Электронлă вулавăш

Кукăр авăрлă турчка;

Чунтан савнă тусăма

Ан ăмсантăр ват хурчка!

 

Йĕри-тавра тăракан çамрăксем ахăлтатса кулаççĕ. Санюкăн тĕксĕмрех сăнĕ те сасартăк хĕвел шевли ӳкнĕ пек çуталать. Пурте сисеççĕ: Эриван Микулайĕ ахаль мар юптарать. Мурсук Петĕрĕ ĕнтĕ унран чылай аслăрах. Салтака та вăл Микулайран виç-тăватă çул маларах кайса килнĕ. Çук-ха, ташăра Мурсук Петĕрĕ Эриван Микулайне парăнасшăн мар. Вăл çĕнĕрен çĕнĕ ташă çаврăмĕсем тупать. Унăн сăн-питĕнчи хаяр кулă тата ытларах хаярланать. Питĕ тăрăшса, шăлне çыртса ташлать Петĕр. Темĕнле тĕнчере çук пысăк та йывăр ĕç тăвать тейĕн.

Эриван Микулайĕ вара — пулă та, кайăк та пĕрлех. Вăл ташланă май, ун хыççăн темĕнле хаваслă çил варкăшса пырать. Çав вăхăтрах хăй сисет: Мурсук Петĕрĕн тӳсĕмĕ вĕçне çитнĕ, вăл кĕç-вĕç парăнмалла! Тĕрес, тăкăлтармалла ăна, пĕтĕм яш-кĕрĕм умĕнче месерле çавăрса пăрахмалла!.. Пуçне ытла ан каçăрттăр!.. Вара Микулай тепĕр çаврăм ташласа çаврăнчĕ те, Санюк умне пырса, хăй тахçантан ĕмĕтре тытнă такмакне каларĕ.

 

Турикас тăвайккинчен

Тапса тăрать чашлама;

Ытти хĕрсем тухиччен,

Тусăм, тух-ха ташлама!

 

Санюк малтанах вăтанса ӳкрĕ. Анчах хăй чĕринчи хаваслăха та пытарăймарĕ. Микулай такмакĕсем реххетлентерчĕç ăна, савăнтарчĕç, çунат хушрĕç. Чĕкеç пек вĕçсе тухрĕ Санюк ташă картине, хăйĕн уçă сассипе Микулайран ирттермелле такмак калама тытăнчĕ.

 

Пӳрт умĕнче решетке,

Аллăрсенче перчетке;

Ан мухтанăр ытлашши,

Сирĕн пекки теçетке.

 

Халь ĕнтĕ Мурсук Петĕрĕпе Эриван Микулайĕ сасартăках ташлама чарăнчĕç, пĕри — пĕр енне, тепри тепĕр енне кайса тăчĕç. Халĕ Санюк пĕчченех ташлать. Пĕр çаврăм ташласа çаврăнать те тепĕр çаврăм такмак калать.

 

Сарă çӳçĕм пилĕкрен,

Çу сĕреттĕм ĕлĕкрен;

Хамăр касри каччине

Куç хываттăм ĕлĕкрен...

 

Клубри хĕрупраç, Санюка савса, ташă çеммипе алă çупать. Санюк малалла ташлать, малалла такмаклать.

 

Кĕрлесе вăрман çунать,

Кĕлĕ çĕре тăкăнать,

Сарă хĕрĕн ĕмĕрĕ

Чечек пулса тăкăнать.

 

Санюк ташланă хушăра Микулай патне Мурсук Петĕрĕн пĕр çывăх юлташĕ пычĕ те ăна хăлхинчен пăшăлтатса тем каларĕ. Микулай сăнĕ сасартăк шуралса кăйрĕ. Анчах Санюк ăна-кăна нимĕн те сисмест. Вăл, айăпсăр чун, чĕкеç чĕлхипе çаплах чĕвĕлтетет,

 

Чăнкă çырма хĕррипе

Утса пырап ерипен;

Эп ăçтан хавас çӳрем,

Уйрăлатăп савнирен.

 

Татах та ташлатчĕ пуль Санюк, такмакне те тупатчĕ-ха вăл, анчах çав вăхăтра Мурсук Петĕрĕ купăсçă патне пычĕ те тĕреклĕ аллине хуткупăс çине лап хучĕ.

— Çитет! — терĕ вăл, унтан вырăсла сăмах хушрĕ: — Хорошего помаленьку!..

Клуб сасартăках шăпланчĕ. Темĕнле ырă мар шăплăх пусарса лартрĕ çамрăксен чун-чĕрине. Канăçсăр шăплăх. Хĕрупраçпа яш-кĕрĕм тӳрех алăк патнелле кĕпĕрленсе туртăнчĕç.

Мурсук Петĕрĕ Санюка хулĕнчен пырса тытрĕ.

— Ан васка, Санюк, пĕрле кайăпăр, — терĕ вăл. Санюк хирĕç нимĕн те чĕнеймерĕ, алăк патĕнче кĕпĕрленекен çамрăксем хушшинче кăна куçĕпе Эриван Микулайне шырарĕ. Анчах мĕн пулчĕ-ха Микулая? Такмакри сăмах килĕшмерĕ-ши ăна? «Ăçтан эп хавас çӳрем, уйрăлатăп савнирен»... Е ӳсĕр Мурсук Петĕрĕнчен хăрарĕ-ши?.. Çук, çук, Микулай хăравçă йĕкĕт мар! Кунта тем урăххи... Анчах мĕн? Мĕншĕн Микулай Санюка кĕçĕр Мурсук Петĕрĕн аллине пăрахса хăварчĕ?.. Ташлама та питĕ хаваслă такмаксем каласа ташларĕçке-ха?...

Петĕр Санюка килне ăсатса ячĕ. Вăл ытлашши хĕрĕнкех те мар иккен. Чиперех сăмахлать. Анчах клубра мĕн пулса иртнине çул тăршшĕпе пĕрре те аса илмерĕ. Хăйĕн мăнаçлăхне кăтартать мар-и?!.

— Санюк, — терĕ Петĕр, чылай кайсан. — Çĕнĕ çулта пĕрле пулатпăр...

— Халь те пĕрле-çке, — кĕретĕнех тăрăхласа хуравларĕ Санюк.

— Кун пек мар, ак çапла... ак çанла, — Петĕр Санюка хăй çумне тытса пăчăртама хăтланчĕ, анчах хер вăрт-варт вĕçерĕнчĕ те аяккалла пăрăнчĕ.

— Аллу ытла вăрăм…

Каччă кӳренчĕ пулас, пĕр хушă чĕнмесĕр пычĕ. Кайсан-кайсан тин пусăрăнчăк сасăпа:

— Юрĕ, Санюк, — терĕ, — куратăп — эс мана пĕртте кăмăлламастăн. Эп сана...

— Эс мана... эп сана... ыраттартăн сăмсана, — каллех такмакланă пек тăрăхласа илчĕ Санюк.

Вĕсем çапла Санюксен хапхи умне çитрĕç.

— Асту, Санюк, — шăл витĕр сăрхăнтарчĕ Петĕр, — эп сана никама та памастăп... Аçупа сăмах татнă... Пăркаланма ан та шутла...

— Татнă пулсан, мĕн калаçмалли урăх? — кăмăлсăррăн хушса хучĕ Санюк. — Пĕр татнă япалана тепĕр хут сыпаймăн.

— Сыпатпăр! —Петĕр кулса илчĕ те хĕре ыталаса хăй çумнелле пăчăртама тăчĕ. Санюк ăна ик аллипех кăкăрĕнчен тĕртсе ячĕ.

Вĕсем каллех чылай вăхăт чĕнмесĕр тăчĕç. Ахаль чух хăйне мăнаçлă та хăюллă тытакан Мурсук Петĕрĕ хĕр умĕнче ытлашши хăюллах та мар иккен.

— Сывă пул, Санюк, — терĕ вăл, юлашкинчен аллине тăсса.

Хĕр ăна алă пачĕ.

— Чипер кай...

Санюк çав çĕр нумайччен çывăраймасăр шухăшласа выртрĕ. Анчах темле шухăшласан та, Микулай клубран мĕншĕн çав тери хăвăрт тухса кайнин тупсăмне тупаймарĕ. Мурсук Петĕрĕ ташлани вара ун куçĕ умне татах та татах пĕтĕм чунне эрлентерсе туха-туха тăчĕ. Чăн та, Петĕр çӳллĕ, яштака, хитре. Пӳ-сине тӳп-тӳрĕ тытса ташлать вăл. Пуçне мăнаçлăн кăшт каялла каçăртать. Хăй кулать, анчах унăн питĕнчи кулă яланлăхах шăнса хытнă пек туйăнать. Ăшă кулă мар, хаяр кулă...

Чим, кĕçĕрччен тата ăçта курнăччĕ-ха Петĕрĕн çавнашкал хаяр сăн-питне?

Хайхи Санюк сасартăк аса илчĕ. Иртнĕ кĕркунне вĕсем Шупашкара хăмла леçме кайнăччĕ. Петĕр — шофер, Санюк — хăмла бригадинче ĕçлекен хĕр. Хăмла леçме ăна Шупашкара правлени хушса янăччĕ. Хăмлине вĕсем чиперех пачĕç-ха. Пĕрремĕш сортпа. Унтан магазинсем тăрăх çурекелерĕç те килелле кайма тапранчĕç. Хуларан тухнă çĕрте машина кĕтекен çынсем чылайччĕ. Çула май ларса каяс текенсем. Вĕсем ала çĕклесе «сасăланине» кура, Мурсук Петĕрĕ машинине чарче.

Ну, камăн ăçта каймалла? — хаваслăнăх ыйтрă вăл малтан.

Çынсем «çавăнта та çавăнта» терĕç, харăссăн кĕпĕрленсе машина çине улăха-улăха ларчĕç. Санюк кабинăран тухнă та сăнаса тăрать. Акă Петĕр грузовикăн кăйри кустăрми çине хăпарса тăчĕ.

— Кашнинчен пĕрер тенкĕ, — терĕ вăл кулкаласа. — Хăвăртрах, хăвăртрах!.. Çул вăрăм, машинăна чарса тăрар мар.

Çынсем кĕсйисене хыпашла пуçларĕç: хăшĕ — хут укçа, хăшĕ кĕмĕл укçа кăларать. Чăн хыçалти кĕтессе пĕр кинемей вырнаçса ларнă. Вăл нимĕн те шарламасть, укçине те кăларма шутламасть..

— Кинемей, — чĕнчĕ ăна Петĕр, — эс мĕн, кĕрӳ урапи çине хăпарса лартăм терĕн-им? Укçа тавай, укçа! Пĕр тенкĕ!..

— Ах, ывăлăм, — пуçне çĕклерĕ кинемей, — укçн çукрах çав ман. Эс мана, ват çынна, укçасăрах илсе çитер ĕнтĕ...

— Хе-ей, сирĕн пек ват çынсем нумай тупăнĕç! Атя, ан!..

Шăпах çак самантра Мурсук Петĕрĕн питĕнче хайхи хаяр кулă шăнса хытнăччĕ. Кĕçĕрхи пекех... Петĕр хăй ташлать, питĕнче — хаяр кулă...

Халь акă Санюк мамăк утиял айĕнче выртать пулин те, унăн пĕтĕм шăмшакĕ çӳçенсе кайрĕ. Сивĕ ăна, сивĕ...

...Ял çине сас-хура питĕ хăвăрт сарăлчĕ: Мурсук Петĕрĕ авланать имĕш, Санюка тахçанах çураçса хунă, туйĕ Çĕнĕ çулта пулмалла. Тĕрĕссипе, çак сăмах вăл хайхи Мурсук Петĕрĕпе Эриван Микулайĕ клубра ăмăртса ташланă каçхинех яш-кĕрĕм хăлхине пырса кĕнĕ. Хĕрĕнкĕ. Петĕр малтан хăйĕн çывăх юлташĕсене каланă лешсем вара çĕн хыпара малалла çунатлантарса вĕçтернĕ. Пăрăлтатса кайнă çапла вăрăм хӳреллĕ чакак ял тăрăх...

...Пĕр ирхине Санюк вăрлăх тасатнă çĕре ĕçлеме тухрĕ. Пысăк сортировкăна электромотор çавăратчĕ. Анчах кăнтăрла тĕлнелле тем амакĕ пулчĕ — мотор чарăнса ларчĕ. Бригадир Николай Эриванова чĕнтерчĕ. Механик кăлтăк-сăлтăка хăвăрт тупса тӳрлетрĕ — мотор çĕнерен хута кайрĕ. Çавăн чухне ĕнтĕ Санюк, пĕрле ĕçлекен хĕр-тусĕсенчен вăтанмасăрах, Микулая кĕлет хыçне хăюллăн чĕнсе илчĕ те ыйтрĕ:

— Мĕншĕн?.. Мĕншĕй?.. — терĕ вăл, пăлханнă кăмăлне аран çеç пусарса. — Мĕн пирки эс манран пăрăнса çӳретĕн? Мĕншĕн мана клубра пĕччен пăрахса хăвартăн?

— Пĕччен мар-çке, — салхуллăн кулса илчĕ Микулай. — Эсĕ Мурсук Петĕрĕпе юлтăн... Малтан, эс сăвă каласа ташланă чух, Мурсукăн пĕр юлташĕ ман пата пычĕ те тӳрех каларĕ: «Халех тасал кунтан, — терĕ. — Санюк санăн мар... Санюка кĕçĕр çураçса хунă», —терĕ.

— Ав епле иккен! — ниçта кайса кĕрейми хыпăнса ӳкрĕ Санюк. — Эс ĕнентĕн пулать?

— Ĕнентĕм çав... Мĕн, тĕрĕс мар-им? Сирĕн туй пуласси çинчен пĕтĕм ял калаçать...

— Эх, Микулай, Микулай, — куççульне йывăррăн çăтрĕ Санюк, — эп сана урăхларах çын тенĕччĕ...

Микулай хирĕç нимĕн те чĕнеймерĕ. Вĕсем çапла уйрăлчĕç.

Кун хыççăн Сайюк кăмăлĕ арман чулĕпе пусарнă пекех пусăрăнчĕ. Хăй пуçĕ çине килсе тиеннĕ шăпана вăл пĕр хирĕçлемесĕрех парăнчĕ тейĕн. «Мĕнех вара, — шухăшларĕ çамрăк хĕр хăй ăссĕн, — Мурсук Петĕрĕ — Тăхтаман мар, Эриван Микулайĕ — Сетнер мар, эпĕ те Нарспи мар. Итлем, эппин, атте-анне сăмахне...»

Ĕнтĕ акă Çĕнĕ çулта Мурсук Петĕрĕн туйĕ пулать тенĕ сăмах халăх хушшинче çирĕпленсех пычĕ. Ĕнтĕ пурте кĕтеççĕ, хатĕрленеççĕ, Мурсуксен килĕнче те, Санюксен килĕнче те, туй кĕмелли ытти тăван-хурăнташ патĕнче те пички-пичкипе сăра тăваççĕ. Таврара çук чаплă туй пулмалла. Шăпах çак вăхăтра ял çине тепĕр сăмах сарăлать. Мурсук Петĕрĕ Атăл леш енчи йăлăмра пăши амине персе ӳкернĕ, теççĕ. Халиччен Петĕр кăвакал е ăсан тытса килкелетчĕ-ха. Халь, авă, ме сана, пăшинех персе ӳкернĕ иккен. Кун пирки ялта пурте сăмахлаççĕ, анчах никам та тĕрĕслеме хăяймасть...

Усал хыпар Санюк хăлхине те пырса кĕрет. Вăл тӳсеймест. Пĕррехинче Петĕре тĕл пулать те пăши пирки тӳрех ыйтать. Лешĕ тунмасть.

— Туй валли тутлă какай пултăр терĕм, — ахăлтатса кулса ярать вăл. — Тулĕкĕш шăпăрт...

Тĕрĕс, Санюк шăпăртах пулать, никама та пĕр сăмах шарламасть. Анчах... туй ыран тенĕ каçхине вăл тăван килĕнчен пуçĕпех тухса вĕçтерет. Хĕр шухăшĕ хĕрĕх хут улшăнать тенипе мар, чунĕ тăвăнса çитнипе... Мăнтарăн хĕрĕн пăши какайĕ çиес килмен ĕнтĕ...

Санюк халь ăçта пурăннине ял çыннисем пĕлеççĕ: вăл хулари куккăшĕсем патĕнче иккен. Эриван Микулайĕ унта ик-виçĕ хут та çитсе килнĕ, теççĕ. Малалла мĕн пулассине халлĕхе калама йывăр, çапах та Санюк хăйĕн чăн-чăн телейне тупасса шанас килет. Тем тесен те, вăл пурнăç çинчен шухăшлама пĕлекен хĕр...

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн