Электронлă вулавăш

Тĕнчере çитмĕл те çичĕ тĕслĕ йывăç, çитмĕл те çичĕ тĕслĕ курăк, çитмĕл те çичĕ тĕслĕ чĕлхе, çитмĕл те çичĕ тĕслĕ халăх, — тет чăваш çынни. Çак çитмĕл те çичĕ тĕслĕ халăх кашни хăй вырăнĕнче пурăнать. Пирĕн чăваш ялĕсем выльăх кĕтме юрăхлă улăх-çаранлă çĕрсем çинче вырнаçнă. Ват ялсен ячĕсенче чăваш халăх историйĕн йĕрĕсем упранаççĕ. Тĕслĕхрен, пирĕн Элĕк районĕн Тени тăрăхĕнчи ялсен истроийĕ тĕрлĕ пулăмпа пуян. Ял ячĕсенче ăна никĕслекен ăратсен, вĕсен пуçĕсен ячĕсем упранаççĕ. Сăмахран, Тени Теней ятлă авалхи арçын ячĕнчен пулнă. Пулнах-ши Теней ятлă çынни ку тăрăхра, калама хĕн. Анчах авалхи арçын ячĕсем хушшинче Теней, Тени ятсем пулнă. çĕрле çуралнă ачана çавнашкал ят хунă теççĕ халăхра.

Эпĕ çуралнă ялăм вара — Йăранар. Вăл Йăрар шывĕ икĕ енĕпе вырнаçнă. Йăранар ял ячĕ мари халăх сăмахĕнчен пулса кайнă. «Йăр» — «озеро», «нар» — «вода» (река при озере). Апла пулсан — «кӳлĕ хĕрринче вырнаçнă шывлă ял» тени пулать. Анчах халăхăн Ирĕклĕ шухăшлавĕнче ун ятне урăхларах ăнлантарма пикенни те тĕл пулать. Халăхра çӳрекен халап тăрăх пирĕн Йăранар ял вырăнĕнче 250-300 çул каялла пĕр пысăк кӳлĕ кăна пулнă. Кӳлĕ çывăхĕнче. Инçех мар вырнаçнă Тени, Хирлеп ял çыннисем купăста лартса çитĕнтернĕ иккен. Çав купăста уйĕ урлă Çĕмĕрлене каймалли çулпа пĕр кунхине улпут лашапа пынă иккен. Çав вăхăтра йăран хушшинче ача йĕнĕ сасă илтĕнсе кайнă. Хайхи улпут лаши çинчен анса пăхать те — купăста хушшинче анчах çуралнă арçын ача выртать иккен. Пĕчекскерне хĕрхеннипе улпут килне илсе каять. Йăран хушшинче тупнăран арçын ачана Йăранар ят парать. Кунсем, çулсем иртеççĕ. Йăранар çитĕнсе каччă шутне кĕрет. Ашшĕ вырăнĕнче пулнă улпут ăна, хăйне тупнă вырăна илсе кайса пӳрт лартса парать тет. Хĕр тупса парса мăшăрлантарать тет. Вăхăт иртнĕ. Ашшĕ килкарти çумне ывăлсем çурт лартнă, тата туларах — мăнуксем. Виçĕ-тăватă сыпăкра халăх йышланса кайсан çĕнĕ ял пуçланнă. Çапла вара Йăранар ятлă арçынтан Йăранар ялĕ пуçланса каять имĕш. Хальхи вăхăтра таврари илемлĕ ялсенчен пĕри вăл. Йăрар шывĕ, Йăранар кӳлли, ялти сад пахчи, тӳп-тӳрĕ те сарлака урамсем хăйне майлă илем кӳреççĕ яла.

Малалла

Пăшăлтатса ларакан

Ват çирĕксем айĕнче

Тĕрлĕ шухăш çуралать

Хутар çыннин асĕнче.

Çирĕксем шухăшлă чух

Çырма шывĕ кĕрлемест

Тахçанхи асаилӳ

Чунĕнче шăнăçаймасть.

Шур сухаллă ватă пек

Тем те пĕлен çирĕксем

Тĕрлĕ юмах-халапсем

Калама хатĕр вĕсем.

Тĕкĕр пек тăрă шывлă

Сарлать Илкушар кӳлли.

Пулă ĕрчет тем тĕрли,

Кайăк ишет пин тĕсли.

«Тĕпсĕр кӳлĕ» тенĕ тет

Тĕкĕр тĕслĕ çак кӳлле.

Ятарласа пуçтарăннă

Пĕлме ун тарăнăшне.

Чулпа вун ик тилхепе

Ярса пăхнă ун тĕпне.

Чулĕ тĕпне тупайман,

Тарăнăшне калайман.

Кӳллĕн вĕçсĕр тĕпĕнче

Ыр Киремет пурăннă.

Кашни чăваш ĕмĕтне

Шанчăкпа вăл тултарнă.

Хăйсен чăваш йăлипе

Киремете асăннă.

Тĕрлĕ выльăх-чĕрлĕхпе

Чӳклесе ырă тунă.

Анчах часах чăвашран

Ыр Киремет сивĕннĕ.

Кӳлĕ хĕрринчи чиркӳшĕн

Ĕмĕрлĕхех çилленнĕ.

Малалла