«Чӑваш Ен литератури: чи лайӑх вуланакан кӗнеке» конкурс республика шайӗнче ҫулсерен иртет. Кӑҫал вӑл нарӑс уйӑхӗнче пуҫланчӗ.
Конкурс халӑха кӗнекепе туслаштарма, унӑн сумне ӳстерме пулӑшать. Чӑваш кӗнеке издательстви вара ҫамрӑксем валли ҫулсерен 20 яхӑн кӗнеке пичетлесе кӑларать.
Кӑҫал конкурса 2013 ҫулта кун ҫути курнӑ кӗнекесем хутшӑнаҫҫӗ. Комсомольски районӗнчи Асанкасси ялӗнчи вулавӑшра «Чӑваш Ен литератури: чи лайӑх вуланакан кӗнеке» ятлӑ курав уҫӑлнӑ. Акцие халалласа унта тӗрлӗ конкурс ирттернӗ.
Пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче «Солнышко» ача пахчине ҫӳрекен шӑпӑрлансем Лидия Саринен «Телейлӗ кӑмпа» пьеса-юмахне вуласа тишкернӗ. Ун хыҫҫӑн пӗчӗкскерсем «Йӑвари телей» ятлӑ пьесӑна вылянӑ. Полина Чижикова чӑпар чӑха, Андрей Калашников курака, Лера Никифорова шурӑ чӑха калӑпланӑ.
Пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, шӑматкун, Наци вулавӑшӗнче Чӑваш таврапӗлӳҫисен XI отчетпа суйлав пухӑвӗ иртмелле. Ҫав кунах съезд хыҫҫӑн Чӑваш халӑх академийӗ таврапӗлӳҫӗсемпе пӗрле Аслӑ Ҫӗнтерӳ 70 ҫулне халалласа конференци ирттерет. Унта шкул ачисенчен пуҫласа академиксем таранах кашни хӑйӗн тӗпчевӗпе хутшӑнма пултарать.
Черетлӗ XI пухӑвӑн тӗп ыйтӑвӗсем — халиччен тунӑ ӗҫсен отчечӗ, тӗпчев кӗнекисен хаклавӗ тата Чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхӗн ҫӗнӗ ертӳлӗхне суйласси. Тавралӑх тӗпчевҫисен хальхи пысӑк тӗллевӗ — тӑван вырӑнӗсем, паллӑ ҫыннисем ҫинчен кӗнекесемпе энциклопедисем кӑларасси. «Чӑваш Республикинче энциклопедисӗр темиҫе район кӑна юлчӗ. Хӑшпӗр район энциклопедийӗсем икшер томлӑ пулса тӑчӗҫ», — йыхрав хучӗнче ҫапалрах палӑртаҫҫӗ. Чӑваш халӑх академийӗпе Чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхӗ «Чӑваш наци энциклпедине» 50 томпа кӑларас шухӑшли пирки пӗлтереҫҫӗ. Черетлӗ пухура ун пирки сӑмах пуҫараҫҫех теме пулать.
Пухӑва йӗркелекенсем унта хамӑр республикӑран тата аякри вырӑнсенчен таврапӗлӳҫӗсем йышлӑн килессе кӗтеҫҫӗ.
Ӗнер Чӑваш Ене Юрий Энтин килни пирки пӗлтернӗччӗ. Ҫав кун Канашра «Пӗчӗк кӑвакалсен ташши» фестиваль пулнӑ. Унта Юрий Энтин та хутшӑннӑ. Мероприятие ЧР Элтеперӗ Михал Игнатьев ҫитнӗ.
Юрий Энтин 50 ҫул каялла «Луч солнца золотого» юрра мӗнле ҫырнине каласа кӑтартнӑ. Халӗ вӑл ҫӗнӗ проектпа ӗҫлет: «Антология детских песен» проектра тӗнчери чи лайӑх 100 юрра вырӑсла куҫарӗ. Мӗн тетӗр? Юрий Энтин иккӗмӗш тома чӑвашла тухассине пӗлтернӗ. Паллӑ поэт тӗнчери чи лайӑх юрӑсене чӑвашла куҫарма шантарнӑ.
Фестивальте пухнӑ укҫа Чӑваш Енрех юлать. Унпа нумай ачаллӑ тата начар пурӑнакан ҫемьесене пулӑшӗҫ. Марафона хутшӑнакансен йышӗ ҫулсерен ӳсет-мӗн. 2011 ҫулта 1100 предприятипе организаци укҫан пулӑшнӑ тӑк пӗлтӗр вӗсен йышӗ икӗ хут ӳснӗ.
Ҫав укҫапа вӗренӳ учрежденийӗсем, ача ҫурчӗсем валли ҫӗнӗ сӗтел-пукан, теттесем, кӗнекесем туянаҫҫӗ, ача-пӑча лапамӗсем хута яраҫҫӗ. Марафона кашниех хутшӑнма пултарать. Ку ыйтупа «Российский детский фонд» Пӗтӗм Раҫҫейри ыркӑмӑллӑх фончӗн Чӑваш Енри уйрӑмне пымалла. Адресӗ: Шупашкар хули, Петров урамӗ, 7-мӗш ҫурт.
Республикӑра иртекен «Чӑваш Ен литератури: 2013 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» конкурспа килӗшӳллӗн Патӑрьелти ача-пӑча вулавӑшӗнче пӗчӗк артистсем спектакль лартнӑ.
Унта Патӑрьелти 1-мӗш шкулта 4-мӗш «б» класра вӗренекен ачасем хутшӑннӑ. Класс ертӳҫи — Светлана Валерьевна Сафьянова. Ачасем Лидия Саринен «Телейлӗ кӑмпа» кӗнекинчи «Ҫул ҫинче» пьесине лартнӑ.
Асӑннӑ кӗнеке «Чӑваш Ен литератури: 2013 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» конкурса хутшӑнма тивӗҫ пулнӑ. Шӑпӑрлансен спектакльне ҫав шкултах 2-мӗш «б» класра вӗренекен ачасем курнӑ.
Спектакльти Качака рольне Анна Путякова вылянӑ. Настя Илеменовӑпа Даниил Галкин Кинемипе Улайкки йытти ролӗсене калӑпланӑ. Пӗчӗк теместӗн вӗсене — чӑн-чӑн артистем.
Ку юмах ачасене ҫывӑх ҫынсен ӗҫне хаклама, юттисен пурлӑхне ыйтмасӑр тытма, ырӑ тунине ырӑпа тавӑрма вӗрентет. Людмила Романова библиотекарь ача-пӑча литературине тишкернӗ, ачасене кӗнекесем вулама сӗннӗ.
Сӑнсем (5)
Вӑрмар районӗнче пурӑнакан Сергей Грачев ӗлӗкхи япаласене ҫырмана тухса ывӑтмасть. Пачах тепӗр май — вӑл вӗсене пуҫтарать.
Унӑн халӗ — чӑн-чӑн коллекци. Унта — 19-мӗш ӗмӗрти укҫасем, йывӑҫ савӑт-сапа, шӑнкӑравсем, уҫӑсем… Унӑн ялти ҫурче музей пулса тӑнӑ.
Тӗлӗнмелле ҫын вӑл Сергей Грачев. Ҫӑрана уҫман уҫҫа тепри пулсан тахҫанах тухса перӗччӗ. Сергей Грачев вара ӗлӗкхи кашни япалана хаклать.
Сергей Грачева ашшӗ-амӑшӗ мӗн пӗчӗкрен ӗлӗкхи япалана хаклама вӗрентнӗ. «Иртнисӗр малашлӑх ҫук», — тенӗ ӑна. Ҫавӑнпа Сергей кивӗ япаласемпе кӑсӑкланать-мӗн.
Чылай экспонат — асанне арчинчен. Тӗслӗхрен, ҫӑпата, ҫӑм арламалли хатӗр, пир тӗртмелли станок… Ҫак япаласем Сергей Грачева ашшӗнчен лекнӗ. Ӑна вара — хӑйӗн ашшӗ-амӑшӗнчен, йӑхри ытти ҫынсенчен. Ав тимӗр укҫасем 1811, 1816 ҫулхисем. Вӗсене сутса яма та сӗннӗ ӑна. «Анчах астӑвӑма епле сутӑн?» — тет Сергей. Темӗнле укҫа сӗнсен те — хакӗ ҫук. Ашшӗ, йӑхри ытти ҫынсем ӑна сутман тӑк вӑл та ҫакна тума хӑймӗ-мӗн.
Сергей Грачевӑн тӑванӗсемпе юлташӗсем мини-музея хаваспах килсе кураҫҫӗ. Унта килес умӗн вӗсем килӗсенчи шкапсене ухтараҫҫӗ: тен, музей валли пӗр-пӗр япала тупӑнӗ?
Елчӗкри тӗп вулавӑшра кӗнеке фончӗн ҫӳлӗкӗсем парнеленӗ кӗнекесемпе ҫулран-ҫул пуянлансах пыни пирки вулавӑш ӗҫченӗсем пӗлтереҫҫӗ.
Нумаях пулмасть Чӗмпӗрти чӑвашсен «Канаш» хаҫат редакторӗ Николай Ларионов Анатолий Григорьевич Дмитриев-Ырьят «Хӑмӑшлӑха путнӑ кӗмӗл уйӑх» кӗнекине Елчӗк районӗнчи кашни вулавӑша парнеленӗ.
А.Г. Дмитриев-Ырьят — «Канаш» хаҫат лаҫҫинче вӑй илсе аталаннӑ чи малтанхи авторсенчен пӗри. Вӑл 1949 ҫулта Тутарстанри Пӑва районне кӗрекен Раккасси ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. 1966 ҫулта кӳршӗри Элшелӗнче вӑтам шкул пӗтернӗ. 1968–1970 ҫулсенче Сахалинта хӗсметре тӑнӑ. Кун хыҫҫӑн пилӗк ҫул хушши Хирти Кушкӑ ялӗнче учительте ӗҫленӗ. 1975–1977 ҫулсенче Шупашкарта партшкул пӗтерсе тухать. 1977–1982 ҫулсенче хӑй ҫуралса ӳснӗ Раккассинче ачасене вӗрентет. 1984 ҫулта Чӗмпӗр хулине куҫса каять, унта тӗрлӗ организацире ӗҫлет. 1990 ҫултан унти «Канаш» хаҫатра вӑй хурать.
Вулавӑш ӗҫченӗсем Николай Ларионова чунтан тав тунӑ.
Литература ҫулталӑкӗнче Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ ятарлӑ поэтика программи хатӗрленӗ. Кашни спектакль умӗн театр артисчӗсем, ҫамрӑккисем те, аслӑраххисем те, паллӑ ача-пӑча ҫыравҫисен сӑввисене вулаҫҫӗ. Кун валли вӗсем чӑваш поэчӗсен хайлавӗсене кӑна мар, ытти халӑхӑнне те суйласа илеҫҫӗ.
Вырӑсла программа валли вӗсем Анна Ахматова, Марина Цветаева, Михаил Лермонтов, Михаил Зощенко тата ытти авторӑнне суйланӑ. «Поэзи — Пурнӑҫ кӗвви» чӑвашла программӑна Любовь Мартьянова, Раиса Сарпи, Светлана Асамат, Петӗр Эйзин сӑввисем кӗнӗ.
Ӗнерпе паян театрта Агния Барто, Любовь Мартьянова тата Ҫеҫпӗл Мишши сӑввисем янӑранӑ. Вӗсене Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ артистки Раиса Полякова тата Алина Зайцева вуланӑ.
Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунӗнче Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрваш ялӗнче «Ҫурхи пике» шоу-конкурс иртнӗ. Унта 16-24 ҫулсенчи пикесем хутшӑннӑ.
Унта хутшӑнма 14 заявка панӑ, вӗсенчен 6-шӗ ҫеҫ хутшӑнма пултарнӑ. Пикесем хӑйсемпе паллаштарнӑ, пултарулӑхне кӑтартнӑ, ташланӑ та, юрланӑ та. Хӗрсем чӑваш наци ҫимӗҫӗпе те паллаштарнӑ.
Кӑҫал республикӑра Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май пикесем «Нарспи» поэма сыпӑкне вуланӑ.
«Ҫурхи пике» конкурсра Елена Пурш ҫӗнтернӗ. «Пултаруллӑ пике» ята Дина Русская тивӗҫнӗ. «Илемлӗ пике» номинацире Кристина Степанова мала тухнӑ. «Кӑмӑллӑ пике» номинацире Кристина Даниловӑна ҫитекенни пулман. «Чӑнкӑ пике» ята Евгения Гурьева илнӗ. «Сӑпайлӑ пике» — Валентина Тихонова. Вӑлах куракансен кӑмӑлне кайнӑ.
Куславкка районӗнчи Тӗмшер ял тӑрӑхӗнче отчет концерчӗ иртнӗ. Ирина Ефремова, Лариса Мотова тата Маргарита Белова Юрий Трифонов ертсе пынипе хитре темиҫе юрӑ шӑрантарнӑ. Ача-пӑча юррисем те пулнӑ репертуарта. Тӗмшерти тулли мар вӑтам шкулта вӗренекен Яна Репова, Ольга Городскова, Анастасия Николаева юрланӑ. Мария Трофимова юрланине те куракансем ырласа йышӑннине пӗлтереҫҫӗ. Аккордеонпа Иван Карамзин каланӑ. Пилешкассинчи клубӑн «Пилеш» ансамблӗ «Салтак ҫырнӑ ҫырусем» юрӑпа куракан патне тухнӑ. Унсӑр пуҫне ушкӑн «Улах» фольклор композицине кӑтартнӑ. Районти конкурссен ҫӗнтерӳҫи — «Асамлӑ ачалӑх» ансамбль ял ҫыннисене «Вӑрманта, ҫырлара» хавас ташӑпа савӑк кӑмӑл кӳнӗ. «Шурӑ хурӑн» ансамбль те куракансен кӑмӑлне кайма тӑрӑшнӑ. Кашни номере вӑл слайдпа пуянлатнӑ.
Сӑнсем (5)
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитнине халалласа Чӑваш кӗнеке издательстви Мӗтри Кипекӗн «Паттӑрсем хыпарсӑр ҫухалмаҫҫӗ» романне ҫӗнӗрен кун ҫути кӑтартнӑ. Ку роман икӗ кӗнекерен тӑрать. Пӗрремӗшне пӗлтӗр кун ҫути кӑтартнӑ. Иккӗмӗшне вулакан патне халь 1000 экземплярпа ҫитернӗ.
Вӑрҫӑ пирки Мӗтри Кипек чӑн пурнӑҫри евӗр каласа кӑтартать. Салтаксем унта тавӑрушӑн хыпса ҫунакан паттӑрсем кӑна мар, кӑра вӑрҫӑра та вӗсем чун ҫепӗҫлӗхне ҫухатмаҫҫӗ. Унта совет, Польша тата Чехословаки партизанӗсен пӗрлехи паттӑрлӑхне ҫутатнӑ. Роман никӗсӗнче — 1944–1945 ҫулсенче Польшӑра, Чехословакире тата Австрире пулса иртнӗ чӑн пулӑмсем.
1963–1966 ҫулсенче ҫырнӑ хайлава ҫынсем паян та юратса вуланине палӑртать Чӑваш кӗнеке издательстви. Ку роман хӑй вӑхӑтӗнче В.И. Ленин ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалланӑ республикӑри конкурсра та, Чӑваш АССРне 50 ҫул ҫитни ячӗпе йӗркеленинче те ҫӗнтернӗ, Чӑваш АССР Министрсен Канашӗн премине те тивӗҫнӗ.
+27.3 °C