-çке, ыран ирхине тĕл пулăпăр, — шухăшларĕ вăл ĕшенчĕклĕн. — Кĕçĕр пăлханмаллисем ахаль те нумай пулчĕç».

— Куртăн-и, Колюшкин юлташ, — кăшт кулкаласа ыйтрĕ райком секретарĕ хăй патне пынă Николай Ивановичран, — колхозниксем еплерех ăс пачĕç пире? Изюмов пирки ыйтăва тахçанах татмалла пулнă.

— Халăх шухăшне сисеймерĕмĕр пулас çав... Вĕсем клубран чăн кая юлса тенĕ пек тухрĕç.

...Пĕр харăсах тем тĕрлĕ шухăш та капланса килнипе куçĕ-пуçĕ алчăранă Кĕтерук аппа хăйсен кил хапхи умне епле çитсе тăнине те сисеймерĕ. Хапха умĕнче чарăнчĕ.

Урам тăрăх нӳрлĕ ăшă çил вĕрет, çанталăк çур еннелле туртăннине систерет. Ура айĕнчи юр пĕр вырăнта тăнă майăнах нăтăртатса пусăрăнать, пирченет.

Кĕтерук аппа ял çинелле çаврăнса пăхрĕ. Вăхăт çур çĕрелле çывхарнă пулмалла, тен, иртсе те кайнă. Анчах электростанци ĕçлеме чарăнман-ха. Пухăва пула чарман ĕнтĕ ăна. Урамри юпасем çинче те, колхозниксен килĕсенче те çутăсем ялкăшаççĕ. Çынсем тин çеç пухуран таврăннă, паллах, кашни килте кĕçĕрхи ĕçсем пирки калаçаççĕ, клубра пуçланнă пуху колхозниксен килĕсенче малалла пырать. Ял халăхĕ хăйĕн пурнăçне Кĕтерук аппа аллине шанса пачĕ — хĕрарăм аллине.

— Вăйăм çитĕ-ши? — хăйĕнчен хăй пăшăлтатса ыйтать Кĕтерук аппа. — Эх, манпа юнашар Сантăр пулсанччĕ...

Вăл хăйсен кантăкĕ çинелле тинкерчĕ. Пӳртре çутă. Чăлт-шурă чӳрече карри çине Виктăр пуçĕн мĕлки ӳкнĕ. Мăнтарăн ывăлĕ, çаплах ларать иккен, амăшне кĕте-кĕте пĕр-пĕр тĕлĕнтермĕш кĕнеке вулать-тĕр...

— Ывăлăм, — терĕ Кĕтерук аппа, пырне капланса килнĕ куççульне çăтса. — Ытах мана питĕ йывăр килсен, аннӳ алли сан хулпуççи çине тĕренĕ. Эс ĕнтĕ пĕчĕкçĕ мар. Юнашар утăн, аçу вырăнне пулăн, пĕрле утăпăр.

Кĕтерук аппа лăпланчĕ, килне вăл халиччен пулман çĕнĕ кăмăлпа кĕчĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн