Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Вăрçăран таврăнсанах Хусанти юристсем хатĕрлекен института вĕренме кĕтĕм. Вăрçă вăхăчĕ хăварнă юхăнчăк пур çĕрте те палăратчĕ. Институтăн общежити те çук, вĕренӳ класĕсен пӳлĕмĕсенче пурăнатпăр. Пӳлĕмре вун пилĕк студент таран, икĕ çын валли пĕр тумбочка, пысăк ушкăна вулама-çырма — пĕр сĕтел. Тăвăр ĕнтĕ, анчах никам та харкашман, килĕштерсе пурăннă, кашнин ĕçĕ куç умĕнче, пĕр-пĕринчен нимĕн те пытарман. Вăрăм коридорта лартса панă сĕтел патĕнче çĕр каçа черетпе дежурствăра пулаттăмăр. Пăтăрмах, хирĕçӳ-мĕн сиксе тухсан, çивĕч ыйтусене хамăрах татса параттăмăр.

Пирĕн тавра курăма анлăлатас тесе пулĕ çул пуçсен кĕнекисемпе статйисене нумай вулаттаратчĕç. Пĕррехинче Ленинăн «Мĕн тумалла?» статйи пирки реферат çырма каларĕç. Темиçе кун библиотекăна çӳресе хушнă ĕçе пурнăçларăм та преподавателе пама тесе пурин куçĕ умĕнчех тумбочкăна хутăм. Виç-тăватă кун иртсен Мордва Республикинчен килнĕ Антон Григорьев та реферат çырса пĕтерни çинчен сăмах хушрĕ.

— Хăçан ĕлкĕртĕн-ха? Библиотекăна кайса çӳремерĕн, Ленин статйине вуланине те курмарăмăр, — тапăнчĕç çакна ачасем. Чăннипе ачасем мар ĕнтĕ, вăрçăри вут-сулăм витĕр тухнă çамрăксем.

Малалла

Хĕвелтен малтан эп çитрĕм

Огузхан Эдирнине.

Темле кайăк сасне илтрĕм,

ӳхĕ пек ӳхĕрнине.

Тĕрĕк тусăм çывăрать-ха,

вăл пĕлмест эп çитнине.

Шăнкравларăм та вăратрăм,

палăртмас кӳреннине.

Хĕвел тухрĕ те пĕр кулчĕ

чăваша кунта курсан.

Ман каллех ак кăмăл тулчĕ,

Огузхан çитсе тăрсан.

16. 09. 2007. Эдирне. Ир кӳлĕм.

Чăваш эпĕр полтăмăр,

Атăл патне килтĕмĕр,

Онта тăтăх лартăмăр.

Халĕ т(и)яксем ы(й)таççĕ:

Штан чăвашсем каяççĕ?

Эпĕр чăваш — тăтăх чăваш,

Тотар пирĕн хорăнташ;

Пирĕн чĕлхи — чăваш чĕлхи.

Хăш чохне полать хойхи:

Торă патне пыратпăр,

Киреметри прахатпăр

Прусене, ĕнесене:

Торă патăр сывлăхне,

Торă патăр телейне.

Ӳкерме эпĕр пĕлместпĕр,

Счотлама та пĕлместпĕр,

Пач(ăш)ка пирĕн ы(й)татпăр:

Мĕн тăвас хойхă чухне,

Мĕн парас тияксане?

Çапла эпĕр порнатпăр,

Çапла телей коратпăр;

Тапакне те тортатпăр.

Мĕн тăвас — пирĕн телей!

Пирĕн полать выльăхсем;

Ут, сысна, чăхă, хортсам,

Сорăх, хор, лайăх мăкăр,

Кăвакал, сĕт, çăмарта;

Çи, чăваш, хора çăккăр,

Сотса яр выльăххуна;

Нумай полĕ сан окçа

Т(и)яксене хойхă чохне.

Çи, чăваш, хора çăккăр.

Мĕн тăвас? — пирĕн телей!

Арăм ман Улатăр тăрăхĕнчен. Юлашки вăхăтра: «Киле каяс килет», — тесе анратсах çитерчĕ. «Сан килӳ халь кунта», — йăпатма пăхрăм ăна йăпăлтатса.

Хамăр ялтан икĕ çухрăмри шоссе çулĕ çине çитичченех ăсатса ятăм.

Вăл кайни уйăх та çитрĕ. Эрнеренех килме пулнăскер çук та çук. «Ашшĕ-амăшĕ чирлерĕ-ши? Хăйне тем пулчĕ-ши? — тем те шухăшларăм. — Кайсах килем-ха!»

Çула тухрăм. Хĕвел аннă çĕрелле Улатăра çитрĕм.

— Автобус Иваньковăна ыран ир тин пулать, — ăнлантарчĕç мана вокзалта.

Хăна çуртне кайса çĕр каçма май пурччĕ-ха. Ман часрах çитсе арăма ыталаса илес килетчĕ. Кучченеçсем чикнĕ сумкăна çурăм хыçне çавăрса хутăм та урампа малалла танкăлтаттартăм. Хуларан тухсан нумай та каяймарăм — сăпкаллă мотоцикл хăваласа çитрĕ. Чарăнчĕ.

— Лар, — терĕ хам ӳсĕмри арçын шлемне çĕклесе.

Çул тăршшĕпех: «Ăçта курнă эпĕ ку этеме?» — тесе пытăм. Яла кĕнĕ çĕре тупсăмне тупрăмах.

Иваньковăна хĕр илме пĕлтĕр туйпах килтĕм эпĕ. Кунта йăли çапла: качча каякан хĕре тăванĕсем каччинчен тартаççĕ. Йĕкĕтĕн вара ăна шыраса тупмалла.

— Пичче, аппа кунта! — систерчĕ мана пĕр пĕчĕк хĕрача аллипе кĕлет еннелле кăтартса.

Малалла

Чипер юл, Анкара, чипер юл,

анăçа хывăнать манăн çул.

Умăмра – тĕлĕкри Эдирне,

чăвашла каласан, Етĕрне.

Çакăнта пурăнать манăн тус,

чăвашла пĕлекен чăн огуз.

Вăл: «Çука юлтăм тет, – шӳтлесе, –

кĕнеке, тĕрлĕ копи илсе».

Вĕсем пурте ман халăх çинчен,

камах пухнă ун чухлĕ ĕнче?

Кирлĕ мар япала е хула,

эп курасшăн çитсе çав мула.

Пулас марччĕ ман катăк тăнран,

тĕнчере хакли пур ылттăнран.

Шеллеместĕп укçа-çармана,

Эдирне йыхăрать халь мана.

Манран тарчĕ тесе ан кала.

Ан çилен. Чипер юл, Анкара!

15.09.2007. Анкара-Эдирне. Çĕрле.

Учителĕн ĕçĕ пит йывăр:

Атте те, анне те пулан.

Анне-тĕк — выртса эс ан çывăр,

Атте-тĕк — ларса эс ан кан.

Учителĕн ĕçĕ пит-йывăр, —

Çын ту эс çынна ачаран.

Юрать-ха пулсассăн ыр-сывă,

Унта та кунта та пулан.

Учитель, пулсан та сĕм-суккăр,

Сана та, мана та курать.

Савман-ӳстермен ача çуккă, —

Учитель çынна çын тăвать.

Вырăн çинчен тинтерех çеç çĕкленнĕ Убайкина шартах сиктерсе телефон чăнкăртатрĕ. «Кам мурĕ-ши ĕнтĕ? Кама ир-ирех кирлĕ пултăм-ши?» — кăмăлсăррăн мăкăртатрĕ çыравçă.

— Алло! — терĕ вăл кăмăлсăррăн трубкăна çĕклесе. — Итлетеп.

— Михал-Михалч-и? — илтĕнчĕ леш енчен харсăр саса.

— Эпĕ, эпĕ. Тем, тӳрех палласа илеймерĕм-ха сире.

— Петухов ку, «Пучах» хаçатран.

— А, Макçăм! Мĕн сăлтавпа шăнкăравлатăн?

— Сăлтавĕ-качки... Калаçмалли пурччĕ, тĕрĕсрех — ыйтмалли. Куçа-куçăн сăмахлама пулать-ши?

— Ма ан пултăр. Тавай, кил. Кĕтетĕп.

Тепĕр сехетрен-мĕнрен лешĕ персе те çитрĕ. Убайкин ăна хывăнма пулăшрĕ, çемçе диван çине лартрĕ. Хăй унпа юнашар вырнаçрĕ.

— Ну, çамрăк тусăм, каласа пар: мĕнле нуша илсе çитерчĕ сана ман пата? — куçран пăхрĕ кил хуçи. — Ах, манса кайнă ыйтма! Мĕнле йышăнчĕç унта пирĕн интервьюна? Манăн тăшмансем кашни утăмрах вĕт. Юратмаççĕ мана, кураймаççĕ. Мĕншĕн? Мĕншĕн тесен ăмсанаççĕ, кĕвĕçеççĕ. Пичетре мĕн те пулин çапăнса тухсанах тути-çăварне эрĕм хыптарнăн йĕрĕнчĕклĕн пăркалаççĕ: «Каллех çав Убайкин! Каллех «хăйĕн» пăлхар-чăвашĕсемпе аташать!»

Малалла

Чун савни, ăçта çӳретĕн

Вăрттăн манран пытанса?

Йăл куллупа илĕртместĕн,

Чуп тумастăн юратса?

Сана илĕртес тесе

Ятăм сухал ӳстерсе.

Юрас тесе аттине

Илтĕм кăркка тĕслине.

Пурăнасчĕ санпа çуммăн

Пĕр-пĕрне кăтăкласа.

Куç хĕсетĕп сана çуллăн,

Эс таран куçна хупса.

Тух мана качча, ыйтатăп,

Шеллесемччĕ ватлăха.

Хыççăн чупса ывăнатăп,

Куç курмасть, илтмест хăлха.

Чылай хушă курнăçман хыççăн вĕсем сăра барĕнче тĕл пулчĕç.

Курак Хĕлипĕ кĕнĕ чух Пăсара Пухвире çавра сĕтел хушшинче Ехрем купсалла саркаланса ларатчĕ.

— О, Хĕлип! — хăлаçланчĕ аванах хĕрме ĕлкĕрнĕ Пухвир. — Ну, каласа пар, тăванăм: мĕнле пурăнатăн-чупатăн?

— Э, мĕн чупни унта. Тĕтĕм мăкăрлантаратăп, — хашлатрĕ Курак ывăлĕ.

— Но-но! Ытлашши ан мĕскĕнлен. Сан вырăнта пуластăк...

— Ма «сан вырăнта пуластăк»? — çемçен пӳлчĕ Хĕлип.

— Ха! Ма тет-ха тата! — кĕмпĕртетрĕ Пăсара. — Эс мĕн, мана çав териех сĕмеккей тетĕн-им? Аçу, урине тăсас умĕн, сана пĕр купа укçа халалласа хăварнă терĕç.

— Тем пăтраштаратăн эс, Пухвир Раманччă, — аванмарланчĕ Кураков. — Ман атте хăй ĕмĕрĕнче те çителĕклĕ укçа тытса курман. Тепĕр чухне ăна хамăн пулăшкалама тиветчĕ: мăшкăлласа тенĕ пек паракан пенсипе ытлашшиех иртĕхеймĕн.

— Çапла мар-и! — лĕхлетрĕ Пăсара ывăлĕ. — Мана мар, пĕр-пĕр тăм пăшала кайса тыттар — тен, вăл ĕненĕ. Эх, пулмарĕ çавнашкал пуян атте ырлăхĕпе рехетленесси! Манран вĕçĕмех хамран тăпăлтараççĕ. Апиментне те пулин, мур хирсе кайманскерне, шалуранах катса юлаççĕ... Чим-ха, васкатăн-им? Çук? Эппин, мĕн кутăнтан хăнкăла çыртнăн йăшаланатăн?

Малалла

Вăтăр саккăрмĕш хут ИКАНАС

Тĕнчери тĕпчевçе кунта пухрĕ.

ĕçсене вĕçленишĕн пулас

итлекенĕн чылай йышĕ хухрĕ.

Виçĕм кун тухса кайрĕ тутарĕ,

курас килчĕ ман тĕрĕк çĕрне.

Çĕр-çĕр çухрăм мана вăл уттарĕ.

Паянхи каяс çул – Эдирне.

Пурăнать унта ман тĕрĕк тусăм,

вăл пĕлет калаçма чăвашла.

Кĕçенет, тулхăрать автобусăм.

Çук, вăл мар,

хам васкап пулмалла.

15.09.2007. Анкара. Кăнтăрла иртсен.