Электронлă вулавăш

Çуллахи çĕр кĕске. Шуçăм çути сисĕнмесĕрех каç сĕмлĕхне сирсе тавралăха ерипен çутатса пычĕ. Малтанах хĕрачан ыйхă пачах та килмерĕ, анчах халĕ ак куç хăрпăкĕсем тăтăшах хупăна-хупăна илеççĕ. Йывăрланнă пуç çине-çинех аялалла усăнчĕ.

Тарăхтармăш ыйăха уçăлтарас тесе, Лена уçă сывлăша тухрĕ, ферма çăлĕнчен сивĕ шыв ăсса килсе питне уçăлтарма шутларĕ. Чĕпĕсен çуртне хирĕçех çĕнĕрен пысăк ферма купалаççĕ. Хĕле кĕреспе çав пулас çурта кивĕ фермăри чăхсене те, Ленăсем пăхакан чĕпĕсене те куçармалла, çавăнпа та стройкăна хăвăртрах вĕçлес тесе унта çĕрле те ĕçлеççĕ. Акă пĕр машина темĕнле стройматериал илсе килчĕ пулас, тавралăха çынсем кăшкăрса калаçни, ахăлтатса кулни хупласа хучĕ.

Лена çăмăллăн чупса çăл умне пырса тăчĕ. Таврари сиплĕ сывлăша, лăпкăн-лăпкăн вĕрекен уçă варкăша кăкăр туллин сывласа илчĕ хĕр.

Асамлă сывлăш… Асамлă çутçанталăк… Юрататăп сана, савнă çĕршывăм, юрататăп сана, ытарайми пурнăç. Мĕн тери аван, мĕн тери лайăх вăл, çутçанталăкăн чĕрĕлĕх парнисене чĕрепе туйса илсе йышăнасси, ăна куç туллин ытамласа нихăçан манăçми асăмра упрасси.

Шăппăн-шăппăн вăранать тăван тавралăх, хăйĕн асамлă çутипе ерипен, çав тери çепĕççĕн сĕртĕнсе ыйхă пирĕштийĕсене вĕçтерсе ярать.

— Мĕнле ирхи кайăк çывăрма пĕлмесĕр чупса çӳрет тетĕп, Лена иккен, Салам, Лена.

Хĕр шартах сикрĕ. Шухăша кайнипе хăй хыçне Ванюк хăш вăхăтра пырса тăнине те сисмерĕ вăл.

— Ой, хăратсах пăрахрăн. Салам, Ваня.

— Эпĕ те юрататăп çапла ирхи шурăмпуçне сăнама. Ларар-и? Эпĕ эсĕ тăнине курса каçрăм кунта.

— Ларар, эппин.

Ванюк кăвак комбинезонпа. Сап-сарă çӳçĕ çинче хура карттус. Пĕр хушă вĕсем нимĕн чĕнмесĕр шурăмпуçĕ еннелле тинкерсе ларчĕç.

— Мĕншĕн калаçмастăн, Лена?

— Ху кĕтмен çĕртен килсе хăратрăн та, чĕлхесĕр те пулса ларăн кунта! — кулса ячĕ хĕр.

— Эсĕ мана нихăçан та кĕтес çук та. Çыру çине те хурав памарăн, — Лена пекех йăл кулчĕ каччă.

Ленăн пичĕ темĕншĕн вут пек пĕçерсе кайрĕ.

— Ну, кала-ха тĕрĕссипе, пĕр пытармасăр, хăçан та пулин аса илнĕ-и эсĕ мана?

— Ай-яй, ытла та хыпаланчăк вара, тӳрех тĕрĕсне пĕлтер сана. Ну, аса илнĕ пултăр, вара? — пуçне аялалла пĕкрĕ хĕр.

— Вара… вара ним те мар. Эпĕ сана кашни кун аса илнĕ, çав кăна. Тĕлĕкре те вĕçĕмех санпа ярмаркăран таврăннине кураттăм. Айванла вĕт?

— Вăл куна эпĕ те час-часах аса илетĕп. Чăннипех те айванла çав. Мороженăй çисе кĕçех чирлесе ӳкеттĕм вĕт ун чухне. Унччен çисе курманскер çав тери тутлăн туйăннăччĕ. Кайран тата вăрман хĕррине ларса кантăмăр. Эпĕ пуç кăшăлĕ çыхма чечексем татнăччĕ, эсĕ ху курнă кино çинчен каласа кăтартрăн. Интереслĕ, мĕнле хăвăрт шăвать вăхăт. Халĕ ак эпĕ те шкул ачи çулĕнчен тухрăм, ĕçлеме пуçларăм.

— Çапла, Лена. Вăхăт чăннипех те çав тери хăвăрт иртет. Ну, ĕçсем мĕнле пыраççĕ? Хăнăхатăн-и?

— Хăнăхса çитрĕм ĕнтĕ. Пĕлетĕн-и, мĕнлерех çитĕнсе кайрĕç пирĕн чĕпĕсем. Сехетпе мар, минутпа çитĕнеççĕ пулĕ. Кĕçех çуллахи лагере кăларатпăр.

Ванюк хăй çумĕнчи хĕре пĕчĕк аллисенчен çатăрласа тытрĕ.

— Лена! — терĕ вăл шăппăн. — Ман чĕрере вут çунать, эсĕ вара нимĕн те сисместĕн, нимĕн те туймастăн. Çав çӳл тӳпери çутă çăлтăр евĕр йăлтăр çуталса илетĕн те каллех куç умĕнчен çухалатăн. Клубра та курма çук-çке сана.

— Кирлĕ мар, Ванюк, — каччă тутине вĕриленсе кайнă аллипе хупларĕ хĕр.

Вĕсен куçĕсем тĕл пулчĕç.

— Лена! Ман сана каламаллисем пур, ман…

— Ванюк! Ăçта çĕтрĕн эсĕ? Кил хăвăртрах, — илтĕнсе кайрĕ çав вăхăтра стройка енчен.

— Мана шыраççĕ. Хăçан тĕл пулăпăр, Лена? — тилмĕрсе пăхрĕ каччă хĕр куçĕнчен.

— Пĕр ялта пурăнатпăр вĕт, юнашар ĕçлетпĕр, — Ванюк пекех шăппăн хуравларĕ хĕрача.

Каччă хĕрĕн аллине тепре тытса чăмăртарĕ те стройка еннелле чупсах кайрĕ.

Хĕр каччăн сарлака ал тупанĕн ăшшине нумайччен туйса тăчĕ, унăн пичĕ пĕçерсе килчĕ, чĕри хытăран та хытăрах тапрĕ.

Ирхине ирех фермăна Василий Петрович çитрĕ. Вăл яланхи пекех чи малтан чĕпĕсене тĕрĕслесе çаврăнчĕ, унтан тин люцерна тураса ларакан Лена патне пычĕ.

— Дежурство мĕнле иртрĕ, Лена? Çывăрас килмерĕ-и? — терĕ вăл, хĕрачана сывлăх сунма манса кайсах.

— Ир еннелле кăштах çывăрас килчĕ, кайран уçăлтăм. Эсир хĕрсенчен те иртерех çитрĕр-çке, Василий Петрович.

Зоотехник кăкăр умĕнчи кĕсйинчен пĕчĕк блокнот кăларчĕ те унта кăранташĕпе темĕн паллă турĕ.

— Васкас пулать, Лена. Тепĕр эрнерен чĕпĕсене çуллахи лагере кăлармалла, унччен пĕтĕмпех хатĕр пултăр, ак кунта эпĕ йăлт паллă тунă, — хăмăр хуплашкаллă блокнотне пӳрнисемпе шаккаса илчĕ вăл. — Çапла, Лена. Тата мана килте тытса тăраканни те çук. Арăм çук, ача-пăча çук, — кулса ячĕ зоотехник.

Вăл карçинккари çемçе люцернăна аллине илчĕ те Ленăпа юнашар ларчĕ. — Ферма маншăн кил пекех ĕнтĕ, чĕрем çакăнталлах туртать.

Лена çак лутрарах кĕлеткеллĕ, çутă сăнлă, йăваш пит-куçлă каччă çине кăшт шелленĕ пекрех пăхса илчĕ.

— Авланас пулать сирĕн, Василий Петрович.

— Тĕрĕс, Лена. Авланмалла. Кăçал çирĕм çичче çитрĕм ĕнтĕ, çемьеллĕ пурнăç тума вăхăт. Вăт сан пек…

Чанкăр-р турĕ çав самантра витре сасси алăк хыçĕнче, кăштахран кĕрен тутăр çыхнă Варвари инкен пуçĕ курăнчĕ.

— Ай-уй, камсем кун пекех шăкăл-шăкăл калаçаççĕ тетĕп, кусем пирĕн Василий Петровичпа Лена пулчĕç иккен.

— Çавăнпа алăк хыçĕнче итлесе тăрас терĕн пулĕ-иç? Çапла-и, Миронова?

— Ара, Василий Петрович, хăвăр çав тери… хм-м, эх-х анчах, чăрмантартăм пулĕ, каçарăрах! — темĕнле мăшкăлланă пекрех кулса илчĕ те Варвари малалла йăпăртатса утса кайрĕ.

«Акă мĕн иккен, мĕншĕн пирĕн зоотехник вĕçĕмех Ленăна мухтать тетĕп. Пăх-ха эсĕ ăна, кĕçĕр кунта иккĕшĕ пĕрлех çĕр каçнă пулĕ-ха. Эх, эсремет, витрине пула мĕн калаçнине илтеймесĕрех юлтăм. Ну, юрĕ, çĕр çывăрмастăп та, пурĕпĕр сыхласа тытатăп», — çирĕппĕн палăртса хучĕ вăл.

V

Хĕрӳ ĕçре чун килениччен ĕçлесе ывăннă хыççăн канмалли кун пĕр-пĕр уяв пекех, çав тери савăнăçлăн туйăнать. Çак кун эсĕ пуш-пушă, темĕн тума та пултаратăн: кăмăл туличчен çемçе вырăн çинче йăпанса выртма та; кирек ăçта тухса çӳреме те.

Ленăн паян канмалли кун, çавăнпа та вăл амăшĕ патне Шупашкар больницине кайса курма шутларĕ. Хĕрача кăвак шуçăмпах тăрса пӳрт-çурт тирпейлерĕ, кăмака хутса кукăль-икерчĕ пĕçерчĕ. Сурăхсене кĕтĕве ăсатнă хыççăн Лисук кинемейпе канашлакаларĕ те района кайма тухрĕ. Районтан Шупашкара автобуссем çӳреççĕ. Кунне темиçе те хутлаççĕ вĕсем, хулана ир кайса каç таврăнма та пулать. Лена та хулара нумайччен тытăнса тăраяс çук, вăл, пĕрремĕш автобуспа кайса, юлашкипе каялла килме шутласа хучĕ. Пĕрремĕш рейс çиччĕ çурăра пулать, унччен вăхăт ытлашшипех-ха, çапах та хĕр хыпалансах утрĕ. Çăп-çăмăл кĕлеткеллĕскер, вăл вырăнĕ-вырăнĕпе чупса та илчĕ, хăй çитĕннĕ хĕр иккенне манса кайса, пĕчĕк чухнехи пек сиккелесе те пăхрĕ. Ыраш пуссипе выртакан мăн çул çинче пĕр çын та курăнмасть, кайăксен илемлĕ сасси те илтĕнмест. Кашнин хăйĕн ĕçĕ, кашнин хăйĕн хуйхи-савăнăçĕ. Кайăксем те хăйсен пулас ăрăвне аталантарасси пирки хыпаланаççĕ пулас, савăнма манса кайсах ырми-канми апат çĕклеççĕ. Тӳлек çанталăк, хĕрӳллĕ вăхăт. Ленăн сăнĕ çуталчĕ. Кĕçех вăл хулана çитĕ, кĕçех амăшне курĕ…

— Ту-тут! — кăшкăрса ячĕ çав вăхăтра пĕр машина. Хĕрача машинăна ирттерсе ярас тесе çултан аяккалла пăрăнса тăчĕ, анчах грузовик, Лена умне çитсен, тăпах чарăнчĕ. Кабинăран Ваня курăнчĕ.

— Салам, Лена! Атя, лар кабинăна. Эсĕ Шупашкара каятăн вĕт?

— Ырă кун пултăр. Эп Шупашкара каясси ăçтан паллă сана? — пичĕ хĕрелсе-пĕçерсе кайнине сисрĕ хĕр.

Ванюк сап-сарă çӳçне аллипе сăтăрса илчĕ, кăн-кăвак куçĕсем савăнăçлăн йăлкăшса илчĕç.

— Пĕлетĕп. Атя, кĕрсе лар, эпĕ те хулана каятăп.

Лена пĕр хушă иккĕленсе тăчĕ, унтан каччăпа юнашар кабинăна кĕрсе ларчĕ.

— Килнĕ чухне Лисук кинемее куртăм. Эсĕ аннӳ патне кайма тухни çинчен вăл пĕлтерчĕ, — терĕ Ванюк кăштахран.

— Эсĕ тата мĕн ĕçпе хулана?

— Вырмана тухиччен комбайн валли запас пайсем илсе килмелле, тата çула май стройка валли тĕрлĕрен хатĕрсем. Санпа пĕрле ларса пырасси маншăн чăн-чăн телеех, Лена, çул çинче те кичем пулмĕ, — хĕр çумне кăшт сĕртĕнсе илчĕ Ваня.

— Мĕншĕн пĕччен? Çул çинче яланах юлташ тупăнать. Эсир, шоферсем, уйрăмах… нихăçан та пĕччен ларса çӳреместĕр вĕт, — çумри каччă çине пăхмасăр каларĕ те Лена, хăй каланă сăмаххинчен хăй вăтанса кайрĕ.

— Юлташ тĕрлĕрен пулать, Лена, чун туртни вара пĕрре кăна, — хаш-ш! сывласа илчĕ каччă.

Лена шарламарĕ, вăл вĕлтлетсе юлакан уй-хире сăнаса пыма пуçларĕ. Машина Калининăран тухса Шупашкар еннелле çил пек вĕçтерчĕ. Кĕçех вăл хула вокзалĕ умне çитсе те чарăнчĕ.

— Лена, эсĕ паянах таврăнатăн пулĕ?

— Паян таврăнмаллах.

— Апла эсĕ çак вырăна кил. Эпĕ хамăн ĕçсене вĕçлесен сана çакăнта кĕтсе тăрăп.

— Тавтапуç, Ваня.

— Аннӳне манран салам кала.

Лена хулара иккĕмĕш хут кăна. Пĕрремĕшĕнче пĕр-икĕ эрне каялла килнĕччĕ, анчах амăшне кураймарĕ ун чухне: операцие тинтерех тунипе ăна палатăна кĕртмерĕç. Сестра урлă кăна амăш сывлăхĕ çинчен ыйтса пĕлчĕ вăл. Халĕ хула урамĕсем хĕре кăштах палланă пек те туйăнаççĕ.

Лена амăшне валли кучченеçсем илес шутпа пасара анчĕ. Мĕн-мĕн кăна сутмаççĕ-ши кунта? Хĕп-хĕрлĕ помидорсем те, илĕртӳллĕ купаласа хунă хăярсем те, пĕчĕкрех улма пысăкăш тĕлĕнтермĕш виктори те — пĕтĕмпех куç умĕнче. Хăй килĕштернĕ çимĕçсене илсе çитерсен, вăл йĕркипех тăсăлакан ларексене пăхса çаврăнчĕ. Лисук кинемейпе амăшĕ валли тесе ятарласах пĕр пек çăм тутăрсем туянчĕ. Хĕр автобус чарăнакан вырăна утма тăнăччĕ ĕнтĕ, сасартăк хăйне такам ятран чĕннине илтрĕ:

— Лена!

Вăл каялла çаврăнса пăхрĕ те васкаса пыракан Зинăна курчĕ.

— Лена! Пĕлетĕн-и, эпĕ сана аякранах палласа илтĕм вĕт, нимĕн чухлĕ те улшăнман эсĕ, Лена. Шкулта вĕреннĕ чухнехи пекех.

— Ой, Зина, салам! Сана вара паллама та йывăр. Никам та чăваш ялĕнче çуралса ӳснĕ хĕрача тес çук. Чăнах калатăп, ху сăмах хушман пулсан, паллас та çукчĕ-и, тен. Тĕлĕнмелле, ман пекех хуп-хура çӳçлĕччĕ вĕт эсĕ, халĕ вара сап-сарă.

— Эй, мĕн вăл çӳç. Паян сарă, ыран хура, тепĕр кун вара хĕп-хĕрлĕ. Питех ун пек те килĕшмесен, парикмахерскинче темĕн тĕрлĕ париксем те сутаççĕ, хăшне ытларах килĕштерен, çавна туян. Çапла, Лена, космос ĕмĕрĕ халь, сан пек вăрăм çивĕтсем модăра мар. Атя-ха пĕрре хулана килнĕ пек чухне парикмахерскине кĕрер, сана кăтра çӳç çав тери килĕшмелле.

— Çук ĕнтĕ, Зина, тивес мар, хамăнниех пултăр, кăтра çӳçпе чĕпĕсем паллаймĕç тата, — кулса ячĕ Лена. — Ну, мĕнле пурăнатăн? Вĕренӳ еплерех пырать?

— Вĕренӳ… çук, Лена, эпĕ вĕренместĕп. Тĕрĕссипе, эпĕ унта конкурспа лекеймерĕм. Халĕ ĕçлетĕп, кинотеатрта билет сутнă çĕрте. Ĕç хыççăн кашни каç ташă, кино, кимĕсемпе Атăл леш енне каятпăр. Вообщем, Лена, ман пурнăç лайăх. Эх-х, каччисем тата, каччисем, ну, чисти сывлама памаççĕ вĕт, хăш-пĕр чухне çапăçсах каяççĕ маншăн, кулсах вилес килет. Эсĕ тата, Лена, епле пурăнатăн? Халĕ те фермăрах-и?

— Çапла, фермăрах. Мана унти ĕç питĕ килĕшет, Зина. Тĕлĕнмелле, темĕнле куçа курăнман сăнчăрпа хăйсен çумне кăкарса хучĕç пулмалла вĕсем, хамăн чĕппĕмсене пĕр кун курмасанах тунсăхласа çитетĕп.

— Интереслĕ çын эсĕ, Лена, эпĕ пулсан фермăра пĕр эрне те чăтаяс çук. Кил хулана, пĕрле çӳрĕпĕр. Ах, Лена, мансах кайнă, эпĕ качча каятăп пулмалла пĕр инженера.

— Качча?! Ан тĕлĕнтер-ха, халĕ пит çамрăк вĕт-ха эпир.

— Лайăххăнах шутламан-ха, пĕрре шутлатăп та каяс пуль тетĕп, çавах та икĕ пӳлĕмлĕ хваттер. Ун пек çын часах тупăнас çук. Хăй мана юрататăп тет.

— Йăнăш туса хурас марччĕ, Зина. Эпĕ сана халех кун çинчен шутлама сĕнмĕттĕм, кайран ӳкĕнмелле пулса ан тухтăр.

— Мĕнле пулать-ха… Эсĕ халĕ васкатăн-и? Атя хам пата илсе кайса кăтартап. Каçхине пĕр юлташăнне çуралнă кунне паллă тăватпăр. Хула каччипе паллаштарам сана.

— Тавтапуç, Зина. Ман паян яла çитес пулать. Халĕ васкатăп. Каччисем вара… Хамăр ялтах пур.

 

Кĕтмелли уйрăм пӳлĕмре чирлисем патне пынă тăванĕсем туп-туллиех. Вĕсем пурте хăйсен çывăх çыннисене сестра урлă тĕрлĕрен çимĕçсем пама тăрăшаççĕ. Лена та шурă халатлă çамрăк мар хĕрарăм патне пырса амăшĕ çинчен ыйтрĕ. Ăна кăштах кĕтсе ларма хушрĕç.

Пăртак вăхăт иртсен, паçăрхи сестра Ленăна шурă халат пырса пачĕ те хăйĕнпе пĕрле иккĕмĕш хута хăпарма чĕнчĕ. Сестра хыççăн утнă май, хĕрачан чĕри хытăран та хытăрах тапма пуçларĕ. Кĕçех, кĕçех вăл юратнă амăшне курĕ! Мĕнле-ши вăл? Мĕн чухлĕ тунсăхламан, кулянман пулĕ Лена, халĕ ак вăл ăна курать.

Сестра, пĕр палата умне çитсен, тăпах чарăнса тăчĕ.

— Вăт çак палатăра выртать аннӳ. Анчах, асăрхаттаратăп, ăна нумай калаçма юрамасть, эсĕ çитĕннĕ хĕр ĕнтĕ, çавăнпа та ăнлантарма кирлех те мар пулĕ тетĕп, хăвах тавçăрма пултаратăн.

— Тавтапуç сире. Эпĕ ăна нумай калаçтармăп.

Лена ерипен палата алăкне уçса ячĕ те унта шăппăн çеç кĕрсе тăчĕ. Палатăра виçĕ койка вырнаçтарнă. Чӳрече умĕнчи койка çинче амăшĕ выртать. Хăйне чупса пырасран аран-аран чарса, Лена амăшĕ патне тĕлĕкри пек пырса тăчĕ.

— Анне! Аннеçĕм!

Таиç аппа та хĕрĕ кĕрсе тăнине тӳрех асăрхарĕ. Унăн шуралса кайнă пичĕ çинче кăшт çеç палăракан ăшă кулă выляса илчĕ.

— Хĕрĕм! Мĕнле килме пĕлтĕн, ачам?

— Аннеçĕм! Анне!

Лена амăшĕн аллине, хăйĕн пичĕ патне илсе пырса, ăна çепĕççĕн ачашларĕ, пĕр авăк калаçайми пулса ларчĕ.

— Çитĕ ĕнтĕ, хĕрĕм, мĕн эсĕ? Халĕ эпĕ сывалнăпа пĕрех, пĕтĕм хăрушлăх хыçра. Эсĕ тата, хĕрĕм, мĕнле пурăнатăн?

Кун пек ларни амăшне те хурлантарма пултарнине Лена çийĕнчех ăнланса илчĕ, çавăнпа та вăл хăйне алла илчĕ.

— Сана калаçни сиенлĕ пулĕ, аннеçĕм. Эпĕ сана пĕтĕмпех, пĕтĕмпех каласа кăтартăп, эсĕ итлесе вырт, юрĕ-и, аннеçĕм?

Амăшĕ хăй килĕшнине систерсе пуçĕпе сĕлтсе илчĕ, хăй кĕрсех çитмен хыткан аллипе хĕрĕн малалла усăнса аннă çӳçне шăлса якатрĕ.

Лена, хăйĕн юратнă амăшне куçĕнчен пăхса, фермăри ĕçсем çинчен питĕ тĕплĕн каласа кăтартрĕ. Ираида Васильевнăпа час-часах тĕл пулса калаçнине те, ырă кăмăллă Лисук кинемей çинчен те каламасăр хăвармарĕ.

— Ой, аннеçĕм, мансах кайнă, эпĕ сана валли кучченеçсем илсе килнĕччĕ.

Лена сумкинчен çимĕçсем кăларса тумбочкăна вырнаçтарчĕ. Стакана шыв ярса, çул çинче татнă чечек çыххине амăшĕ умĕнчи пукан çине лартрĕ.

— Ку чечеккисене хамăр уйра татрăм.

— Тавтапуç, хĕрĕм. Анчах кун чухлĕ çимĕçе эпĕ çисе яраяс çук. Пире кунта та çав тери аван пăхаççĕ.

— Эсир пĕрле çийĕр, аннеçĕм.

Ленăн татах та амăшĕпе юнашар ларас килчĕ, анчах паçăрхи сестра хĕрачана тухма ыйтрĕ.

— Паянлăха çитĕ. Аннӳн канас пулать, тепĕр чухне килĕн.

Хĕрача ирĕксĕрех пукан çинчен тăчĕ.

— Хăвăртрах сывалма тăрăш, аннеçĕм. Эпĕ сана çав тери кĕтетĕп. Тепре пушă вăхăт пулсан килсе каятăп. Сывă пул.

Лена пĕшкĕнсе амăшне питĕнчен чуптуса илчĕ, юхса аннă куççульне кăтартас мар тесе, алăк патне хăвăрт утса кайрĕ.

— Урăх чăрманса ан çӳре, хăвна чипер тыт, хĕрĕм. Сысна çурисем пурăнаççĕ-и? Сурăххисем мĕнле?

— Пурте йĕркеллех, анне, пурте.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн