Килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсем пирки тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенче пӗрмаях ҫыраҫҫӗ. Кӳкеҫсем те хуҫасӑр ҫав чӗрчунсенчен шикленеҫҫӗ. Йытӑсем кушаксене туртса ҫураҫҫӗ, ачасене хӑратаҫҫӗ, ҫынсене ҫыртаҫҫӗ тесе «Кугеси/Общественный совет» (чӑв. Кӳкеҫ/Общество канашӗ) пабликра вӗҫӗмех пӗлтереҫҫӗ.
Килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсен нушине тӳре-шара та пӗлет. Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев, ав, кун пирки Инстаграмри хӑйӗн странцинче ҫырнӑ. Вӑл хыпарланӑ тӑрӑх, Ҫӗмӗрлере хуҫасӑр йытӑсене тытма 150 вырӑнлӑх приют уҫасшӑн. Анчах ун валли малтанласа укҫа пӑхса хӑвармалла.
Хальхи вӑхӑтра ун пек приютсем Шупашкарта (унта 350-500 чӗрчуна пӗр харӑс усрама май пур) тата Кӳкеҫре (150 вырӑнлӑх) пур.
Шупашкар хулинче пурӑнакан икӗ ҫын йытта пула вӑрҫса пӗтнӗ. Вӗсем иккӗшӗ те йытӑ усраҫҫӗ иккен, хӑйсен тӑватӑ ураллӑ тусӗсемпе иккӗшӗ те хулари «Дорисс паркра» уҫӑлса ҫӳреме юратаҫҫӗ.
Кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче каҫхи 9 сехет хыҫҫӑн Шупашкарта пурӑнакан хӗрарӑм тата 45 ҫулти арҫын йытӑсемпе уҫӑлма тухнӑ. Икӗ йытӑ пӗр-пӗрне килӗштерменрен вӗсен хуҫисем ятлаҫса кайнӑ. Арҫын хӗрарӑма усал сӑмахсемпе кӳрентерсе пӗтернӗ, ҫийӗнчен вӑл ӑна питӗнчен лачлаттарса сурса хунӑ.
Тавлашӑва хӗрарӑм телефон ҫине ҫырса илнӗ. Шар курнӑ хӗрарӑм пулӑшу ыйтса прокуратурӑна кайнӑ. Лингвистика экспертиза хӗрарӑма, чӑн та, кӳрентернине палӑртнӑ. Арҫынна административлӑ майпа 3 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.
Ҫӗмӗрлери «Коммунальник» муниципалитетӑн унитарлӑ предприятийӗ ятарлӑ шприцемет туяннӑ. Вӑл йытӑсене тытма кирлӗ. Асӑннӑ меслете вырӑнтисем хӑрушсӑр тата чунлӑ меслет тесе хаклаҫҫӗ. Маларах асӑннӑ МУПӑн директорӗ Василий Виденеев шприцемет епле ӗҫленине нумаях пулмасть хула администрацийӗн пуҫлӑхне Валерий Шигашева кӑтартнӑ.
Сӑмах май каласан, кун пек меслетпе республикӑра тек ниҫта та усӑ курмаҫҫӗ иккен.
Шприцометпа персен чӗрчунсем шар курмаҫҫӗ, мӗншӗн тесен йӗпре – килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсене ҫывӑратса яракан эмел. Чӗрчунсене тытсан вӗсене усрамалли вырӑна илсе кайӗҫ.
Килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсен ушкӑнӗ кушака тытма хӑтланса иномаркӑна ҫӗмӗрсе тӑкнӑ. Хулара пулса иртнӗ пӑтӑрмах пирки «Контактри» «Подслушано в Ростове-на-Дону» (чӑв. Дон ҫинчи Ростовра курни-илтни) ушкӑнра пӗлтернӗ.
«Звездный» (чӑв. Ҫӑлтӑрлӑ) ҫурт комплексӗнче вырнаҫнӑ Пултарулӑх урамӗнчи 7-мӗш ҫуртра хаяр килсӗр йытӑсем кушака туртса ҫурас тенӗ. Мӗскӗн чӗрчун тӑратса хӑварнӑ «Ситроенӑн» мотор уйрӑмне пытанса ларма май тупнӑ, анчах та йытӑсем ун патне ҫитес тесе машинӑна ҫӗмӗрмех пуҫланӑ.
Йытӑсем бамперпа капота кӑшланӑ, пралуксене тӑпӑлтарнӑ, тусанран хӳтӗлекен пайсене ҫурса тӑкнӑ. Хӑраса ӳкнӗ кушак ирчченех машина айӗнче ларнӑ, капот уҫӑлсан тин, тӗрӗс-тӗкелскер, унтан сиксе тухнӑ, ҫав вӑхӑтрах, ирхине хӑйӗн «Ситроенне» йӑлт ҫӗмӗрсе тӑкнине асӑрханӑ Ростов хӗрарӑмӑн машинӑна хаклӑ юсав тума тивӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнче пурӑнакан ҫынсем йытӑ шыраса укҫасӑр юлнӑ. Пысӑк суммах мар та, ҫапах та...
61 ҫулти хӗрарӑмӑн тӑванӗн хӗрӗ (вӑл Шупашкартан килнӗскер пулнӑ) йоркшир терьерӗпе вырӑнти стадион ҫывӑхӗнче уҫӑлса ҫӳренӗ. Вӗсем патне овчарка чупса пырсан пӗчӗк йытӑ хӑранипе ҫӑва енне тарса кайнӑ. Унта вӑл ҫухалнӑ.
Хӗр ҫынсене пулӑшма ыйтса тӗнче тетелӗнчи ушкӑнсенчен пӗринче ҫырнӑ. Ырӑ кӑмӑлшӑн укҫа тӳлеме шантарнӑ. Кӗҫех шӑнкӑравлакан тупӑннӑ. 4,5 пин тенкӗ тӳлесен йытта тавӑрса пама пулнӑ. Хӗр укҫана хӑйӗн тӑванне куҫарса пама тата йытта кайса илме ыйтнӑ. Хӗрарӑм укҫана куҫарса панӑ, анчах вырӑна ҫитсен йытӑллӑ ҫын пулман. Улталаннине ӑнлансан йӗрке хуралҫисенчен пулӑшу ыйтнӑ.
Хуҫасӑр йытӑсем чупса ҫӳрени пирки тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенче пӑшӑрханса ҫырнине час-часах курма пулать. Тепӗр тесен, те хуҫаллӑ вӗсем, те хуҫасӑр. Ирӗклӗн ҫӳрекенскерсем иртен-ҫурен сехрине, уйрӑмах ачасенне, хӑпартаҫҫӗ.
Республикӑн патшалӑх ветеринари службин ертӳҫин тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Константин Викторов паян иртнӗ Министрсен Кабинечӗн ларӑвӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, хуҫасӑр йытӑсене приютсене вырнаҫтарасси, сиплесси, стерилизацилесси, маркӑласси уҫӑмланӗ. Стерилизациленӗ хыҫҫӑн вӗсене хӑйсем унччен чупса ҫӳренӗ вырӑна кайса яма юрӗ.
Республика территорийӗнче хуҫасӑр йытӑсем кӑна 1,8 пине яхӑн тесе каланӑ паянхи ларура. Кашни районтах приют уҫасшӑн мар. Темиҫе районпа пӗрлехи приютсем йӗркелесшӗн.
Йытта тӑватӑ ураллӑ тус тесе усракансенчен хӑшӗсем ҫак чӗрчуна ҫынран та ытларах юратаҫҫӗ-ши?
Ҫӗркаҫ, тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче ҫырнӑ тӑрӑх, Кӳкеҫре пурӑнакан Андрей Максимов ятлӑ ҫамрӑка йытӑ тапӑннӑ.
Каччӑ Первомайски урампа пынӑ. «Гавань» лавкка тӗлне ҫитсен вӑл йытӑпа утакан арҫынна тӗл пулнӑ. Ҫав вӑхӑтра каччӑ ҫине овчарка сикме пуҫланӑ. Кӗҫех ҫыртса та илнӗ. Йытӑ хуҫи ним те тӑвайман. Сӑмсалӑх тӑхӑнтартмалла тенине вӑл хӑлхана чикмен. Шар курнӑ каччӑ ҫырнӑ тӑрӑх, арҫын Советски урамӗнчи 65-мӗш ҫуртра пурӑнать. Вӑл унӑн ятне те пӗлет.
Поста сӳтсе явма хутшӑннисенчен пӗри йытӑ хуҫин хушаматнех асӑннӑ. Каччӑна тухтӑр патне кайса урнӑ чиртен укол тутарма тата йӗрке хуралҫисене заявлени ҫырса пама сӗнекенсем те тупӑннӑ. Хӑшӗсем ӗнентернӗ тӑрӑх, ҫавӑн йышши унчченхи пӑтӑрмах пирки полицейскисене пӗлтернӗ, анчах усси пулман.
Шупашкарта пӗри йытта уҫӑлтарса ҫӳремелли хӑйне май меслет тупнӑ. Ҫавна курни видео ӳкерсе илнӗ, ӑна МИХсенчен пӗрне ярса панӑ.
Йытӑ уҫӑлтарма илсе тухнӑ хӗрарӑм тӑватӑ ураллӑ тусӗпе юнашар утман. Хӑй вӑл машина рулӗ умӗнче пулнӑ. Йытта машина ҫумне кӑкарнӑ те лешӗн автомобильтен юлмасӑр чупма тивнӗ. Машина маларах хуллен кайнӑ, унтан вӑл хӑвӑртлӑха ӳстернӗ.
Йытта шеллекен ҫын хӗрарӑм-водителе: «Эсир ӑслах-и?» — тесе ыйтнӑ тӳсеймесӗр. Лешӗ хӑнк та туман темелле. «Гринпис-и?» — касса татнӑ вӑл ним пулман пек. Унтан хӗрарӑм-водитель хӑйне видео ӳкерме юрамасть тесе кӑмӑлсӑрланма пуҫланӑ.
«Гринпис», сӑмах май, — экологие хӳтӗлессипе ӗҫлекен пӗтӗм тӗнчери организаци. Вӑл ҫутҫанталӑкшӑн тӑрӑшать.
Пӗрисем хуҫасӑр йытӑсене шеллемелле, вӗсене хӳтӗлемелле тесе шухӑшланӑ чухне теприсене ҫак чӗрчунсем шар кӑтартаҫҫӗ. Килте усракан чӗрчунсене, сӑмах май каласан, самолетра багаж уйрӑмӗнче мар, пассажирсемпе пӗрле лартса ҫӳремелле тесе кастаракансем те пур.
Кӳкеҫре пурӑнакансем вара хуҫасӑр йытӑсем пирки вӗҫӗмех шавлаҫҫӗ. Асӑннӑ поселокӑн тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринчи пабликра кун пирки темиҫе те ҫырчӗҫ. Кӳкеҫ поселокӗн администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, хуҫасӑр йытӑсене тытса та ҫӳренӗ.
Кӳкеҫре ӗнер каҫхи сакӑр сехет тӗлӗнче пӗр ҫамрӑка йытӑ ҫыртнӑ. Хайхи малтан ҫамрӑка йӗрлесе пынӑ иккен, каярах ҫӗре туртса антарнӑ, ҫыртнӑ. Юрать, ҫывӑхри автомойкӑра ӗҫлекенсем чупса пынӑ, каччӑна пулӑшнӑ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Вӑрманкас Пайкилт ялӗнче пысӑк инкек пулса тухнӑ. Унти пӗр фермерӑн икӗ овчарки килтен тухса кайнӑ та урампа иртсе пыракан 76 ҫулти хӗрарӑма тапӑннӑ. Инкеке асӑрхаса хӗрарӑма пулӑшма чупса ҫитнӗ 70-ти тата 60 ҫулти арҫынсене те шеллемен ҫавсем. Иккӗшне те пульницӑна лекмеллех ҫыртса пӗтернӗ.
Раҫҫейӗн Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗн тӗпчевҫисем ку инкек тӗлӗшпе ҫийӗнчех пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Йытӑ хуҫине РФ Пуҫиле кодексӗн 109-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе айӑплама пултараҫҫӗ. Ку статья — асӑрханмасӑр ҫынна вӗлерни пирки. Усал йытӑсене персе пӑрахма йышӑннӑ.
Пуҫиле ӗҫе тӗпченӗ май хаяр овчаркӑсем урама епле тухса кайнине, хуҫи вӗсене епле усранине тата ыттине тӗпчӗҫ.
+6.3 °C