Тӑмран япала ӑсталакансем кӑҫал Шупашкарта симпозиума пуҫтарӑнӗҫ. «КераМагия» ят панӑ мероприяти тӗрлӗ регионти маҫтӑрсене пухмалла. Ҫав шутра Чулхулари, Кисанти, Нальчикри, Егорьевскри, Мускавпа Питӗрти ӑстасем. Тӑмран илемлӗ тем тӗрлӗ япала хатӗрлеме май пуррине вӗсем пултарулӑх лаҫҫисенче кӑтартӗҫ. Ӑсталӑха ӑша хывас текенсене вара хӑш-пӗр вӑрттӑнлӑха ним мар вӗрентӗҫ.
Симпозиум ҫак уйӑхӑн 10-25-мӗшӗсенче иртӗ.
Раҫҫейӗн ИӖМ службинче арҫынсем кӑна мар, хӗрарӑмсем те вӑй хураҫҫӗ. Вӗсем Некрасов поэминче пекех «Чупакан ута та чараҫҫӗ, ҫунакан пӳрте те кӗреҫҫӗ». Пурнӑҫӑн хӑрушсӑрлӑхне упраса тӑнӑсӑр пуҫне инкекрен хӑтаракансен хӗрсен пайӗ тӗрлӗ конкурсенче те хутшӑнать.
Ҫитес кунсенче Чулхулара атӑлҫи-регионаллӑ ИӖМ хушшинче пикесен конкурсӗ иртет. Унта 14 маттурка ҫӗнтерӳ ятне тивӗҫессишӗн ӑмӑртать. Республика чысне вара Шупашкарти Раҫҫейӗн ИӖМ сыхлав ӗҫӗ-хӗлӗн испекторӗ Мария Яшкардина хӳтӗлет.
ИӖМре Мария ӗҫлеме анчахрах тытӑннӑ, халӗ вӑл иккӗмӗш аслӑ пӗлӳ илме хатӗрленет. Шкулта вӗренне вӑхӑтрах хӗр асӑннӑ йышши конкурсенче малти вырӑнсене тухнӑ, ҫавӑнпа та Чулхулара иртекен конкурс хӗршӗн ҫӗнӗлӗх пулмасть.
Регламентпа килешӳллӗн Пикесен конкурсӗ темиҫе этапран тӑрать. Пӗрремӗш этап паяна вӗҫленнӗ. Унта пирӗн ентеш «Кӗскен паллаштарни» ятпа жюрисене видеороликпа паллаштарнӑ, ӗҫ тата балл тумтирӗпе дефиле кӑтартнӑ. Хыҫҫӑн румба ташшине ташласа панӑ. Жюри пӗрремӗш этап ҫӗнтерӳҫисене палӑртнӑ вӑхӑтра, конкурса хутшӑнакансем малалли этапсене хатӗрленеҫҫӗ. Пике конкурсне хутшӑнма хитре пулни ҫителӗксӗр, унсӑр пуҫне саккуна пӗлмелле, пӗрремӗш медпулӑшӑва пӗлни те пӑсмасть.
Налук пухассипе пуль тетӗр-и? Ӑна-кӑна калама пултараймастӑп, мӗншӗн тесен сӑмахӑм асӑннӑ служба ӗҫченӗсем спартакиадӑра ҫӗнтерни пирки пырать.
Федерацин Атӑлҫи округӗнчи регионсем хушшинчи ӑмӑртӑвне 13 ушкӑн пухӑннӑ. Спартакиада ҫак уйӑхӑн 9-10-мӗшӗсенче Чулхулара иртнӗ. Спортсмена ҫаврӑннӑ налукҫӑсен пӗчӗк футбол, волейбол, сӗтелҫи теннис тата бадминтон енӗпе тупӑшма тивнӗ. Чӑваш Енӗн ушкӑнӗ тивӗҫлипе ӑмӑртса пӑхӑр медале ҫӗнсе илнӗ.
Кун пирки Чӑваш Енӗн Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫ тата суту-илӳ министерстви хыпарлать. Логистикӑпа транспорт центрӗ тӑвас ыйтупа ытларикун асӑннӑ ведомство ӗҫченӗсем Чулхулана каясшӑн. Унта вӗсем асӑннӑ регионӑн ҫав опычӗпе паллашасшӑн.
Центр еплерех пуласси тата ытти хӑш-пӗр самант пирки хальлӗхе калама иртерех. Ҫак ыйтусем тӗл пулу хыҫҫӑн, ахӑртнех, уҫӑмланӗҫ.
Шупашкарта Республика кунне уявлани тата фейерверк фестивалӗ иртесси пирки ытти регионта пурӑнакансене... автобуссем урлӑ пӗлтереҫҫӗ. Епле майпа тетӗр-и? Реклама аталанӑва пуҫарса яраканӗ тетчӗҫ те хӑй вӑхӑтӗнче, паянхи саманара вӑл пушшех те пӗлтерӗшлӗ. Ҫапла вара пирӗн республика ҫуралнӑ кунне уявланине пӗлтерекен хыпарсене пӗр хулапа тепӗрне ҫыхӑнтаракан автобуссем ҫине вырнаҫтарнӑ иккен. Паян, сӑмахран, ун пек автобус Шупашкарти тӗп автовокзалтан Чулхулана тухса кайнӑ. Ҫула май вӑл Воротынец, Лысково, Кстово хулисем патӗнчен иртет. Ҫапла майпа Шупашкара ытти регион ҫыннисене ытларах илӗртес тӗллев тытнӑ. Водительсем палӑртнӑ тӑрӑх халӑх пӗлтерӗве асӑрхать-мӗн.
Салют пирки каларӑмӑр та, фестивале Мускавпа Питӗр хулисенчи тата Белоруҫпа Литвари пиротехниксем килсе ҫитмелле. Вӗсен пултарулӑхне тӗнче тетелӗ пулӑшнипе трансляциленӗ май куракансем те хак пама пултарӗҫ. Вӗсен шухӑшне ҫӗртмен 23-мӗшӗнче 23 сехетрен тытӑнса тепӗр кунхи 11 сехетчен пухӗҫ. Интернет-сасӑлава тӗпе хурса куракансене уйрӑмах килӗшнӗ пиротехниксене ятарлӑ парнепе чыслӗҫ.
Раҫҫей регионсен аталанӑвӗн министерстви халӑх кӑмӑллакан Раҫҫей хулисене палӑртас тӗллевсемпе ятарлӑ танлашӑм (рейтинг) ирттернӗ. Ведомство тӗтелӗнче рейтинг пӗтӗмлетӗвӗсен мала тухнӑ 50 хулан списокне кӑтартса панӑ. Шупашкар хули рейтингра 49-мӗш вырӑна тивӗҫнӗ иккен.
Мала тухнӑ пилӗк хула шутне Мускав, Питӗр, Ҫӗнӗ Ҫӗпӗр, Екатеренбург тата Ростов-на-Дону. Ултӑмӗш вырӑна вара политикӑна инвестицилле ертсе пыракан Хусан хули тивӗҫнӗ.
Чи илертӳллӗ хуласене палӑртас ӗҫе 2012–2013 ҫулсенче, 164 хула хушшинче ирттернӗ. Темиҫе учреждени сӗнӗвӗсемпе усӑ курнӑ: Раҫҫей инженер союзӗ, Госсторой, Роспотребнадзор тата М. Ломоносов ячӗллӗ Мускав патшалӑх университечӗ.
Республика тӗп хулин халӑхӗ Шупашкар ытти хуласенчен самай аяларах вырӑнта пулнишӗн пӑшӑрханать пулсан, чулхуласем вара 10-мӗш вырӑнтисен шутне лекейменнишӗн куллянаҫҫӗ.
Хулара пурӑнакансем хушшинче 64% лайӑх ӗҫ тупасишӗн Шупашкартан тухса кайма хатӗр имӗш. Кун ҫинчен HeadHunter компанийӗ ӑнӑҫлӑ ӗҫ вырӑнӗсене тӗпчес тӗлӗшпе ирттернӗ рейтингран паллӑ.
Шупашкарта пурӑнакансен 24,16% Мускава пурӑнма, ӗҫлеме кайма хирӗҫ мар. Вӗсен шучӗпе Раҫҫей тӗп хулинче ӗҫпе аталанма та майсем пур, шалу укҫи те самай пысӑк. Иккемӗшпе виҫҫемӗш вырӑна вара Шупашкар ҫыннисем Питӗрпе (9,10% ) Хусана (6,49%) хулисене суйланӑ.
Республикӑн тӗп хуламӑрӑн ҫыннисен шучӗпе ӗҫ вырӑнӗ Чулхулара (4,29%), Йошкар-Олара (1,04%) е Самарта (0,83%) лайӑхрах пулнине шанакансен йышӗ те пӗчӗк мар. Ҫиччӗмӗш вырӑнта Сочи вырнаҫнӑ, ун проценчӗ — 0,8%, саккӑрмӗш вырӑн Чӗмпӗр хулин — 0,7%. Рейтинг кӑтартӑвӗсене Екатеринбургпа (0,63%) Краснодар (0,58%) вӗҫлеҫҫӗ.
Нарӑсӑн 16-мӗшӗнче Чулхулана К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗсем хӑнана килӗҫ — вӗсем кунта пӗрремӗш хут чӑвашла спектакль лартса парӗҫ.
«Юратсан юрлас килет» икӗ пайлӑ камита курма Железнодорожниксен культура керменне ҫитмелле пулӗ, пуҫламӑшӗ 18 сехетре. Билет хакӗ: 250–500 тенкӗ. Ыйтса пӗлмелли карас номерӗ: 8-906-36-76-785.
Камит авторӗ — Василий Леканов, режиссёр — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Андиян Павлов, илемлетекенӗ — Чӑваш Республикин халӑх ӳнерҫи Юрий Матросов, спектакле лартакан ӳнерҫӗ — СССР халӑх артисчӗ, РФ тата ЧР патшалах премийӗн лауриачӗ В.Н. Яковлев.
Чулхулара музей пур — Щелоковски хутӑрта вырнаҫнӑ, Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен кил-ҫурчӗсене унта курма пулать. Чулхула облаҫӗн пӗчӗк ӗҫе пулӑшу кӳрекен тата аталанма пулӑшакан, усӑ куракансеме услугӑсен пасарӗн министрӗ Денис Лабуза пӗлтернӗ тӑрӑх музейри ҫуртсен пӗр пайне Бор районне куҫарма палӑртнӑ — унта халӑх ӑс-хакӑлӗпе пултарулӑх ялне (выр. фольклорно-этническая деревня) йӗркелесшӗн иккен.
Нумай пулмасть Чулхулапа Бор хушшинче вӗрен-ҫула хута яни пирки пӗлтерсеччӗ ӗнтӗ. Министр каланӑ тӑрӑх унпа ярӑнакансем Бора ҫитнӗ май кунта нимӗнле кӑсӑк та ҫуккипе аптараҫҫӗ иккен. Унсӑр пуҫне ҫул енӗпе япӑх пулнӑран Щелоковски хутӑрти музее ҫитме йывӑр. Ҫӗнӗ пуҫарӑва пурнӑҫа кӗртсен тӳрех икӗ мулкача тытма пулать иккен — Борта та кану йӗркеленӗ, музейпа та халӑх ытларах паллашӗ.
Халӑх шухӑшӗпе вара ҫуртсене куҫарассин сӑлтавӗ ытларах Щелоковски хутӑрти ҫӗре пушатассипе ҫыхӑннӑ — вӑл хулан чаплӑ пайӗнче вырнаҫнӑ-ҫке. Чӑн та, ҫитме ҫулӗ япӑх пулсан, тен ҫулне тусан вырӑнлӑрах пулӗччӗ? Йӳнӗрех те ларӗ.
Тепӗр сӑмах хамӑр республика пирки. Чулхуласем этнопарка тума тытӑннӑ та ӗнтӗ, пирӗннисем хӑҫан ку ӗҫе пуҫарӑнасси паллӑ та мар.
Пуш уйӑхӗн вӗҫӗнче Чулхулара эрне хушши «Атӑл манӑн чӗрене юхса кӗрет» ятпа ташӑ фестивалӗ иртрӗ. Ӑмӑрту хаклавҫисем те хахальлисем мар — Мускавпа Петӗртен килнисем те пур. Пурте — ташӑ енӗпе ҫӗршыв шайӗнче палӑрнӑ ӑстасем. Ҫӗмӗрле хулинчи «Восход» кану керменӗнче вырнаҫнӑ «Экситон» ташӑ ушкӑнӗ те фестивале хутшӑнчӗ, ун чысне Валентина Лиховедпа Сергей Улицкий хӳтӗлерӗ.
Ачасене темиҫе ҫул ӗнтӗ Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Ирина Лиховед вӗрентет. Ташӑ енӗпе малти вырӑна йышӑнас тесен пайтах тертленме тивет иккен. Паянхи вырӑна улӑхиччен Валентинӑпа Сергей иртнӗ ҫулсенчи ӑмӑртусенче чи аялти картлашкасенчен пуҫланӑ, вӑхӑт та вӑй та шеллемесӗр тӑрӑшнӑ, малтан мала туртӑннӑ. Чӑнах та ӗнтӗ, Атӑл тӑрӑхӗнчи пур хуларан пуҫтарӑннӑ ташӑ ӑстисене ҫӗнсе иккӗмӗш вырӑна тухма кашниех пултараймасть пулӗ.
+33.3 °C