Ӗнер Вӑрнара кайса килмелле пулчӗ те килте кунӗпех пулмарӑм. Таврӑннӑ чухне почта ешчӗкӗнче пӗр купа суйлав материалӗсем асӑрхарӑм. Килелле сӗтӗрсе кӗтӗм те пӑха пуҫларӑм хайхи. Пӑхап-пӑхап… чӑвашла ҫырни пӗрре те курӑнмасть. Пурте хӑйсене вырӑсла рекламӑлаҫҫӗ. Э ҫук… пур пӗр кӗтесре. Пӗр пулас депутатӑн хаҫачӗ ҫине ҫеҫ, пуҫелӗк тӑррине, икӗ сӑмах чӑвашла ҫырса хунӑ. Ну тата ӗнтӗ чӑваш тӗррисемпе илемлетсе пӗтернӗ. Капла тусан вырӑслансах пӗтмен чӑвашӗсем уншӑн ытларах сасӑлӗҫ тесе шутланӑ пуль ӗнтӗ. Сӑмах май, чӑваш чӗлхипе суйлавра усӑ курас тӗлӗшпе шӑп вӗсен партийӗ ытларах тӑрӑшать те ӗнтӗ.

Хаҫатсене пӑхса пӗтернӗ хыҫҫӑн тепӗр хут татки сиксе тухрӗ — иккен кӑҫал пирӗн суйлав участокӗ урӑх вырӑна куҫать — текех уй урлӑ юнашарти яла каҫма тивмӗ... Анчах теме пула ӑна вырӑсла кӑна ҫырса хатӗрленӗ. Хула ҫывӑхӗнчи ялсенче чӑвашсем вилсе пӗтнӗ тенӗ пуль-и ӗнтӗ... Чӑтаймарӑм, вырӑнти суйлав комиссине шӑнкӑравларӑм.

Чи малтанах ман шӑнкӑрава кӑмӑлпа кӗтсе илчӗҫ. Сассинчен паллӑ — вырӑнти комиссире хӗрсе кайса ӗҫ пырать, ахаль ларманни тӳрех палӑрчӗ. Шел те, чӑвашла, патшалӑх чӗлхипе, мӗншӗн ҫырса паман тесе ыйтсанах эпӗ темле тӑшман пулса тӑтӑм. Тӳрех пуҫларӗҫ: вырӑс чӗлхи вӑл ҫӗршыври патшалӑх чӗлхи иккен; ку текста вӗсем хӑйсем хатӗрлемен, вӗсене ӑна республикӑри ТСК (вырӑсла ЦИК пулать) ярса панӑ. Вӗҫӗнче юрӗ-юрӗ, хамах сана чӑвашла куҫарса ҫитерсе паратӑп тесе сывпуллашрӗ (йынӑш тунишӗн каҫару ыйтасса шанса та тӑмастӑп ӗнтӗ — чиновниксен унашкал йӑла ҫук).

Пирӗн республикӑна Олег Алексеевич ертсе пырать. Чӑвашлӑхшӑн ҫунакан ҫын темелле. Ав, телекурав урлӑ та темле чӑваш чӗлхи урокӗсене ирттерет (хам курман). Пӗлтӗр чӑваш тӗрри кунне ҫулсерен ирттерме йышӑнчӗ. Тӑрӑшать чӑвашсемшӗн теме пулать. Шел те ҫав пуҫарусем пурте паянхи кунхи лару-тӑрупа паллашсанах чӑл-пар кӑна саланаҫҫӗ. Вырӑнти суйлав комиссипе (тепӗр енче кам пулнине ыйтса тӑмарӑм ӗнтӗ, тепӗр енчен ун ячӗ те пӗлтерӗшлех мар) калаҫнӑ май эп чӑвашла калаҫатӑп — вӑл манпа вырӑсла. Эп Чӑваш Республики пирки, вӑл Раҫҫей пирки... Эп паянхи кунра вӑйра тӑракан саккунсем пирки, вӑл — ҫӳлерех вырнаҫнӑ ТСК (имӗш вырӑсла ҫеҫ хыпарлани республикӑри пуҫлӑхсенчен /ТСК/ килет) пирки... Чӑвашла хыпарлама ыйтнӑран эп уншӑн тӑшман пулса тӑтӑм ӗнтӗ, «националист» ярлыклӑскер (хӑй ҫакна каламарӗ пулин те, анчах калаҫуран ҫакӑ палӑрчӗ).

Ҫакнашкал чиновниксемпе калаҫнӑ-хутшӑннӑ хыҫҫӑн ман яланах ыйту ҫуралать: нивушлӗ чӑваш чӗлхине аталантарас тесен ман вырӑс чӗлхине манса каймалла? Енчен те ҫакӑ чӑн та пулӑшӗ пулсан — эп вӑл чӗлхене манма хирӗҫ мар, ӑна тума пултаракан пӗр-пӗр хатӗр-хӗтӗрӗ тупса парӑр ҫеҫ! «Пӗлӳ кутамкка мар, хулпуҫҫинчен уртӑнмасть», — текен ваттисен сӑмахне пӑхмасӑрах хам вырӑсла пӗлнинчен хӑтӑлма хатӗр.

Олег Николаев тӗрӗс калать — чӑвашла вӗрентнӗ чухне хистемелле мар. Килӗшетӗп. Анчах та ҫав вӑхӑтрах чӑваш чӗлхинчен пистермелле те мар. Вырӑс чӗлхипе ҫеҫ усӑ курни халӑха унпа кӑна усӑ курма хистет. Чӑваш чӗлхи патшалӑх чӗлхи шутланать пулсан — саккуна пӑхӑнса унпа усӑ курмалла. Суйлав вӑхӑтӗнче-и унта, шкулсенче-и, спортра-и — пур ҫӗрте те усӑ курмалла! Йывӑр пулсан — ҫав йывӑрлӑхсене пӗтерме тӑрӑшмалла. Ак, калӑпӑр, ял урамӗнче асфальт ҫук пулсан, ҫуркуннепе кӗркунне машшинсен пыльчӑк ҫӑрма тивсен, ҫав йывӑрлӑха пӗтерме ҫул саратпӑр-ҫке! Саратпӑр, ял урамне хӑтлӑлататпӑр. Ку ӗҫ тӗрӗссине пур чиновник та лайӑх пӗлет. Ҫӳлтисенчен пуҫласа аялтисем таранах. Чӑваш чӗлхи кӑна, пирӗн халӑх культурине палӑртакан чи пӗлтерӗшлӗ уйрӑмлӑх, тӳре-шарашӑн пӗлтерӗшлӗ ыйтусен шутне кӗмест. Вӗсен шучӗпе, эп сӑнанӑ тӑрӑх, мӗн чухлӗ хӑвӑртрах вырӑсланса пӗтӗҫ — ҫав таран аванрах пулӗ. Вара, манашкаллисем чӑвашла ыйтма пӑрахсан, тӳре-шарашӑн ҫӑтмах вӑхӑт ҫитет пулас.

Ҫак ыйту ҫине республикӑри ТСК (Тӗп суйлав комиссийӗ) мӗнле пӑхни пирки каярах хушса пӗлтерӗп (редакци ятӗнчен ҫыру ярӑп). Сире вара ҫитес суйлавра хӑвӑр кӑмӑла каякан партисене тата депутатсене суйлама ыйтатӑп. Суйлава хутшӑнасси — кашнин тивӗҫӗ.

Ӳкӗрчӗкре: почта ешчӗкӗнчен ӗнер кӑларнӑ суйлав умӗнхи материалсем.

Вырӑнти суйлав комиссипе калаҫнине ҫырса илнӗ. Кун пирки вӗсене пӗлтернӗ. Калаҫура персоналлӑ даннӑйсем пуррине кура вырнаҫтармӑпӑр.

#суйлав, #культура, #чӑваш чӗлхи, #политика, #ТСК