Ят сӑмахсем (терминсем) пирки халиччен эпӗ ятарласа «Чӑваш сӑмахлӗхӗн вӗрентӳ меслечӗсем» кӗнекере (2006, 51-55 тата 389-396 енсем), уйрӑм хӑтавсенче (тӗслӗхрен, «Кивви-ютти лайӑх-и е ҫӗнни те кирлӗ-и? 2009; «Ӗҫ ҫуртне палӑртакан ятармӑксем», 2012; «Чӗлхе ҫинчен шухӑшласан», 2020) ҫырнӑччӗ.

Ҫавсем ҫумне хушса, халӗ калаҫӑва малалла тӑсас кӑмӑл пур.

Кутемӗн вырӑс чӗлхине те, ытти чӗлхесене те интернет урлӑ виҫесӗр нумай мӑриккан сӑмахӗсем кӗрсе тулчӗҫ. Ни яшши, ни ватти вӗсем мӗне пӗлтернине пӗлмеҫҫӗ. Компьтер умӗнче кун ирттерекен ачасем ӑнланмасӑрах хӑнӑхнине кура вӗсем шкул чӗлхине хӑвӑрт кӗрсе лараҫҫӗ. Вара пуҫланать чӑваш чӗлхин онлайн-уроклӑ ҫӗнӗ тапхӑрӗ: «Zoom платформӑпа усӑ курса ВКСсем ирттересси, кейс-технологисене алла илесси, дистант процессне серверсемпе пуянлатасси («Шӑнкӑрав», 17.04. 2020).

Япалипе пӗрле ячӗ килни ӗмӗрех пулнӑ, малашне те пулӗ. Ҫапах та, ҫав сӑмахсенчен нумайӑшне ним марах хамӑр чӗлхепе ӑнланмалла калама пулать. Вӗсем тӑван чӗлхене чиперех вырнаҫаҫҫӗ те пурне те ӑнланмалла янӑраҫҫӗ: ҫумри инҫесас (сотовый телефон), инҫет вӗренӳ (дистанционное обучение), тӳрӗ кӑларӑм (прямая передача) тата ыт. те.

Шкул вӗрентекенӗсемпе ачасен ят сӑмахсене (терминсене) майлаштара аппаланма май ҫук. Тӑрӑшса ӗҫлекен чӑваш учителӗн, тӗрӗссипе, апат ҫиме те вӑхӑт юлмасть — ачасене ӗҫ памалла, тӗрӗслемелле, хакламалла, электрон журнала тултармалла, шайлав памалла, ҫӗнӗ сапат (урок) мӗнтелӗсене хатӗрлемелле...

Кам пулӑшас чӑваш учительне? Тӗпчев институчӗ шкултан аякра, аслӑ шкулсенче те вӑтам шкул нушине пӳрне витӗр кӑна кураҫҫӗ, хаҫатсем хӑйсем те аптраса апла-капла ҫавӑраҫҫӗ-хаӗ Ҫавна пула «Чӑваш халӑх сайтне» пӗр вӑхӑтлӑха «Чӗлхе хутаҫӗ» хушма кӗтес йӗркелеме ыйтасшӑн. Кӗтес те мар, ак ҫак хӑтав айнех ҫынсем хӑйсен сӗнӗвӗсене ҫырччӗр, вара мӗн те пулин юрӑхли тупӑнать пулӗ тетӗп. Тӗслӗхе, хальччен пичетре тӗл пулнӑ темиҫе куҫарӑва илсе паратӑп.

Администраци — тытан, тытанлӑх.

Анализ — тиккерӳ.

Анекдот — месек.

Воспитани — сапӑрлу, сапӑрлӑх.

Диплом — тынӑк.

Дистанциллӗ формат — инҫет мел.

Заняти — ӗҫлеч(ӗ).

Заявлени — евтӳ.

Кабинет — пӳлмек.

Нагрузка — тиев.

Обязательно — пӑрӑнми.

Отчет — шайлав.

Платформа — лап (вӗрентӳ лапӗ).

Правительство — ертӳлӗхӗ

Предмет — ӗскер (вӗренӳ ӗскерӗ).

Режим — тытак (патша тытакӗ).

Совесть — симсипет.

Сноска — сӗлтӗк.

Стена — пӳсех.

Тема — сӗрел(тӗ).

Цель — тӗллев.

Экзотика — сейӗр.

Элемент — сетӗр.

Паллах, интернетри нумай сӑмах чӑваш чӗлхине килӗшӳллех кӗрсе вырнаҫӗ, ҫынсем акӑлчанла та, вырӑсла калӗҫ вӗсене. Анчах ҫав терминсене хамӑр чӗлхепе те каламалли ятармӑксем пулсан вӗсем пурне те ӑнланмалла пулӗччӗҫ (уйрӑмах аслӑрах ҫулхи ҫынсене), ун пек чухне вӗсемпе усӑ курма чылай ҫӑмӑлрах.

#аталану, #терминсем, #чӑваш чӗлхи, #вӗренӳ, #ӑслӑлӑх