Чылай ялта пулма тӳр килет. Шел те, нумайӑшӗнче клубсем хупӑнаҫҫӗ. Сӑлтавӗ пӗрре – ӑна тытса тӑмашкӑн хыснара укҫа ҫук. Ял халӑхӗ куншӑн пӑшӑрханать-и? Тен, аслӑ ӳсӗмрисем кулянаҫҫӗ пуль, ҫамрӑккисем вара — пачах ҫук. Вӗсем тахҫанах клуба тухма пӑрахнӑ ӗнтӗ, телефон, компьютер ӑшне путнӑ.
Ҫапах, манӑн шухӑшпа, ялта клуб пулмаллах. Вӑл — культура вучахӗ. Халӑхӑн пӗрле пухӑнмалла, концерт курмалла-ҫке-ха. Тепӗр енчен, ялта клуб пулсан та ҫынсем унта тухмаҫҫӗ. Концерт лартаҫҫӗ-и, спектакль килет-и — ҫын сахал пухӑнать. Пурин те килте телевизор пур-ҫке-ха. Кунашкал ӳкерчӗке чылай ялта курма пулать. Хӑш-пӗр ялта вара халӑх питӗ хастар.
Пирӗн ялта клуб пур. Пысӑк вӑл. Пӗлтӗр ӑна юсарӗҫ, сӑрларӗҫ, пластик чӳречесем лартрӗҫ. Йӑлтӑртатса кӑна ларать ял варринче. Шел те, аппаратура хальлӗхе туянса памарӗҫ. Вӑл вара питӗ кирлӗ. Унсӑрӑн ҫынсем пӗрле пухӑнсан юрласа ташлаймӗҫ.
Культура тенӗрен. Клуба юсаман чухне вӑл питӗ япӑх лару-тӑрураччӗ. Алӑкӗ те йӗркеллӗ питӗрӗнместчӗ. Вӑл ун чухне ӗҫкӗҫсен «йӑвиччӗ». Канмалли кун-и, уяв-и — килсе ларатчӗҫ ялти ӗҫкеҫсӗм.
Ҫӗмӗрлери пӗр шкул ачисем халӗ те класра ларса пӗлӳ пухаймаҫҫӗ. Паянхи кун унта тӗплӗ юсав пырать.
Ачасене хальлӗхе тепӗр шкулсене вӗренме янӑ. Чӑваш Енре пӗтӗмпе 600 ача хӑйӗн шкулӗнче мар, урӑххинче ӑс пухать. Тӳре-шара ӗнентернӗ тӑрӑх, вӗсем инҫе ҫӳремеҫҫӗ. Йӑлтах — юсав ӗҫӗсем вӗҫленменнине пула.
Ҫӗмӗрлери шкула 1969 ҫултах хута янӑ. Вӑл хальччен питӗ япӑх лару-тӑрура пулнӑ. Уҫӑлнӑранпа унта тӗплӗ юсав пӗрре те ирттермен. Тӑрри йӑтӑнма тытӑнсан ашшӗ-амӑшӗн ачине тепӗр шкула куҫарма шухӑш ҫуралнӑ. Юрать, хыснаран шкула юсама 5 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Анчах — ҫурла уйӑхӗнче ҫеҫ.
Халӗ ӗҫсем графикпе килӗшӳллӗн пыраҫҫӗ. Юсав чӳк уйӑхӗччен вӗҫленмелле.
Вӑрмар районӗнчи ҫул вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи пекех. Машина водителӗсем ӑна юсама ыйтаҫҫӗ. 17 ҫухрӑм ҫулпа кайма ҫук.
Мӑнҫырма ялӗнчен пуҫласа Шӑхаль тата Тикеш ялӗсем таран 17 ҫухрӑм ҫул шӑтӑк-путӑклӑ. Хӑш-пӗр вырӑнта саплакаланӑ-ха, анчах ӗҫе ҫиелтен ҫеҫ тунӑ. Ку ҫулпа сехетре 15-20 ҫухрӑмпа ҫеҫ пыма пулать. Ҫапла пӗлтернӗ «Про Город» хаҫата пӗр ҫын.
ЧР Транспорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫулшӑн Вӑрмар районӗн адимнистрацийӗ яваплӑ. Вӗсем вара ку лару-тӑру пирки пӗлеҫҫӗ.
Авӑн уйӑхӗнче ку ҫулшӑн яваплӑ подрядчик улшӑннӑ-мӗн. Вӑл авӑн уйӑхӗнчех ӑна юсама пикеннӗ, анчах ку ӗҫе кӑҫалах пӗтереймеҫҫӗ — укҫа ҫук. Апла водительсен ҫав ҫул ҫинче ҫитес ҫулччен нушаланма тивет.
Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Шупашкарти студентсем епле пурӑннипе кӑсӑкланса хулари общежитисенчен пӗринче пулнӑ.
Ун валли вӑл И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн 7-мӗш общежитине суйланӑ.
ЧПУ ректорӗ Андрей Александров ку общежитире 500 ҫын пурӑннине пӗлтернӗ. Ӑна нумаях пулмасть юсаса ҫӗнетнӗ. Хитрелетме 50 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Укҫа алӑксене тата чӳречесене, канализаци тытӑмне ылмаштарма кайнӑ. Пӳлӗмсене университетӑн сӗтел-пукан цехӗнче хатӗрлекен сӗтел-пукана вырнаҫтараҫҫӗ. Общежити малашне ҫанталӑка кура ытти ҫуртсенчен расна ӑшӑнса тӑрӗ.
Элтепер ЧПУра вӗренекен ют ҫӗршыв студенчӗсемпе те калаҫнӑ, вӗсен пурнӑҫӗпе кӑсӑкланнӑ. Сӑмах май, ку аслӑ шкулта Азири, Африкӑри, Латинла Америкӑри, Европӑри тата ытти хӑш-пӗр ҫӗрти 41 ҫӗршыври 700 ытла студент вӗренет.
Нумаях пулмасть Кӳкеҫри Шоссе урмӗнчи 2-мӗш ҫуртра пурӑнакансем шар курнӑ. Ҫумӑр вӑйлӑ ҫусан вӗсен ҫуртне шыв аннӑ. Пат-пат! тумламан, самаях вӑйлӑ юхнӑ.
Чи малтанах виҫҫӗмӗш хутра пурӑнакансем сехӗрленсе ӳкнӗ. Галина Евлампиева аялти кӳршисене ҫӑлас тӗллевпе шыв юхакан вырӑнсене тирӗк лартнӑ, ҫӗрӗпе вӗсене пушатса ҫӳренӗ.
Ҫумӑр Владимир Ивановӑн ҫуртне те сӑтӑр кӳнӗ. Вырсарникун киле кӗрсен вӑл чӑннипех те тӗлӗннӗ: йӑлтах ишет. Алӑксем те йӗпенсе тайӑлнӑ. Ун умӗн кӑна вӑл хваттерне 100 пин тенкӗлӗх юсанӑ.
Ку ҫуртра подрядчик тӗплӗ юсав ирттернӗ. Ӗҫе пурнӑҫланӑ май ҫурт тӑррине сӳнӗ. Строительство материалӗ ҫитменрен ӗҫ чарӑнса ларнӑ.
Ҫуртра пурӑнакансем тарӑхнипе тӗплӗ юсав фондне ҫырупа тухнӑ. Куншӑн подрядчик айӑплине палӑртнӑ. Вӑл тӑкака саплаштарма хирӗҫ мар-мӗн.
"За рулем" порталта ӗнентернӗ тӑрӑх, Канаш хулинчи Ильич урамӗнчи шӑтӑк-путӑка ачасем сапланӑ. Ку хыпара унтисем "Контактра" халӑх тетелӗнчи "Настоящий лентач" пабликран илнӗ.
Унта ҫырнине ӗненес пулсан, ачасем кунӗпех хӑйӑр йӑтнӑ. Ӑна вӗсем пластик кӗленчепе йӑтса пырса шӑтӑксене тултарса ҫӳренӗ.
Ванса пӗтнӗ урампа урапасем те ҫӳремеҫҫӗ-мӗн, люк уҫӑ тӑнине кура ӑна йывӑҫран ҫапса ӑсталанипе хупланӑ, анчах вӑхӑт иртнӗҫемӗн вӑл те ҫӗрӗшнӗ.
Начар ҫула пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗн вӗҫӗнчех юсамалла пулнӑ-мӗн, ҫапах та ку ӗҫе вӗҫне ҫитермен. Ҫула юсаттарма яваплисем "Чӑвашавтодор" предприятипе 59 миллион тенкӗлӗх контракт алӑ пуснӑ. Анчах ҫул-йӗр организацийӗ панкрута тухнӑ та ҫул йӗркене кӗрсе пӗтеймен. Халӗ Канаш хулинчи тӳре-шара ҫула юсама килӗшекен подряд организацине шырать-мӗн.
Канашри ҫул-йӗре Халӑх фрончӗ маларах тӗрӗсленине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Владимир Димитриев нумай хваттерлӗ ҫуртсене тӗплен епле юсанине пахалама хӑй ҫула тухнӑ. Ҫула тухнӑ-тухнах вӑл ҫурт-йӗр ҫивитти ҫине хӑпарсах аннӑ: строительсем ӗҫе епле пурнӑҫланине куҫӗпе курса хаклас тенӗ.
Владимир Димитриев ӗнерхи тӗрӗслев вӑхӑтӗнче район центрӗнчи Совет урамӗнчи 61-мӗш тата Ҫӗнтерӗве 30 ҫул урамри 1-мӗш ҫурта епле юсанине пахаланӑ.
Иртнӗ ҫул Шупашкар районӗнче нумай хваттерлӗ 13 ҫурта тӗплӗн юсанӑ. Кӑҫал 27 ҫурта 21 миллион тенкӗлӗх ҫӗнетме палӑртса хунӑ.
Ҫав шута Кӳкеҫри 14, Ҫӗнӗ Тутаркассинчи 8, Ҫӗньялти 2, Чӑрашкассинчи 2, Ҫӗктерти 1 ҫурт лекнӗ.
Ӗнерхи куна илсен ҫичӗ ҫуртра ҫивиттие, сивӗ шыв тытӑмне, канализаци пӑрӑхӗсене ылмаштарса ӗлкӗрнӗ.
Шупашкарти кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ районӗнче пурӑнакан ашшӗ-амӑшӗ протест акцине тухнӑ. Вӗсен ывӑлӗ-хӗрӗ, кӗҫӗн классенче вӗренекенскерсем, шкулсӑр тӑрса юлнӑ-мӗн.
Ашшӗ-амӑшӗ унччен Лебедев ячӗллӗ Чӑваш наци лицейӗ пулнӑ ҫурта юсамашкӑн республика хыснинчен укҫа уйӑрманнине пӗлсен кӑмӑлсӑрланнӑ. Вӗсем ҫурла уйӑхӗн 2-мӗшӗнче лицей умне пухӑннӑ.
Палӑртмалла: халӗ лицее тӗпрен юсаса ҫӗнетеҫҫӗ. Лицей умне ашшӗ-амӑшӗ ачисемпе килнӗ. Шӑпӑрлансен авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ҫак шкулӑн партти хушшине лармалла-ҫке-ха.
«Укҫа памасан ӗҫ чарӑнса ларӗ, унтан сивӗсем пуҫланӗҫ. Хутса ӑшӑтман ҫуртра стенасем шӑнӗҫ, йӑлтах харама кайӗ. Мӗншӗн пирӗн, чуна парса ӗҫлекен ҫынсен, налук пустуй тӳлемелле? Мӗншӗн ҫӳлте ларакан чиновниксене пула пирӗн ачасен шкулта пичкери килька пек вӗренмелле?» — кӑмӑлсӑрланнӑ Наталья Низова.
4-мӗш лицей директорӗ Наталья Коновалова ачасем пур-пӗрех урамра вӗренес ҫуккине пӗлтернӗ. Вӗренӳ ӗҫне темле пулсан та вӑл йӗркелесе яма шантарнӑ. Ӑна та, ашшӗ-амӑшне те республика хысни юсав валли укҫа уйӑрманни питӗ тӗлӗнтернӗ.
Утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ. Унта хысна пирки калаҫнӑ.
Кӑҫал республика хыснине тавӑрмалла мар 16 миллиард тенкӗ килнӗ. 3,7 миллиард тенкӗ тата хушса панӑ. Ҫапах укҫа нумай кӗрсен те Шупашкарти пӗлтерӗшлӗ объектсене юсаса ҫӗнетме укҫа тупӑнман.
Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков ларура хула унччен ҫирӗплетнӗ проектсемпе килӗшӳллӗн федераци тата республика укҫине тивӗҫнине палӑртнӑ. Кунсӑр пуҫне Лебедев ячӗллӗ лицей пулнӑ ҫурта юсама (60 миллионран 25-шӗ ҫитнӗ), Эгер бульварӗнчи сывлӑха ҫирӗплетмелли комплекса (240 миллионран 30-шӗ пур), Чантӑрти шыв пӑрӑхне юсама (70 миллионран 15-шӗ килнӗ) заявкӑсем тӑратнӑ. Анчах ку объектсем ЧР Финанс министерствин планне кӗмен-мӗн.
Ведомство пуҫлӑхӗн Светлана Енилинӑн шухӑшӗпе, малтан хысна дефицитне пӗчӗклетмелле, Шупашкарти объектсене укҫан пулӑшнӑ ҫӗре ямалла мар. Ку федераци хыснинчен хушма дотаци (500 миллион тенкӗ) илнӗ чухнехи условисенчен пӗри пулнӑ. Алексей Ладыков вара дефицита пӗчӗклетмелле мар, укҫа-тенке хулашӑн пӗлтерӗшлӗ объектсене тунӑ ҫӗре ямалла тесе шухӑшлать.
Ӗнер, утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, Пӑрачкав районӗнчи Пӑрачкав патӗнче вырнаҫнӑ Сӑр урлӑ хывнӑ кӗпер ҫинче («Шупашкар» – «Сурски» ҫулӑн 143-мӗш километрӗ) ҫулӑн пӗр пайӗ ҫӗмрӗлнӗ. Деформациллӗ ҫӗвӗпе ҫыран хӗрринчи юпа ҫинчи плита катӑлнӑ. Пӑрачкав районӗ пӗлтернӗ тӑрӑх плитара вырӑн-вырӑнӗпе 10 см-ран пуҫласа 20 см таран шӑтӑксем йӗркеленнӗ.
Республика влаҫӗн официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев кӗперпе ҫыхӑннӑ лару-тӑрӑва тимлӗ сӑнаса тӑрать. Хальхи вӑхӑтра Министрсен Кабинечӗн Председателӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Владимир Аврелькин кӗпер тӑрӑх ҫӳрессине чаракан распоряжени алӑ пуснӑ: 10 тоннӑран йывӑртарах транспорта ҫӳреме чарнӑ, ыттисене кӗперӗн пӗр пайӗпе ҫеҫ яма йышӑннӑ. Кӗпер патне пынӑ вырӑнта авари пирки пӗлтерекен паллӑсем вырнаҫтарнӑ, ятарлӑ службӑсен каҫхи дежурствине йӗркеленӗ.
«Чӑвашҫулупр» КУ директорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Алексей Алексеев шантарнӑ тӑрӑх пӑтӑрмах тухнӑ пайри юсав ӗҫсене ыранах пуҫлӗҫ.
Чӑваш Ен лаптӑкӗнче Сӑр урлӑ темиҫе кӗпер вырнаҫнӑ. Етӗрне патӗнче вырнаҫнӑ кӗпер те юсавра.
+0.3 °C