Ҫак кунсенче ҫӗршывӑн тӗп хулинчи «Рэдиссон Ройал Москва» хӑна ҫурчӗн конгресс-паркӗнче этнос тата регионсенчи массӑллӑ информаци хатӗрӗсен медиафорумӗ ӗҫлет. Ун пекки халиччен пулман.
Мускаври форума «Хыпар» издательство ҫурчӗн директорӗ – тӗп редакторӗ Татьяна Вашуркина тата Канаш районӗнчи «Канаш» хаҫат журналисчӗ Светлана Кузнецова хутшӑнать.
Медиафорума Мускав хулин Наци политикин тата регионсем хушшинчи ҫыхӑну енӗпе ӗҫлекен департаментпа Этноссем хушшинчи журналистика гильдийӗ йӗркеленӗ. Форума РФ Журналистсен союзӗн ҫӗнӗ ертӳҫи Владимир Соловьев тата ыттисем тухса калаҫнӑ.
«Хыпар» издательство ҫурчӗн директорӗ — тӗп редакторӗ Татьяна Вашуркина «Детские и молодежные СМИ» (чӑв. Ача-пӑча тата ҫамрӑксен МИХӗсем) ятпа иртнӗ дискуссие хутшӑннӑ.
Виҫӗ кун, чӳк уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, Шупашкарта Хӗл Мучи пулнӑ. Кунта вӑл Аслӑ Устюгранах ҫитнӗ-мӗн. «Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Хӗл Мучи чӑвашла вӗренме шантарнӑ.
Раҫҫейри тӗп Хӗл Мучи чӳк уйӑхӗн 18-мӗшӗнче хайӗн ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ иккен. Ҫакӑн хыҫҫӑн ҫӗршыври хуласене ҫул ҫӳреве тухнӑ. Чӑваш Енре вӑл Шупашкар районӗнчи «Ясна» этнокомплексра, «Шупашкар — Арена» пӑр керменӗнче тата «Мадагаскар» суту-илӳпе кану центрӗнче пулнӑ.
Шурӑ сухала курма пухӑннисем тем пирки те пӗлме ӑнтӑлнӑ. Ҫав шутра: «Мӗнле чӗлхесем пӗлетӗр?» — текен те тупӑннӑ. - «Тӗрлӗ-тӗрлӗ чӗлхе. Кайӑксемпе те вӗсен чӗлхипе калаҫатӑп. Чӑвашла хальлӗхе пӗлместӗп-ха, анчах вӗренме сӑмах паратӑп», — ҫырса кӑтартнӑ Тина Федорова корреспондент.
Чӗмпӗрте пурӑнакан Николай Кондрашкин кӳлепеҫӗ чӑвашсен мӑн аслашшӗсем шутланакан пӑлхарсен Аслӑ Пӑлхар патшалӑхне никӗсленӗ Купрат Эльпуҫа /патшалӑх ертӳҫине/ асӑнса Шупашкарта палӑк лартма сӗнет иккен. Кун пирки «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Тӑван Атӑл» журналӗн ҫак уйӑхри номерӗнче Николай кондрашкинпа пичетленӗ интервьюра пӗлтернӗ.
Бюст-палӑк лартма Купрат ханӑн сӑнӗ хатӗр-мӗн. Ӑна Чӑваш Ене илсе те килнӗ. Яваплӑ вырӑн йышӑнакан тӳре-шара ҫав палӑка лартма йышӑну тусан ӗҫ каймалла тенӗ.
«Ӑна Шупашкар районӗнчи Станьялта лартас шут пур. Вырӑнти истори музейӗпе калаҫса татӑлнӑ темелле. Купрата пысӑк палӑк вара Шупашкарта лартмалла. Ӑна Тутарстанри Пӑлхар хулинче, Фанагорире /Краснодар крайӗ/ е Туна шывӗ ҫинчи Пӑлхар ҫӗршывӗнче лартас текенсем те пур», — тенӗ кӳлепеҫӗ журнала.
Иркутск тарӑхӗнчи чӑвашсем этнокараокене хутшӑнма чӑвашсен ушкӑнне пухнине пӗлтереҫҫӗ. Унта лекес тесен конкурс витӗр тухмалла. Унӑн пӗрремӗш тапхӑрӗ — ас-тӑн вӑййи. Слайдра кӑтартнӑ халӑх инструменчӗсене пӗлмелле. Конкурсӑн иккӗмӗш тапхӑрӗ — «Угадай мелодию» (чӑв. Ҫемме уйӑр) мелпе караокене хутшӑнмалла. Ҫав вӑхӑтра тӗнчери халӑхсен тӗрлӗ чӗлхипе караоке мелӗпе юрламалла. Куҫарӑвӗ кириллицӑпа пулӗ.
Конкурса хутшӑнакан чӑвашсен чӑваш чӗлхипе юрлама хатӗрленмелле. Этнокараокене раштав уйӑхӗн 13-мӗшӗнче 18 сехетре ирттерӗҫ. Вӑл Иркутскри Гагарин урамӗнчи 11-мӗш ҫуртри «Нежный бульдог» ресторанта пулӗ. Йӗркеӳлӗҫӗсем этнокараоке кӑсӑклӑ та савӑнӑҫлӑ пуласса шантарса унта хутшӑнма кӑмӑлтан йыхравлаҫҫӗ.
«Гордость чувашской нации - народная артистка СССР Вера Кузьмина (16.11.1923 г.р.) Вере Кузьминичне 94 года, но она по сегодняшний день на сцене Чувашского академического драматического театра.
Пирӗн Аннемӗр, пирӗн мӑнаҫӑмӑр, халӑхӑмӑрӑн чун-чӗрепе ӑс-тӑн хӑватне кӑтартакан Ҫын», — ҫапла хыпарланӑ паян Фейсбукри хӑйӗн страницинче паллӑ тележурналист, драматург, сӑвӑҫ, Марина Каяргина.
Чӑн та, Вера Кузьмина кӑҫал 94 ҫул тултарчӗ. Тӑхӑр теҫетке ҫул урлӑ каҫнӑ пулин те вӑл чӑваш театрӗн сцени ҫине тухать. Ытти тӗрлӗ мероприятие те халӑх юратакан, сума сӑвакан, пуҫ таякан, вӑл сцена ҫине тухнине пысӑк уявӑн йышӑнакан артист тӗрлӗ мероприятие хутшӑнать. «Асам» кинофестивальте те СССР халӑх артисткине курма тӳр килнӗччӗ.
Шупашкарта ҫамрӑксен наци театрӗсен фестивалӗ вӗҫленчӗ. Аса илтерер, ӑна Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ республикӑн Культура министерстви тата Театр ӗҫченӗсен Раҫҫейри пӗрлешӗвӗ пулӑшнипе йӗркеленӗ.
Кӑҫал иккӗмӗш хут театр форумӗнче тӗрлӗ номинаципе ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртнӑ. Унта хамӑр театрӑн тӗп режиссерӗ Иосиф Дмитриев та палӑрнӑ. «Виҫ кӗтеслӗ юрату» спектакле режиссер пулса лартнӑ. Иосиф Дмитриев «Ҫамрӑксем валли лартнӑ чи лайӑх спектакль (режиссура)» палӑрнӑ. Ҫак спектаклӗн авторне Геннадий Тимофеева (Челпир) «Чи лайӑх пьеса» номинацире палӑртнӑ. Ку спектакльте Аниҫҫе сӑнарне калӑпланӑ Наталья Ахмед «Хӗрарӑмӑн чи лайӑх сӑнарӗ» номинацире ҫӗнтернӗ.
(Л.Н. Сачковӑн юбилейӗ ҫитнӗ май)
Хур кайӑксем карталанса вӗҫетчӗҫ,
Алӑ сулса ӑсатрӑм вӗсене.
Кӗрхи ҫанталӑк куҫҫульпе йӗретчӗ,
Текерлӗк ҫеҫ шыратчӗ савнине...
...Хуркайӑксен вӗсен хӑйсен ҫул терчӗ.
Алӑ сулсах ӑсатрӑм вӗсене.
Паян сив хӗл ҫил вӗҫтерсех хӳтерчӗ
Ман чунӑмри аса илӳ йӗрне.
(Сачкова Л.Н. Ҫеҫенхирти ир. – Шупашкар, 2012. С. 22).
Халӗ те, ӗлӗк те кун-ҫул лавне пуҫӗпех кӳлӗннӗ чӑваш ҫыннишӗн пурнӑҫ сукмакӗсем пӗртте ҫӑмӑл пулман. Уйрӑмах, тен — ҫыравҫӑсемшӗн те. Апла пулин те, кашни ҫын ӑраскалӗ-шӑпи савӑнӑҫлӑ та хумхануллӑ самантсем ҫак тӗркешӳллӗ пӑрӑҫ-пурӑнӑҫ-пӑрӑнӑҫра парнелетех пире. Ҫавна ытлӑн-ҫитлӗн туйма-курма ҫуралнӑ та хут ҫине сипетлӗ Сӑмах шӑрҫалакан калем ӑсти. Ун валли — куҫпа виҫейми, алпа тытайми, сӑмахпа вырнаҫтарайми пӗтӗм ӑс-хакӑл тӗнчи.
Пӗр енчен, ҫав вӗршӗн евӗрлӗ харсӑр та вӗҫевлӗ Ҫӗр-аннемӗрӗн, Ҫутҫанталӑкӑн, Ӑс-Хакӑлӑн таҫти авӑрӗсенчен капланса килекен тарӑнӑҫлӑ тивлетсем утса тухнӑ кун-ҫулӑн такӑрах мар сукмакӗсене куҫ умне ҫавра ҫил пек кӑларса тӑратаҫҫӗ те ҫыравҫӑсем, тен, туса ҫитереймен ӗҫсем патне тепӗр хут вӗсемех таврӑнма пире хистеҫҫӗ, малаллах шав уттараҫҫӗ.
Муркаш рсйонӗнчи Юнкӑри культура ҫуртӗнче чӳк уйӑхӗн 18-мӗшӗнче куракансем валли чаршав уҫӑлнӑ. Ҫавна май унта «Яланах театр» кану каҫӗ иртнӗ.
Сцена ҫине культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Юнкӑ» драмкружока ҫӳрекен артистсем тухнӑ. Ҫакӑнпа драмкружок хӑйӗн театр сезонне пуҫланӑ. Сцена ҫине ташӑ кружокне ҫӳрекен ачасем те хӑпарнӑ. Кану каҫӗнче тӗрлӗ сценкӑсам, шӳтсем, анекдотсем пулнӑ.
Н. Сидоров ҫырнӑ «Пуҫа килсен пуҫана» комедири тата Г. Скворцовӑн «Мыскарасӑр туй пулмасть» сыпӑксене куракансем кӑмӑлпах йышӑннӑ. «Кин килчӗ» тата «Аполлон статуя» шӳтснм е куракана килӗшнӗ.
Драмкружока ҫӳрекен А. Яргунькина ҫырнӑ «Упрасччӗ аннене» тата «Тӑвас марччӗ йӑнӑш» сценкӑсенче куракана валли пӑлханмалли тата пурнӑҫра шухӑшлаттаракан самантсем пулнӑ.
Кино фончӗ 500 пин ҫын таран пурӑнакан ялсемпе хуласенчи кинотеатрсене пулӑшас тӗллевпе йӗркеленӗ конкурса пӗтӗмлетнӗ. Ку конкурс кӑҫал утӑ уйӑхӗн 31-мӗшӗнчен пуҫласа авӑнӑн 1-мӗшӗччен иртнӗ.
Чӑваш Енӗн культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Хӗрлӗ Чутай районӗн культура ҫурчӗ те каялла тавӑрса памалла мар субсидие илме тивӗҫ учрежденисен йышне лекнӗ. Унчченхи ҫулсенчи пекех, халӗ те ял-салари культура учрежденийӗсене 5 миллион тенкӗ таран парса пулӑшаҫҫӗ. Анчах ҫав кинозалсенче кайран хамӑр ҫӗршывра ӳкернӗ фильмсене 50 процент таран кӑтартмалла.
Палӑртса хӑварар, 2015 тата 2016 ҫулсенче Кино фончӗ ял-салари тата пӗчӗк хуласенчи кинотеатрсене цифра оборудованийӗпе тивӗҫтерме, залсене ҫӗнетме укҫа-тенкӗ уйӑрнӑ. Ҫак тапхӑрта Чӑваш Енри 12 учреждени пӗтӗмпе 60 миллион тенкелӗх субсиди илнӗ, унпа усӑ курнӑ.
Юрий Янилкин блогер Фейсбукри хӑйӗн страницинче темиҫе кун каярах Чӑваш Енӗн культура министрӗн Константин Яковлевӑн ячӗпе ҫыру вырнаҫтарнӑ. Унта вӑл Ютуб видеохостингра ofizery канала тытса пынине пӗлтернӗ. 6 ҫул ӗҫлекен канал чӑваш культурин, эстрадин, классика музыкин, ӳнерӗн ҫитӗнӗвӗсемпе паллаштарнине палӑртнӑ. Каналпа паллашма ҫырӑннисен шучӗ 1700-тен иртнӗ, куллен 2 пине яхӑн ҫын унти видеосене пӑхать-мӗн. Ултӑ ҫулта канала 2,5 миллион хут пӑхнине, унта 5 пине яхӑн видео пулнине те асӑннӑ.
Каналта Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн симфони оркестрӗн 85 ҫулхи юбилей концертне те вырнаҫтарнӑ иккен. Анчах автор правине пӑснӑ тесе видехостинга ҫӑхавлакансем тупӑннӑ, хостинг канала хупасси пирки блогера асӑрхаттарнӑ.
Каярах ҫак ыйту татӑлнӑ. Театрӑн ертӳҫисем ҫӑхавламанни, унта ӗҫлекенсем кӑмӑлсӑрланни палӑрнӑ.
+11.3 °C