Электронлă вулавăш

Кусар таврашĕнче пулса курнă-и эсир? Пулман. Питĕ шел. Çĕр çинче унти пек илемлĕ вырăнсем питĕ сахал пулмалла. Çук та пулĕ тетĕп. Тен, мана хам унта çуралса ӳснипе çеç çапла туйăнать-тăр та, анчах, мĕнле пулсан та, вĕсене мухтасах килет вара манăн.

Кусар — ял ячĕ вăл. Ун пек ялсем пирĕн таврара питĕ сайра. Вăл, виçĕ урамлăскер, анлă та тулли Сĕвен сĕвек çыранĕ тăрăх виçĕ çухрăма тăсăлать. Çурчĕсем пурте чипер, кашнин çинех тимĕр те хĕрлĕ е шурă черепица, шифер витнĕ. Урамсенче лапсăркка йăмрасемпе тирексем, хурăнсемпе ăвăссем кашлаççĕ, анкартисенче, — кашнин тенĕ пекех, — улма, чие сачĕсем; çуркунне вара вĕсем çурнă чечексен ырă шăрши Сĕве айлăмĕ тăрăх тăвалла та, анаталла та таçта çитиех сарăлать. Айлăма тулса çитсен вăл Хуран хăлăпĕ çине шуса хăпарать те хирелле — хĕвел айĕнче парланса выртакан хура пусăсем, уçăм анисем çинелле юхса каять, вĕсен хăйне евĕрлĕ шăршипе хутшăнать.

Хуран хăлăпĕ вăл — яла хир енчен хӳтĕлесе тăракан сăрт. Вĕреннĕ çынсем тĕпчесе пĕлнĕ тăрăх, ĕлĕк-авал вăл Сĕвен ку енчи çыранĕ пулнă имĕш. Сĕве майĕпен типсе пынă-пынă та — сăрт унтан аякка тăрса юлнă иккен. Унпа шыв хушшинчи айлăма вара тăватçĕр çул каялла мăн асаттесен мăн аслашшĕсем килсе ларнă — çапла Кусар пуçланса кайнă пулать. Пирĕн хушамат — Кусаров ĕнтĕ — çав вăхăтранах юлнă теççĕ.

Сĕве енчен пынă чух Кусар Хуран хăлăпĕ çине хăпарса çитмесĕр те курăнмасть. Ун вырăнне вара сăрт çинчен вăл ал лаппи çинчи пекех курăнать.

Паçăрах каларăм: ялĕ те, ун таврашĕнчи çĕр-шыв та сăмахпа каласа кăтартма çук илемлĕ пирĕн. Кусар леш енĕпе, анкартисен хыçĕнчи çӳçе-йăмрасемпе шăпăлтатса-пăшăлтатса, вăйлă çил вăхăтĕнче те кăшт çеç кăтрашкаланакан Сĕве юхса выртать. Анчах Хуран хăлăпĕ çинчен унăн Акăш мăйĕ текен юппи çеç курăнать. Вăл, чăнах та акăш мăйĕ евĕрлĕскер, Атăл хĕррине çитичченех сарăлса выртакан сĕм вăрманалла кукăрăлса кĕрет. Çулла унта çăвĕпех акăшсем ишсе савăнаççĕ. Вĕсем нумаййăн, кунтан та, Хуран хăлăпĕ çинчен те, курăнаççĕ — çил шыв çинче хăваласа çӳрекен шурă мамăксем пек...

Те çавсене асăрханипе, те ял илемĕпе киленсе ман умра пыракан хĕр сăрт çинче чарăнса тăчĕ. Хăй вăл станцирен килет пулмалла: сылтăм аллине пĕчĕк чăматан, — чарăнсан ăна çĕр çине лартрĕ, — теприне — хăймине пуçтарнă сĕт тĕслĕ пыльник тытнă. Эпĕ çитеспе хĕр каялла çаврăнса пăхрĕ те чăматанне илсе майĕпен малалла утрĕ.

Эпĕ ăна сăрт айлăмĕнче хăваласа çитрĕм.

— Каçарăр... Эсир... пирĕн яла килетĕр пулмалла. Парăр, чăматанăра йăтса пырам.

Хĕр чарăнчĕ те ман енне çаврăнса тăчĕ. Хăй вăл çинçе пилĕклĕ, йăрăс пӳллĕ. Çине кăвак чечеклĕ шурă пурçăн кĕпе, урине çăмăл туфли тăхăннă, кăтралатнă сарă çӳçĕ çине сарлака хĕрĕллĕ улăм шлепке лартнă. Шăрăхра утса килнипе пит çăмартисем хĕрелнĕ. Малтан вăл ман çине пысăк сенкер куçĕсемпе тĕлĕннĕ пекрех пăхса илчĕ. Унтан йăл кулчĕ те чăматанне ман енне тăсрĕ:

— Тавах сире ырă кăмăлăршăн.

Калаçса кайрăмăр. Ăна Ира тесе чĕнеççĕ иккен. Вăл кăçал ял хуçалăх институчĕ пĕтернĕ те ĕçлеме тытăниччен тесе, — ĕçлеме хуларах хăварнă-мĕн, — аппăшĕ патне, пирĕн ялта учительницăра ĕçлекен Таисия Ивановна патне, хăнана килет. Таисия Ивановна Кусара пĕлтĕр çеç килнĕччĕ. Институт та иртнĕ çул кăна пĕтернĕ. Сăнĕпе вара хăй Ирăран çамрăкрах та курăнать. Çавăнпа та эпĕ кăштах тĕлĕнтĕм те.

— Вăрах пурăнма шутлатăр-и Кусарта? — ыйтрăм эпĕ хам шухăша урăх йĕре пăрса.

— Вăрахĕ-мĕнĕ... Халĕ ун çинчен шутламан та-ха. — Вăл каллех ман çине пăхса илчĕ те: — Эсир хăвăр — тĕпченĕшĕн каçарăр та-ха — ăçта ĕçлетĕр çак? — тесе ыйтрĕ.

— Эпĕ... Эпĕ клубра, заведующире...

— Вăт аван-ха ку, сирĕнпе малтанах паллашса хуни. — Ира кулса илчĕ. — Киносем пулсах тăраççĕ-и клубра? Çамрăксем ташлакалама пухăнаççĕ-и?

— Епле пулать-ха тата унсăрăн? Паллах. Яла кĕреспе пире хамăр колхоз грузовикĕ хăваласа çитсе иртсе кайрĕ. Ун кузовĕнче Верук та ларатчĕ — вĕсем паян ĕне витин никĕсне хывма станцирен кирпĕч турттараççĕ. Верук чĕнмерĕ. Ун юлташĕсем çеç — Нинукпа Юля — пире тем кăшкăрса хăварчĕç, тата — темшĕн ĕнтĕ? — аллисемпе юнарĕç. Пĕччен кăна пулнă пулсан эпĕ хам та вĕсене мĕн те пулин кăшкăрмаллаччĕ ĕнтĕ, тен, Нинукпа Юля пекех юнаса та илмеллеччĕ, анчах халĕ апла тума хăяймарăм. Хĕрсем çапла хăтланнăшăн Ира умĕнче аван та мар пулса кайрĕ мана. Юрать-ха вăл тусан ересрен хăраса пыльникне пуçĕ çине сарса тытрĕ те çакна асăрхамарĕ. Машина яла кĕрсе кайса курăнми пулсан вара, тусан сирĕлсен, вăл пуçĕнчи шлепкине хыврĕ те тарланă пичĕ çинелле унпа çил вĕртере пуçларĕ.

— Яла кĕрсен инçе каймалла-и? — ыйтрĕ вăл çапла кăштах пырсан.

Таисия Ивановна хваттерте Сĕве хĕрринчи урамра пиртен виçĕ кил урлă пурăнакан Мархва кинемей патĕнче пурăнать. Тăкăрлăкпа ял витĕр тухмалла та шăпах вĕсен умне çитсе тăратăн.

Çул вĕçленсе пыни Ирăна савăнтарнă пек пулчĕ. Анчах вăл шлепкине каллех пуçĕ çине лартрĕ те халĕ ĕнтĕ темшĕн хулленрех утма пуçларĕ.

— Сĕве тарăн-и кунта? Ярăнмалăх пур-и? — ыйтрĕ вăл мана куçран пăхса.

— Пӳ те çитмест.

— Кимĕ тупма пулать-и? Эпĕ ярăнма юрататăп.

— Кимĕсем нумай кунта. Хамăрăн та пур. Каларăм та çакна — ӳкĕнсе илтĕм: унпа пирĕн асаттех пулла çӳренĕ, — çĕрсе, çуркаланса пĕтнĕскер пĕр чӳпек те сăмала çинче çеç тытăнкаласа тăрать. Анчах ним тума та çук. Персе янă сăмаха каялла çавăраймăн — ярăнтармах пултăм.

Таисия Ивановна килтехчĕ. Пире курсан, — йăмăкне курсан ĕнтĕ, — вăл питĕ тĕлĕнчĕ. Унтан аллисене çат! çупса илчĕ, кулкаласа, питĕ савăнса ун патне чупса пычĕ. Ыталашрĕç, чуптăвашрĕç.

— Мĕншĕн пĕлтермерĕн? Станцинчех кĕтсе илнĕ пулăттăм, — терĕ кайран учительница ӳпкелешнĕ пек. Унтан тем аса илсе: — Ара, эсĕ пĕччен çеç-и? — тесе ыйтрĕ.

Ира кулкаласа ман çине тăсса кăтартрĕ.

— Акă Кусаров юлташпа, — терĕ вăл. — Çав илсе çитерчĕ. — Хĕр мана тав турĕ.

Пĕрне-пĕри чылайччен курмасăр пурăннă тăвансен калаçмаллисем те нумай пулĕ тесе эпĕ кайма, вĕсене иккĕшне çеç хăварма васкарăм.

— Тăхтăр-ха, — чарса тăчĕ мана Ира. — Ярăнас килсен эпĕ сире тупатăпах вара. Тата — кĕçĕр мĕн унта сирĕн, клубра?

— Кино пулать — «Симĕс тăваткăлсем».

Ира, йĕрĕннĕ чухнехи пек, тутине пĕркелесе илчĕ. Ку мана килĕшмерĕ: неушлĕ ăна, агронома, ял хуçалăх культурисене çĕнĕ меслетпе мĕнле лартмалли çинчен каласа кăтартакан картина килĕшмест-ши вара? Хăй курнă, пĕлет пулсан та, ăна колхозниксене кăтартма ярса панăшăн та хĕпĕртемелле хуть.

Анчах эпĕ çапла шухăшлакалама ĕлкĕриччен унăн сăн-пичĕ те улшăнчĕ. Вăл каллех илемлĕн кулса илчĕ те мана алă пачĕ.

— Ну, юрĕ. Тен, пырăпăр та-ха. Хальлĕхе сыв пулăр, Кусаров юлташ.

Кусаров юлташ... Хушаматăм ытла илемсĕрех мар пулин те манăн ăна темшĕн хама ятпа чĕнтерес килчĕ...

Кинона вĕсем, чăнах та, пынă-мĕн. Анчах клубра тăтăшах хам ĕçсемпе чăрманса çӳренĕ пирки эпĕ Ирăпа Таисия Ивановнăна малтан та, кино пынă вăхăтра та асăрхайман. Вĕсене эпĕ сеанс хыççăн тин, кинобудкăран клубалла чупса кĕнĕ чухне, тĕл пултăм.

— Ташлама юлмастăр-им вара? Баян, радиола пулать, — терĕм эпĕ.

Ира ман алла тытрĕ те хăйсене ăсатса яма ыйтрĕ.

— Ывăнтăм эпĕ паян, канас килет, — терĕ вăл.

Клуба, унта пухăннă çамрăксене пăрахса хăварма аван марччĕ ĕнтĕ, анчах эпĕ килĕшрĕм: инçех каймалла мар вĕт, каялла вара чупса килĕп тесе шутларăм. Айван мар-и эпир, каччăсем: чипер хĕрсем ăçта та пулин чĕнсен ниепле те тытăнса тăраймастпăр, таçта кайма, чĕресене кăларса хума хатĕр. Киномеханика радиолăна яма хушрăм та — кайрăмăр.

Паçăрах каларăм, вĕсене ăсатма инçетех каймалла марччĕ. Анчах çитсен пӳрт умĕнче пăртак юмахласа тăтăмăр тата. Вăхăт чылаях иртрĕ пулмалла çав — клуба çитнĕ çĕре унти çамрăк-кĕрĕм ĕнтĕ саланма та тытăннăччĕ. Верук вара... Верук кайнăччĕ. Нинукпа Юля эпĕ клуба кĕнине курсан кăнтăрла машинăпа пынă чухнехи пек юнаса илчĕç. Чĕре шар! çурăлса кайрĕ. Неушлĕ... Неушлĕ сăлтавĕ кунта Ира пулчĕ-ши вара?..

Çамрăксем саланса пĕтсен Верука ăнсăртран та пулин тĕл пулаймăп-ши тесе эпĕ темиçе хутчен вĕсен умĕпе утса иртрĕм. Анчах çӳрени кăлăхах пулчĕ... Çĕрĕпех çывăраймарăм вара. Çаплах Верук çинчен шухăшлатăп. Вăл клубран çапла вăрттăн — тен, çилленсе те пулĕ — тухса кайни шухăшлаттарать. Е, Нинукпа Юля пек, чăнах та шанас пулсан вара? Хăй çаплах куç умĕнче тăрать. Вăл тата хам ĕлĕкрех каланă сăмахсем аса килеççĕ:

«Пĕр сăмах каламалли пур сана, Верук».

«Кала эппин».

«Эпĕ сана, Верук... Ну, хăвах пĕлетĕн, Верук... Халь эсĕ кала...»

«Эпĕ те... Çук, Вася, каламастăп ним те...»

Шухăш хыççăн шухăш. Асаилӳ хыççăн асаилӳ. Çăмха пек сӳтĕлеççĕ. Çав хушăрах тата ума Ира та тухса тăрать...

Çутăлсан тин çывăрса кайнăскер хĕвел йывăç пӳне хăпарсан тин вăрантăм. Тумлантăм та уçăлас тесе Сĕве хĕррине шыва кĕме чупса антăм. |

Пирĕн анкарти çыран хĕрринех çитет. Унта, шыв çинелле тайăлнă ватă çӳçесен айĕнче, асатте кимми ларать. Ун çине сиксе анса кĕпене хывма çеç тытăнтăм, хама такам чĕнни илтĕнчĕ. Çаврăнса пăхрăм та — Ира килет иккен. Çине вăл хĕрлĕ чечеклĕ кăвак халат, урине босоножки тăхăннă. Çара пуçăнах. Сарă çӳçĕ ирхи хĕвел çинче ылтăн пек çиçет. Хăй савăнăçлă. Хулпуççийĕ çине çакнă мамăклă питшăллине аллипе тытрĕ те çăмăллăн кимĕ çине сиксе анчĕ, сывлăх сунчĕ.

— Кĕсменсем çук-им вара? Мĕнле ярăнас тетĕр-ха капла?

Эпĕ ăна хам ярăнма мар, шыва кĕме çеç килни, шыва кĕрсен йĕтем çине çĕнĕ хаçатсем илсе кайма шутлани çинчен калама тăнăччĕ, анчах — темшĕн-çке? — хăяймарăм. Ура çине тăрса çӳçе турачĕсем хушшине чиксе хунă кĕсменсене илтĕм те ăна кимĕ хӳрине вырнаçса ларма сĕнтĕм.

Сĕве çинче кимĕпе ярăнса курман пулĕ-ха эсир? Вăт çав. Питĕ лайăх унта. Уйрăмах ирхине. Тӳпе сăнĕ ӳкнипе шыв кăн-кăвак курăнать. Вăл юхни те паллă мар — çийĕ кĕленче пек яп-яка. Кĕсменсемпе виç-тăват хут авăсса илетĕн те — варринех çитетĕн. Кимĕ хыçĕнче икĕ еннелле çурăлса, хум пулса кусса каякан шыв шĕпĕлтетет, инçетре, Путаш хăмăшĕнче, кăвакалсем нартлатаççĕ, хурсем какăлтатаççĕ. Акăш мăйĕнче — акăшсем хăюсăррăн сасă пани илтĕнет...

Çитетĕн те Сĕве варрине — вăхăтлăха чарăнса тăратăн. Ăçталла каяс тесе шухăшлатăн...

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн