Электронлă вулавăш

Сурăм ялĕ тесессĕн

Пурте лайăх пĕлеççĕ,

Чăваш Сурăм салинче

Пухă пулать тееççĕ.

 

Çулла, утта тухиччен,

Хĕрӳ ĕç пуçланиччен

Сурăм пуххи уявне

Пуçтарăннă чăвашсем.

 

Таврари тăван-пĕтен

Пухăнсассăн пĕр йышпа

Така пусса шӳрпепе

Сăйланаççĕ кăмăлпа.

 

Сурăм ялĕ кĕр те кĕр

Кĕрлет уяв сассипе,

Купăспала параппан

Ăмăртаç пĕр-пĕринпе.

 

Аслă урам варринче

Ача-пăча хĕвĕшет,

Хитре пысăк круççельпе

Вĕсен çаврăнас килет.

 

Шурă тумлă хĕрĕсем

Алран-алла çавтăнса,

Урам тăрăх ярăнса

Утаç шурă акăшла.

 

Ытарма çук хĕрĕсен

Кĕпи арки чĕнтĕрлĕ,

Умне çакнă саппунсем

Йăлтах хитре тĕрĕллĕ.

 

Хĕрсем хыççăн каччисем

Пит маттуррăн утаççĕ,

Шухă чунлă йĕкĕтсем

Пикесене суйлаççĕ.

 

Хăш пики илемлĕрех,

Хăш пики-ши ĕçченрех,

Хăш хĕрне качча илсен

Пурнăç пулĕ хитререх?

 

Сурăм пуххи кĕр кĕрлет,

Урамĕпех çын утать,

Пĕлĕш-тантăш, хурăнташ

Пĕрне пĕри ал парать.

 

Килнĕ кунта савăнма

Аякри хурăнташсем,

Кашни çулах çак пухха

Пухăнаç пĕрле вĕсем.

 

Сурăм пуххи пит пуян,

Тем те туянăн кунта.

Премĕк, шушкă çыххипе,

Теттисем те пур тата.

 

Тăмран тунă шăхличсем

Шăхăртаç ав ачасем,

Урапаллă лашасем

Тĕкеç тата хăшĕсем.

 

Кашни кунта савăнать,

Юрлать, ташлать, калаçать,

Тахçан курман пĕлĕшпе

Туллин кăмăлне уçать.

 

Пухă шавлать те кĕрлет,

Хăй еккипе вăл пырать,

Анчах пăх-ха, каччăсем

Пĕр çĕрелле пухăнаç.

 

Акă кунта тăрантас

Килсе çитрĕ сиккипе.

Хĕрсен чĕри чăтаймасть,

Кăлт сикет хăранипе.

 

Тăрантаслă лашине

Хĕрсен ушкăнĕ енне

Ямшăк пăрчĕ тĕллесе,

Кам кирлине те пĕлсе.

 

Хĕрсем тăна ушкăнра

Пурччĕ маттур хĕр пике,

Савтепи тесен ялта

Пурте пĕлеç ун ятне.

 

Хĕр, чăн та, чиперскер,

Ытарма çук хитрескер,

Пур çĕрте те маттурскер,

Çав тер пултаруллăскер.

 

Ялти сарă каччасем

Çак маттур, чипер хĕре

Нумайăшĕ куç хывнă

Мăшăр тăвас ĕмĕтпе.

 

Анчах чипер Савтепин

Хăйĕн савни пур иккен,

Вăл юратнă чун варлин

Ячĕ Туйтирек иккен.

 

Маттур каччă Туйтирек

Вăйлă, çирĕп те хастар,

Кĕреш юман паттăр пек

Вĕри чунлă та патвар.

 

Ик çамрăк чун пĕр-пĕрне

Савса тахçанах пурнать,

Питрав иртсен кĕркунне

Туй тума та шухăшлать.

 

Тăпăр-тăпăр тăрантас

Хĕрсем панче чарăнчĕ.

Ик-виç маттур шухă яш

Хăвăрт çеç сиксе анчĕ.

 

Шăри-шари çухăрса,

Пĕр-пĕрне тĕккелесе

Хĕрсем чăл-пар аякка

Чупрĕç вĕсенчен тарса.

 

Çук, тартмарĕç йĕкĕтсем

Савтепие алăран,

Хурчăка пекех хĕре

Çулса илчĕç пилĕкрен.

 

Трантас кӳми çинелле

Йăтса хучĕç те хĕре

Никам курман-илтменле

Яра пачĕç сиккипе.

 

Çакна курса Туйтирек

Çитрĕ чупса хăвăртрах

Трантас тăнă çĕрелле

Çăлас тесе савнине.

 

Анчах çитме пулмарĕ

Çил çунат урхамаха,

Çилĕ килсе лăскарĕ,

Пӳлсе лартре кăкăра.

 

* * *

Шĕвĕш ялĕ — пысăк ял,

Аякранах курăнать,

Çакă ялти пĕр пуян

Кунта хуçа шутланать.

 

Арман хуçи Кавĕрле

Пĕртен-пĕр ывăлĕпе

Ял варринче, керменте

Пурнать улпут евĕрех.

 

Никамран вăл хăрамасть,

Никама та пăхăнмасть,

Пуçлăхсемпе пер кавар,

Пĕр çăвартан пурăнать.

 

Ывăлне, Кирилене,

Арман хуçи юратать,

Ывăлĕ мĕн хушнине

Йăлтах ашшĕ пурнăçлать.

 

Пĕртен пĕрех çак ывăл

Ачаш, кахал çитĕнет.

Кирек мĕн тусан та вăл

Ашшĕн хӳттине пĕлет.

 

Ӳссе çитсе яш пулса

Каçхине вăййа тухсан

Курать Кирле: Савтепи

Çав тери хитре иккен.

 

Куç хывса маттур хĕре

Шутлать каччă авланма,

Çавăнпа Питрав кунне

Вăрласа каять ăна.

 

Трантас пырать вĕçтерсе

Симĕс улăх варрипе.

Йăмра ларать сарăлса

Ансăр çулăн хĕррипе.

 

Пĕр-пĕччен ларать йăмра,

Шăп çеç йĕри-таврара,

Пĕр сас-чӳ те илтĕнмест,

Вăхăт шуни сисĕнмест.

 

Лаштра йăмра сарăлса

Çулçисемпе каш кашлать,

Пуçне ухса, тайăлса

Хăйне хăй тем калаçать.

 

Чĕвĕл-чĕвĕл кайăксем

Вĕçе-вĕçе килеççĕ,

Ват йăмра турачĕсем

Канса илме чĕнеççĕ.

 

Йăмра çак кайăксене

Тараватлăн йышăнать,

Кăшт канса илсессĕнех

Каялла май ăсатать.

 

Пурне валли çак йăмран

Ăшă сăмах тупăнать,

Ыр кăмăллă пулнаран

Пурне хăй патне туртать.

 

Çынсем иртсе пынă чух

Ун патĕнче чарнаççĕ,

Хĕвел хĕртсе пăхнă чух

Сулхăн вырăн шыраççĕ.

 

Вара инçе çул çинчен

Ларса канма шутлаççĕ,

Ват йăмра сулхăнĕнче

Сиплĕ вăй-хал пухаççĕ.

 

Йăмра йăлтах асăрхать,

Аякрине вăл курать,

Таврара мĕскер пулать —

Пĕтĕмпех пĕлсе тăрать.

 

Çак асамлă йăмрара

Çичĕ тĕрлĕ вăй пурнать,

Кирлĕ чухне вăл вара

Пурне пулăшма васкать.

 

Иртен-çӳрен, тен, çакна

Питех пĕлсех те каймасть,

Анчах темле вăй ăна

Йăмра патнелле туртать.

 

Йăмра патне килсенех

Инкек-синкек çухалать,

Е чир-чĕр иртсе каять,

Пурнăç майлашса каять.

 

Çыннăн вăй-хал хушăнать,

Кăмăлĕ те улшăнать,

Çакна йăлт йăмра тăвать,

Хăй пĕлнĕ пек асамлать.

 

Миçе-çул-ши çак йăмра

Ик ял хушшинче ларать,

Шĕвĕше е Сурăма

Утакана ăсатать.

 

Çулĕ пур çав ват йăмран,

Çĕршер çул ĕнтĕ пурнать,

Ватти çитсе пынăран

Улăп хăй ăна сыхлать.

 

Аçа-çиçĕм çиçнĕ чух,

Çил-тăвăл кĕрленĕ чух,

Пĕччен йăмран хуйхă чух,

Улăп кунтах ун пек чух.

 

Ача чухнех çакăнта

Улăп килнĕ выляма,

Уйри пĕччен çав йăмра

Темшĕн килĕшнĕ ăна.

 

Улăппа йамра çапла

Пĕрне пĕри ăнланса,

Кирлĕ чухне пулăшса

Пурăнаç кăмăлпала.

 

Ача чух та, ӳссен те,

Ĕç хыççăн вăй пĕтсен те,

Кăнтăрла е каçхине

Улăп çитне ун патне.

 

Каннă чух çăпатине

Улăп хывнă уринчен,

Унта тулнă тăприне

Вăл силленĕ темĕнччен.

 

Унта-кунта тĕмеске

Çăпата силленĕрен

Пулса юлнă теçеткен

Йăмра панче кунсерен.

 

Йăмра панче Улăпа

Никам та хальччен курман,

Пурпĕрех çак халапа

Çынсем илтнĕ ламран лам.

 

Улăппала ват йăмра

Туслăн ĕмĕр пурăннине

Илтсе тĕрлĕ халапра

Пытарман тĕлĕннине.

 

* * *

Трантас пырать сиктерсе

Хĕр вăрласа пухăран,

Шăп çак йăмра патĕнче

Тăп чарăнчĕ самантран.

 

Юмах-и е чăнах-и,

Куçа кăна курнать-и,

Кĕтмен те туман çĕртен

Улăп çитрĕ çĕмрен пек.

 

Тухса тăчĕ вăл ума,

Вара чарчĕ лашана,

Тытрĕ ăна чĕлпĕртен,

Ирттермерĕ хăйĕнчен.

Трантас çинчи каччăсем

Курсан тем çӳллĕш çынна

Пулса ларчĕç чĕлхесĕр,

Шыв сыпнă пек çăвара.

 

Тăрать вĕсен умĕнче

Улăп паттăр юман пек,

Шурă пир кĕпепеле,

Улача пир йĕмпеле.

 

Уринче ун çăпата,

Сырнă хура тăлапа,

Аллисене пилĕкрен

Тытса тăнă ут умне.

 

Тăна-пуçа илсессĕн

Эрех ĕçнĕ каччăсем

Самант кайрĕç урăлса

Умри Улăпа курсан.

 

Пĕрин хыççăн тепĕри

Çӳллĕ тăрантас çинчен

Васка-васка çав тери

Сиксе анчĕç мĕскĕнсем.

 

Вара хăшĕ ăçталла

Тапса сикрĕç хăвăртрах,

Юлчĕ тăрса Кириле

Трантас çинче пĕчченех.

 

Ним тума та халь пĕлмест,

Сăмах ченме хăяймасть,

Савтепие тинкерет,

Улăп çинелле пăхать.

 

Тарса каясси килет,

Анчах çумра хĕр ларать,

Савтепие хăварсан

Нимсĕр вăл тăрса юлать.

 

Умри Улăп хăратать,

Чĕрине шиклентерет:

Хул-çурăмĕ кĕреш пек,

Пăхсан çĕлĕк ӳкес пек.

 

Улăп акă вырăнтан,

Кĕç тапранчĕ самантран,

Пычĕ Кириле патне,

Тăсрĕ вăрăм аллине.

 

Вăйлă, çирĕп аллипе

Çулса илчĕ ĕнсерен,

Хăйпăшка Кирилене

Вăрчĕ çеç трантас çинчен.

 

Ĕнтĕ пĕлтĕр Кириле:

Çакă çутă тĕнчере

Юрамасть мулпа виçме

Пур этемĕн пурнăçне.

 

Кирлен ирсĕр шухăшне,

Хĕр вăрласшăн пулнине

Сиснĕ йăмра тахçанах,

Туйса тăнă таçтанах.

 

Пĕлнĕ тата ват йăмра

Савтепипе Туйтирек

Савнине те пĕр-пĕрне,

Туй тума шутланине.

 

Пĕрре мар çак икĕ чун

Ларнă йăмра айĕнче,

Çăлтăрсем вылянă чух

Савса пăхна куçсенчен.

 

Юрату сăмахĕсем

Илтнĕ йăмра каçсерен,

Хĕрпе каччă чĕрисем

Çума çум тапмассерен.

 

Епле ярăн уйăрса

Юратакан чунсене?

Çакна пĕлнĕ ват йăмра,

Пĕлнĕ инкек çитнине.

 

Чĕнсе илнĕ Улăпа

Часах йăмра хăй патне.

«Пулăшмалла мăшăра», —

Канаш тунă иккĕш те.

 

Мăшкăллама парас мар

Савтепие йĕксĕкрен,

Инкек пулма парас мар,

Уйăрас мар савнинчен.

 

Çапла канаш тунă та

Икĕ паттăр пĕр каçпа,

Пухă кунне çакăнта

Çитнĕ Улăп васкаса.

 

Çапла Улăп хăтарчĕ

Савтепие инкекрен,

Хĕре çăлса хăварчĕ

Ĕмĕр курас хуйхăран.

 

Туйтирек те хыçалтан

Çитрĕ чупса хăвăртрах.

Савнине çăлас шутпа

Вĕçнĕ вăл та кайăклах.

 

Хăйĕн чунĕ савнине

Курсассăнах Савтепи

Чупрĕ хирĕç ун патне,

Лекрĕ савнин ытамне.

 

Ыталарĕç тĕл пулсан

Куçран пăхса пĕр-пĕрне,

Сăмахсăр йăлт ăнланса

Чĕнеймерĕç нимĕн те.

 

Ик савнă чун тĕл пулнă,

Урăх камăн мĕн ĕç пур?

Юратупа тулайнă

Чĕресенче çунат пур.

 

Инçе-инçе, тӳпене

Хатĕр вĕçме çак чунсем.

Мĕн кирлĕ çак тĕнчере

Пĕрле пулсан чĕресем.

 

Çакна йăлтах ăнланса

Улăппала ват йăмра

Тăчĕç шăппăн сăнаса

Савнисене аякра.

 

Улăп тунă хăй ĕçне,

Урăх кунта кирлех мар,

Сыв пуллашрĕ йăмрипе,

Çаплах кунта тăрас мар.

 

Кĕç çухалчĕ ак куçран

Улăп нимĕн пулман пек,

Йăмра кăна вырăнта

Юлчĕ ват хуралçă пек.

 

Ларать йăмра, шавламасть,

Таврарине вăл сăнать,

Усала çеç чăтаймасть,

Ырра пулăшма васкать.

 

Пăшăлтатаç çулçисем,

Шăппăн темĕн калаçса,

Ал сулаç турачĕсем

Мăшăра телей сунса.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн