Ҫӗртмен 9-мӗшӗнче 16:00 сехет тӗлне Шупашкарти Пичет ҫурчӗ умне пушар машини, васкавлӑ медпулӑшу, кинологи служби, ҫул-йӗр патруль служби пырса чарӑннӑ. Пичет ҫуртӗнче ӗҫлекенсем ҫакна курсан мӗн пулнине тӳрех ӑнкарман. Ҫурта «бомба хунӑ» текен хыпар ҫиҫӗмле хӑвӑртлӑхпа сарӑлман та хӑшӗ-пӗри ҫав машинӑсем мӗн сӑлтавпа пухӑннине пӗрер сехетрен ҫеҫ пӗлнӗ.
Ҫынсене эвакуацилемен. Ара, бомба пирки шӑнкӑравласа пӗлтерекен ӑна хӑш пӳлӗме хунине те систернӗ. Унӑн, арҫыннӑн, сасси ӳсӗрӗнни пек пулнӑ теҫҫӗ. Кинолог ятарласа вӗрентнӗ йыттипе ҫав пӳлӗме тӗрӗсленӗ — нимӗн те тупайман. Пичет ҫуртӗнчи ҫынсем те малалла ӗҫленӗ — нимӗн пулман пекех.
Халӗ шӑнкӑравласа суя хыпар пӗлтернӗ арҫынна шыраҫҫӗ. Ку ӗҫе тӗпчеҫҫӗ. Хӑшӗ-пӗри каланӑ тӑрӑх, ӗҫ вырӑнтан тапраннӑ. Кунашкал тӗслӗх Раҫҫейре кӑна мар, Шупашкарта та тӑтӑшрах пулма тытӑнчӗ. Йӑлтах тӑрӑ шыв ҫине тухать. Халӗ ҫакӑн пек киревсӗр ӗҫ тӑвакансене тыттармалли явап та ӳснӗ-мӗн.
«Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат хӑйӗн сайчӗн официаллӑ версине чӑвашла кун ҫути кӑтартма тытӑннӑ.
Вырӑслинче евӗрех материалсене икӗ тӗрлӗ уйӑрнӑ: пӗрисем — хыпарсем, теприсем — статьясем. Хыпарсен рубрикаторӗ вырӑсла версирен кӑштах уйрӑлса тӑнине пӗлтереҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра унта «Чӑваш Ен», «Политика», «Экономика», «Чӗлхе», «Истори», «Йӑла-йӗрке» категорисене уйӑрнӑ.
Хӑш-пӗр материала (сӑмахран, сылтӑм енчи колонкӑри икӗ статьяна) вырӑсла пичетлемӗҫ, вӗсем чӑвашла версипе паллашакансем валли кӑна пулӗҫ.
Пӗр чӗлхерен тепӗрне куҫмаллине сайтӑн ҫӳлти сылтӑм кӗтессине вырнаҫтарнӑ. Чӑвашла версие хута яриччен ӑна чылай вӑхӑт тӗрӗслев-меслетпе ӗҫлеттернине пӗлтереҫҫӗ.
Ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа Шупашкар «Ача-пӑча радиовӗн» миллион-миллион ҫынран тӑракан аудиторийӗпе пӗрлешӗ. Вӑл Чӑваш Ен тӗп хулинче те ӗҫлеме тытӑнӗ.
«Ача-пӑча радиовӗ» — Раҫҫейре ачасене халалланӑ пӗртен пӗр радио. Ӑна Шупашкарта, ЧР Информаци политикипе массӑллӑ коммуникацисен министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, 103,0 Мгц хумсем ҫинче итлеме май пулӗ.
Радио талӑкӗпех ӗҫлӗ. Унта ача-пӑча юррисем, спектакльсем, ӑс-тӑна аталантаракан программӑсем, информаци программисем (ашшӗ-амӑшӗ валли те) эфира тухӗҫ.
Аса илтерер: 2012 ҫулхи чӳк уйӑхӗнче «Ача-пӑча радиовӗ» РФ Коммуникаци ҫыхӑнӑвӗсен министерствин федераци конкурсӗнче ҫӗнтернӗ. Халӗ ҫак радиова Раҫҫейри 29 хула итлеме пултарать.
Акӑлчан чӗлхиллӗ пресса асӑнассипе Чӑваш ен пӗлтӗрхи ҫул рейтингӗнче 41-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Тӗпчеве «Смыслография» тӗпчев агентстви тата Dow Jones компани ирттернӗ.
Рейтинга йӗркелекенсем акӑлчан чӗлхипе тухса тӑракан массӑлла информаци хатӗрӗсенчен уйрӑмах анлӑ сарӑлнӑ 100 МИХа сӑнанӑ. Рейтинга йӗркелекенсем лайӑхпа палӑртнӑ регионсене кӗртнӗ.
Ют ҫӗршыври МИХсенче Раҫҫей регионӗсене икӗ тӗп самант енӗпе палӑртаҫҫӗ иккен: нефтьпе газ отрасльне тата ҫак секторти вӑйӑҫӑсем регион шайӗнче епле ӗҫленине каласа кӑтартаҫҫӗ-мӗн. Кунсӑр пуҫне спортри пулӑмсене те ҫутатаҫҫӗ. Уйрӑмах — Раҫҫей премьер-лигине кӗрекен Раҫҫей футбол клубӗсем пирки ҫырса кӑтартаҫҫӗ иккен. Ытти ҫулсенче патшалӑхӑн ертӳҫисем регионсене пырса кайнине те ҫырса кӑтартнӑ пулсан, акӑлчан чӗлхипе тухса тӑракан МИХсем пӗлтӗр ҫавна пӗлтерӗшлех тесе йышӑнман курӑнать — ун пирки каласа кӑтартсах аппаланман.
Рейнтингра Сахалин, Томск облаҫӗсем, Ханты-Мансийск автономи округӗ, Калининград облаҫӗ, Краснодар, Пермь енӗсем, Чулхула облаҫӗ, Тутарстан, Самар облаҫӗ тата Тинӗсҫум енӗ малти вырӑна йышӑннӑ. Рейтингра Мускава шута илмен, мӗншӗн тесен ҫӗршывӑн тӗп хулине регионсемпе танлаштарни тӗрӗс мар тесе йышӑннӑ иккен.
«Время Чувашии» (чӑв. Чӑваш Ен вӑхӑчӗ) интернет-хаҫатра Валерий Туркай Республика Элтеперӗ патне янӑ уҫӑ ҫырӑва пичетленӗ.
Чӑваш халӑх сӑвӑҫи, Михаил Ҫеҫпӗл ячӗллӗ ыртӑвӑмлӑх фончӗн ертӳҫи, Владимир Путинӑн шаннӑ ҫынни Валерий Туркай «Хыпар» хаҫатӑн шӑпишӗн пӑшӑрханса ҫырнӑ. Уйрӑмах ӑна чӑваш халӑх хаҫатне 23 ҫул хушши пӗр ҫын ертсе пыни, пӗлтӗртенпе пур чӑваш хаҫачӗ те пӗр ҫын аллине лекни (редакцисене пӗрлештернине Валерий Туркай «чӑваш халӑхне, чӑваш литературипе культурине хирӗҫ тунӑ преступлени» пек хаклать) пӑшӑрхантарать иккен. Хӑш-пӗр авторсене пичетлеменни, издательство холдингӗн ертӳҫи редакци автотранспорчӗпе хӑйне кирлӗ пек уҫа курни — ҫивӗч ыйтусем пулса тӑраҫҫӗ имӗш.
Хӑйӗн ҫырӑвне Валерий Туркай «Тата хӑҫанччен А. Леонтьев «Хыпарпа», чӑвашла тухса тӑракан ытти хаҫат-журналпа хуҫаланать?» текен ыйтупа вӗҫленӗ.
Эрнекун, пушӑн 21-мӗшӗнче, Хусанта тухса тӑракан Тутарстан чӑвашӗсен «Сувар» хаҫӑчӗ 20 ҫул тултарнине паллӑ турӗ.
Чи малтанах «Чӑвашла тухакан пичет МИХӗсен аталану йывӑрлӑхӗсем» ятлӑ ҫавра сӗтел тата Тутарстанри хуҫатҫӑсем валли ятарлӑ семинар иртрӗ. Хаҫатҫӑсене семинар вулама Шупашкартан ЧПУ преподавателӗсем килнӗччӗ.
Ҫавра сӗтеле Атӑлпа Урал тӑрӑхӗнчи чӑвашла тухакан МИХсен тӗп редакторӗсем хутшӑнчӗҫ: «Урал сассинчен» — Юрий Михайлов, «Сувар» хаҫатран — Константин Малышев, «Хыпар» издательство ҫуртӗнчен — Михаил Арланов, Чӗмпӗрти «Канаш» хаҫатӗнчен — Николай Ларионов, «Асамат & Шевле» издательствӑран — Владислав Николаев, Чӑваш халӑх сайтӗнчен — Николай (Аҫтахар) Плотников тата ытти хӑш-пӗр хӑнасем. Вӗсем халӑх тӗтелӗсене (выр. социальные сети) ытларах тухмалли пирки; чӑвашла тухакан хаҫатсем валли реклама таврашне епле пухмаллине; чӑвашла хаҫатсем валли пӗрлешӳллӗ материал кӑларас ыйтӑва тата ыттине сӳтсе яврӗҫ.
«Сувар» хаҫатра ӗҫленӗ тата хальхи вӑхӑтра тӑрӑшакансене парнесемпе чысланӑ тата ыр сӑмахсемпе аса илнӗ хыҫҫӑн тӗрлӗ тӑрӑхран килнӗ хӑнасем Хусанти Ар масарне ҫул тытрӗҫ, Николай Василевич Никольскийӗн вил тӑпри ҫине чечексем хучӗҫ.
Крымпа ҫыхӑннӑ Раҫҫейпе Украина хушшинчи хирӗҫтӑру МИХсен анине те куҫрӗ — ирӗклӗрех кӑларӑмсене хӗсме пуҫларӗҫ. Ӗнер тетелти «Лента.ру» хаҫатӑн тӗп редакторне ӗҫрен хӑтарнӑччӗ пулсан паян Роскомнадзор сӗннипе темиҫе сайта хупса хунӑ. Вӗсен шутне «Грани.ру», «Каспаров.ру» тата ЕЖ.ру кӗнӗ. Ҫавӑн пекех Алексей Навальнӑйӑн кун кӗнекийӗ уҫӑлмасть. Паянах Украинӑра тухса тӑракан «Коммерсантъ» хаҫат хупӑннӑ — кӑна укҫа-тенкӗ тӗлӗшӗнчен йывӑрлӑх тухнипе сӑлтавланӑ.
Тӗрӗслев органӗ пӗлтернӗ тӑрӑх «Грани.ру», «Каспаров.ру» тата ЕЖ.ру йӗркене пӑсма, саккуна пӑсса масӑллӑ мероприятисене хутшӑнма чӗннӗ иккен. Хупнин сӑлтавӗ ҫакӑнпа ҫыхӑннӑ.
Ҫавӑн пекех хӑш-пӗрисен хыпарланӑ тӑрӑх «Эхо Москвы» сайт «Акадо» провайдер урлӑ уҫӑлмасть. Сӑмах май «Лента.ру»-ран чылай журналист хӑй ирӗкӗпе ӗҫрен тухнӑ.
Паян республикӑри массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче ӗҫлекенсем хӑйсен професси уявне — Раҫҫей тата чӑваш пичечӗн кунӗсене — паллӑ тунӑ. Уяв Чӑваш патшалӑх драма театрӗнче иртнӗ.
Фойере яланхиллех МИХсем, издательствӑсем тата карас ҫыхӑнӑвӗн операторӗсем (пичет кунӗпе вӗсем хӑш енчен ҫыхӑннине ӑнлансах пӗтереймерӗмӗр те… Юрӗ, пурне те пӗлмесен те) хӑйсен ӗҫ-хӗлӗпе паллаштаракан куравсем хатӗрленӗ. Вӗсемпе Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев паллашнӑ. Чӑваш Енӗн Наци телекуравӗн стенчӗ умӗнче вара тележурналистсем ӑна тӳрӗ эфирта уяв ячӗпе саламлама май туса панӑ.
Михаил Игнатьев пресса кирек хӑҫан та халӑх шухӑшне йӗркелекен инструмент пулса тӑнине палӑртнӑ. Республикӑн Правительствипе вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсем вара МИХсемшӗн уҫӑ пулма, пӗлтерӗшлӗ пулӑмсем пирки вӑхӑтра пӗлтерме тӑрӑшаҫҫӗ тенӗ. Кунсӑр пуҫне вӑл журналистсене гражданла активлӑ позици йышӑннӑшӑн, тӑван республикӑна юратнӑшӑн, сывӑ пурнӑҫ йӑли-йӗркине тытса пырассине сарнӑшӑн тав тунӑ. Чӑваш Ен влаҫӗ хӑйне тӗрӗс критикление те кӑмӑлланине палӑртса хӑварнӑ Элтепер.
Сӑнсем (80)
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ ҫынсем массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен хӑшӗнпе ытларах усӑ курнине пӗлес тӗллевпе халӑх хушшинче ыйтӑм ирттернӗ.
Ача-пӑчана шута илмесен, ҫынсен пысӑк пайӗ, 89,9 проценчӗ, тӑтӑшах телевизор пӑхать иккен. Хаҫат-журнал вулакансенпе тӗнче тетелӗпе усӑ куракансен хисепӗ пӗр пекрех: 57,3 тата 58,5 процент. Радио итлекенсем сахалрах — 47,2 процент.
Ҫамрӑксен виҫҫӗ тӑваттӑмӗш пайӗ вӑхӑта тӗнче тетелӗнче ирттерет. 55 ҫултан аслисенчен ытларахӑшӗ телевизор пӑхма кӑмӑллаҫҫӗ. Хаҫат вулакансем те вӗсемех.
Хаҫат тенӗрен, тухса тӑракан хаҫата шӗкӗлченипе те кӑсӑкланнӑ. Кунта федераци шайӗнчисене те, республикӑрисене те вулани сисӗннӗ. 2011 ҫулхи ыйтӑм вӑхӑтӗнче республикӑрисене ҫынсен 18,5 проценчӗ вулани палӑрнӑ, пӗлтӗр ҫаксен хисепӗ ыйтӑма хутшӑннисен чӗрӗкӗпе танлашнӑ. Чӑвашла хыпарсемпе кӑсӑкланакансен шучӗ ӳснине те палӑртма кӑмӑллӑ.
Ыйтӑма Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Улатӑрта, Канашра, Куславккара, Ҫӗрпӳре, Ҫӗмӗрлере, Етӗрнере, ҫавӑн пекех Улатӑр, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Куславкка, Хӗрлӗ Чутай, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Етӗрне районӗсенче пурӑнакан 620 ҫынна явӑҫтарнӑ.
Ҫак шухӑша республикӑн сывлӑх сыхлав тата социаллӑ аталану министрӗ Алла Самойлова паян «Чӑваш Республикинчи ӗҫ сыхлавӗ енӗпе ӗҫлекен 2013 ҫулхи чи лайӑх специалист» конкурс ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ май каланӑ.
Ӑмӑрту кӑҫалхипе ҫиччӗмӗш хут иртет. Кӑҫал Чӑвашкредитпромбанкӑн ӗҫ сыхлавӗн инженерне Владимир Порфирьева ҫитекен пулман. Вӑл ҫулталӑкри чи лайӑх специалист пулса тӑнӑ. 2-мӗш вырӑна 3-мӗш стройтрестӑн «Канашстрой» обществин ӗҫ сыхлавӗн специалисчӗ Любовь Иванова тухнӑ. Виҫҫӗмӗшӗнче — Красноармейски районӗнчи «Чесла» обществӑн ӗҫ сыхлавӗн специалисчӗ Анатолий Михайлов.
Ӗҫ сыхлавӗ пирки хаҫатра ҫыракансемпе радио-телевиденире калса паракансене те хавхалантарас тенӗ. Вӗсем валли ятарласа икӗ номинаци палӑртнӑ. Ӗҫ сыхлавӗн тӑрӑмӗ пирки ҫырса кӑтартнисенчен «Время» профсоюз хаҫатӗнче тӑрӑшакан Владимир Рыбкинпа Евгения Басовӑна пӗрремӗш вырӑна тухнӑ тесе йышӑннӑ. Иккӗмӗшӗнче — Чӑваш радиовӗн «Столичный курьер» кӑларӑмне ертсе пыраканӗ тата авторӗ Николай Мулянов, виҫҫӗмӗшӗнче — Етӗрне район администрацийӗн информаци пайӗн тӗп специалисчӗ Лилия Петрова.
+0.3 °C