Чӑваш Республикин Элтеперӗн тата вырӑнти хӑйтытӑмлӑх органӗсен суйлавӗ авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче иртмеллине кашниех пӗлет-тӗр. Паянтан суйлама ирӗк параҫҫӗ. Анчах пурне ет мар. Шута илме тивӗҫ сӑлтав пулсан: командировкӑна тухса каймалла е канма урӑх вырӑна кайма палӑртнӑ е тата пульницӑна хумалла чухне сӑмахран.
Раҫҫей Федерацийӗн гражданӗсен суйлав тата референдума хутшӑнмалли правӑсен тӗп гарантийӗсем ҫинчен федераци саккунӗн 65-мӗш статйи суйлавҫӑсене авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнчен пуҫласа 12-мӗшӗччен суйлама ирӗк парать. Ҫынсен хӑйсен пропискӑра тӑракан вырӑнти территори суйлав участокне палӑртнӑ вӑхӑтра пырса бюллетень илме, ку е вӑл кандидатшӑн маларах сасӑлама ирӗк пур.
Вырӑнсенчи суйлав комиссийӗсенче ӑнланман ыйту сиксе тухсан ӑна Чӑваш Республикин Тӗп суйлав комиссийӗ йӗркеленӗ «Хӗрӳ линин» (8352) 62-83-72 номерӗпе шӑнкӑравласа уҫӑмлатма пулать.
Авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче пирӗн республикӑра та суйлав иртесси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ темиҫе хутчен те пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, ун чухне эпир республика пуҫлӑхне тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсене депутатсене суйлӑпӑр.
Суйлава хатӗрленнӗ май йӗркене пӑсакансем те тупӑнаҫҫӗ. Шупашкар район прокуратури ҫавӑн пек тӗслӗхе асӑрхани пирки пӗлтерет. Сарапакасси ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ суйлав прави ҫинчен калакан федераци саккунне пӑсни пирки прокуратурӑна систерекен тупӑннӑ. Ку фактпа прокуратура тӗрӗслев ирттернӗ те ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ вырӑнти ял тӑрӑхне депутата суйланас шухӑшлӑ кандидатсенчен пӗриншӗн алӑ пустарса ҫӳрени ҫиеле тухнӑ. Хастар пуҫлӑх пирки прокуратура пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ та суда ярса панӑ.
Чӑваш Енре Элтепер пулассишӗн кӗрешӗве тухакан кандидатсене шута илесси вӗҫленнӗ.
Ҫапла вара республика пуҫлӑхӗн лавне туртса пыма хатӗррисен хушшинче – республикӑна хальхи вӑхӑтра ертсе пыракан Михаил Игнатьев (ӑна «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти сӗннӗ), Раҫҫейӗн Патшалӑх Думин кандидачӗсем Валентин Шурчанов (ӑна коммунистсем влаҫра курасшӑн сӗннӗ), Константин Солдатов (либерал-демократсем сӗннӗ кандидат), Чӑваш Енӗн патшалӑх Канашӗн депутачӗ Олег Николаев («Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти пайташӗ) тата Пенсионерсен партийӗн регионти уйрӑмӗ сӗннӗ 73 ҫулти Валерий Сапожников.
Юлашкинчен асӑннӑ ҫын, тахҫанах тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ ватӑ, хӑй вӑхӑтӗнче вӗренӳ министрӗн ҫумӗнче тӑрӑшнӑ. Ун пирки сӑнавҫӑсем «техника кандидачӗ» тесе хаклаҫҫӗ. Ун пеккине кирек епле суйлавра та кӑларма тӑрӑшаҫҫӗ-мӗн. Ҫапла туни оппозицире шутланакан парти кандидачӗсем пӗр шухӑшлӑн пулса хӑйсен кандидатурине илсе суйлава ирттерме чӑрмантарасран асӑрханма кирлӗ теҫҫӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ пулас шухӑш тытнӑ тата тепӗр кандидат хӑйне кирлӗ чухлӗ сасӑ пухса республикӑн Тӗп суйлав комиссине (ТСК) хутсем тӑратнӑ. Ку вӑл — Раҫҫей пенсионерӗсен партийӗ Элтепер кандидатне сӗннӗ, 73 ҫулти Валерий Сапожников.
Хутсене Валерий Сапожников ӗнер, утӑн 22-мӗшӗнче, ТСКна ҫитернӗ. Комисси пайташӗсем унӑн докуменчӗсене утӑн 27-мӗшӗнче тӗрӗслӗҫ.
Комиссие В. Сапожников хӑйӗншӗн 291 сасӑ пухса панӑ. Ӑна Элтепер пулма суйлава хутшӑнтарас тесе 21 муниципалитетра тата 1 хула округӗнче (Шупашкарта) алӑ пуснӑ. Алӑ пуснӑ 291 ҫынран 56-шӗ — муниципалитетсен депутачӗсем.
Хӑйне Чӑваш Ене ертсе пыма шансан Валерий Сапожников Федераци Канашӗн пайташӗ пулма виҫӗ кандидат (саккунпа килӗшӳллӗн вӗсене кашни кандидатах сӗнет) сӗнессине пӗлтернӗ: вӑхӑтлӑха ниҫта та ӗҫлемен Анатолий Ильин ятлӑ ҫынна, «Инкеклӗ тӗслӗхсене шута илекен Шупашкарти бюро» муниципалитет учрежденийӗн пуҫлӑхне Геннадий Матвеева тата «Интер-фейс» тулли мар яваплӑ общество пуҫлӑхне Александр Стеклова.
Унччен виҫӗ кандидат кирлӗ хутсене пухса ҫитерни, вӗсенчен пӗрне, Михаил Игнатьева, шута исле ятарлӑ удостоверени пани пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
«Ҫыхӑнура» интернет-портал хӑйӗн сайтӗнче «Чӑваш Ен Элтеперӗн суйлавӗнче камшӑн сасӑлама палӑртатӑр?» ыйтӑм йӗркеленӗ. Элтеперӗн тивӗҫӗсене хальхи вӑхӑтра пурнӑҫлакан Михаил Игнатьевшӑн канашлу ҫайҫисенчен 9,7 проценчӗ сасӑлама хатӗр иккен. Ун пек ыйтӑма интернет-портал нарӑс уйӑхӗнче те ирттернӗ-ха. Ун чух Михаил Васильевичшӑн суйлавҫӑсенчен 8,5 проценчӗ хӑйсен сассине пама хатӗррине пӗлтернӗ.
Хальхи ыйтӑма 617 ҫын хутшӑннӑ. Вӗсенчен 36,1 проценчӗ Раҫҫей Федерацийӗн Коммунистсен партийӗнче Элтепер суйлавне хутшӑнас шухӑшлӑ Валентин Шурчановшӑн сасӑлас шухӑшлӑ имӗш. Форумра ларакансенчен тепӗр пайӗ, чӗрӗке яхӑнӗ темелле, суйлава каймасси пирки пӗлтернӗ. «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти кандидачӗ Олег Николаев виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑнать иккен. Ыйтӑма хутшӑннисенчен уншӑн 24,8 проценчӗ сасӑлама хатӗр иккен. Элтепер пуканӗ пирки шухӑшлакан ытти кандидатсене суйлама хатӗррисем 1 процентран пуҫласа 2 процент таран кӑна тупӑннӑ.
Чӑваш Енре авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Пӗрлехи суйлав кунӗ пулӗ. Ун чух эпир тӑван республикӑмӑр Элтеперне палӑртӑпӑр тата хӑш-пӗр тӑрӑхра депутатсене суйлӗҫ. Суйлав вӑхӑтӗнче видеосӑнавпа усӑ курмӗҫ. Ҫапла йышӑнӑва хысна укҫи-тенкине перекетлес тӗллевпе тунӑ-мӗн. Кун пирки республикӑн Тӗп суйлав комиссийӗн ертӳҫи Александр Цветков REGNUM информаци агентствине пӗлтернӗ.
Суйлав ирттернӗ чух видеосӑнавпа усӑ курсан 1 пин камера вырнаҫтарма тата видеосӑнава йӗркелеме тӑкак 25–30 миллион тенке кайса ларать иккен. Ку вӑл суйлав бюджечӗн ҫуррипе танлашать. Пӗтӗмпе суйлав валли 55 миллион тенке яхӑн тухса кайӗ. Ҫав шутран пысӑк пайӗ, 80 проценчӗ, 1165 участокри комисси пайташӗсене тӳлеме кайӗ. Кашни комиссире вӑтамран 7-шар ҫын ларать.
Видеосӑнавпа хӑй вӑхӑтӗнче пирӗн республикӑра усӑ курнӑччӗ. Хальхи вӑхӑтри ҫав технологие 2010 ҫулхи пуш уйӑхӗнче Раҫҫей Президентне суйланӑ чух хута янӑччӗ. Суйлав епле иртнине ун чух онлайн-меслетпе те кӑтартнӑччӗ, вӑл ҫырӑнса та юлнӑччӗ.
Раҫҫей общество пуҫарулӑхӗн сайтӗнче сасӑлав иртет. Мӗн пирки? Хӑлхине наушник чикнӗ ҫуран ҫӳрекен ҫынсене, велосипедистсене сахалтан та 3 пин тенкӗлӗх штрафлатарасшӑн. Ку урапасем ҫӳрекен вырӑнта тата чукун ҫул ҫывӑхӗнче утакансене пырса тивет.
Ҫакна шухӑшласа кӑларнисем каланӑ тӑрӑх, ку ҫул ҫинче ҫуран ҫӳрекенсен вилеслӗхне чакарать. Наушникпа пыракансене пула авариллӗ лару-тӑру сиксе тухма та пултарать-мӗн.
Текстра ҫырнӑ тӑрӑх, наушникпе утакан ҫын тимсӗрлӗхне ҫухатать, ҫул ҫинче мӗн пулса иртнине курмасть те, илтмест те. Уйрӑмах наушник урапа пиклеттернине илтме чӑрмантарать-мӗн, ҫавна май пӑтӑрмах сиксе тухма пултарать.
Хальлӗхе ҫак пуҫарӑва 400 яхӑн ҫын ырланӑ. Ӑна федераци шайӗнче пӑхса тухчӑр тесен 100 пин сасӑ кирлӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗн пуканӗшӗн кӗрешӗве кӑлармалли кандидата палӑртма «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти пилӗк муниципалитетра праймериз ирттерни тата кандидатсем суйлавҫӑсемпе тӗлпулни пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
Халӗ вара камшӑн мӗн чухлӗ ҫын сасӑлани те паллӑ. Парти хушшинчи сасӑлавра сакӑр кандидатран чи нумай сасӑ Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев пухнӑ. Уншӑн парти пайташӗсенчен 93,5 проценчӗ, е 1015 ҫын, сасӑланӑ. Спортсмен республикӑна ертсе пыма пултарасса шанакансем 207 ҫын тупӑннӑ — вӗсем Елена Николаева Олимп чемпионӗшӗн хӑйсен сассине панӑ. «Базис» общество директорне Алексей Львова Элтепер пуканӗшӗн кӗрешӗве 141 ҫын кӑларттарас тенӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗн пуканӗшӗн кӗрешӗве кӑлармалли кандидата палӑртма «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти пилӗк муниципалитетра праймериз ирттересси пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
Ҫӗртмен 20-мӗшӗнче асӑннӑ парти ячӗпе праймериза хутшӑнакан кандидидатсем Патӑрьел, Канаш, Ҫӗрпӳ районӗнчи суйлавҫӑсемпе тӗл пулнӑ. Курнӑҫӑва Элтепер пулас шухӑшлӑ ҫичӗ кандидат пырса ҫитнӗ: ЧР Патшалӑх Канашӗн социаллӑ политика енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫин ҫумӗ Елена Николаева, гуманитари ӑслӑлӑхӗсен пуҫлӑхӗ Юрий Исаев, «Дентамед» обществӑн тӗп врачӗ Юрий Зорин, Шупашкарти 5-мӗш гимназин пуҫлӑхӗ Инна Исаева, «Базис» тулли мар яваплӑ общество управляющийӗ Алексей Львов, Афганистан вӑрҫин сусӑрӗсен общество организацийӗн регионти ертӳҫи Геннадий Матвеев, республикӑн Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев. Саккӑрмӗш кандидачӗ, Игорь Поручиков, суйлавҫӑсемпе тӗл пулма пыман.
Элтепер пуканӗшӗн «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти хӳттипе тухас ӗмӗтлисем хӑйсен программипе паллаштарнӑ.
Сӑмах май каласан, ҫӗртмен 20-мӗшӗнче иртнӗ парти хушшинчи сасӑлавра патӑрьелсенчен 97 проценчӗ Михаил Игнатьевшӑн пулнӑ, ҫӗрпӳсенчен — 93,9 проценчӗ, канашсенчен — 92 проценчӗ.
Чӑваш Енӗн Обществи палати 21 ҫынтан тӑрать. Вӗсенчен ҫиччӗшне Чӑваш Ен Элтеперӗ палӑртать, тепӗр ҫиччӗшне — Патшалӑх Канашӗ, юлнӑ ҫичӗ кандидата халӑх пӗрлешӗвӗсен тата коммерци мар организацисен пайташӗсене маларах асӑннӑ 14 ҫын суйласа илет. Ҫӗртмен 18-мӗшӗнче палатӑна Элтепер тата парламент суйланӑ пайташсен пухӑвӗ иртнӗ, вӑрттӑн сасӑлав ирттерсе вӗсем йыша тепӗр ҫичӗ ҫынна кӗртнӗ.
Ҫапла вара халӑх пӗрлешӗвӗсен тата коммерци мар организацисен йышӗнчен Палатӑна «Аталану» регион аталанӑвӗн фондӗнчен Евгений Бондарев, Чӑваш Енӗн Фитнес-аэробика федерацийӗнчен Оксана Вербина, Православи чиркӗвӗн Шупашкарпа Чӑваш Ен Епархийӗнчен Николай Иванов, Православи чиркӗвӗн Улатӑр Епархийӗнчен Александр Коротин, «Чыслӑх пур» ҫарпа патриот центрӗнчен Николай Плотников, «Чӑвашрессовпроф» профсоюз организацийӗнчен Валентина Рыбкина, Канашри тутарсен наципе культура пӗрлешӗвӗнчен Мансур Хайбуллов лекнӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ суйланӑ пайташсем ҫаксем: Александр Дельман, Анатолий Князев, Светлана Лясина, Николай Паштаев, Алексей Судленков, Михаил Федотов, Олег Широков. ЧР Патшалӑх Канашӗ ҫирӗплетнисем: Ирина Булыгина, Никита Бурашников, Татьяна Ефимова, Альбина Новикова, Зинаида Паршагина, Анатолий Пукки, Нина Семедова-Полупан.
+3.3 °C