Шупашкар хулинче пурӑнакан икӗ ҫын йытта пула вӑрҫса пӗтнӗ. Вӗсем иккӗшӗ те йытӑ усраҫҫӗ иккен, хӑйсен тӑватӑ ураллӑ тусӗсемпе иккӗшӗ те хулари «Дорисс паркра» уҫӑлса ҫӳреме юратаҫҫӗ.
Кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче каҫхи 9 сехет хыҫҫӑн Шупашкарта пурӑнакан хӗрарӑм тата 45 ҫулти арҫын йытӑсемпе уҫӑлма тухнӑ. Икӗ йытӑ пӗр-пӗрне килӗштерменрен вӗсен хуҫисем ятлаҫса кайнӑ. Арҫын хӗрарӑма усал сӑмахсемпе кӳрентерсе пӗтернӗ, ҫийӗнчен вӑл ӑна питӗнчен лачлаттарса сурса хунӑ.
Тавлашӑва хӗрарӑм телефон ҫине ҫырса илнӗ. Шар курнӑ хӗрарӑм пулӑшу ыйтса прокуратурӑна кайнӑ. Лингвистика экспертиза хӗрарӑма, чӑн та, кӳрентернине палӑртнӑ. Арҫынна административлӑ майпа 3 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.
Тӗрлӗ шайри Хисеп грамотине, тава тивӗҫлӗ ята, медаль-ордена камсем тата мӗне кура тивӗҫни чылайӑшне тӗлӗнтермест те, шухӑшлаттармасть те пулӗ. Ик айкки те тӑвайкки маррисем вара тӗлӗнеҫҫӗ, хӑюллӑраххисем вара ҫавӑн пирки уҫҫӑнах сӑмах хускатаҫҫӗ.
Ҫак эрнере республикӑри профессилле ҫыравҫӑсем ларӑва пуҫтарӑнчӗҫ. Унта пулнӑ Марина Карягина ҫыравҫӑ, поэт, драматург хӑйӗн чун ыратӑвне Фейсбукра уҫса панӑ. Ыттисене те вӑл калаҫӑва хутшӑнма чӗннӗ. Акӑ еплерех ҫырать-ха паллӑ кӑна мар, чӑннипех пултаруллӑ автор тата тележурналист:
«Ҫыравҫӑсен ӗнерхи ларӑвӗ хыҫҫӑн каллех кӑмӑл пӑтранать... Кунти чӑваш туссемпе тӗплӗ калаҫу ирттерес килет,» — пуҫланӑ вӑл сӑмахне.
«Юбилейӗсем ҫывхарнӑ май Чӑваш халӑх писателӗ е поэчӗ, ЧР е Раҫҫей культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ хисеплӗ ят, орден-медаль т.ыт.те илес тесе хӑйсем ӑшталанса ҫӳрекенсем яланах пулнӑ-ши вӗсем е юлашки вӑхӑтра, пушӑлӑха пула, ӗрчесе кайрӗҫ?
Пӗри «Ман чухлӗ никам та халӑх умӗнче сӑвӑ вуласа ҫӳремест, мана халӑх пӗлет, халӑх ҫыравҫи тесе шутлать!
Судри ӗҫ таканари шыв пек теҫҫӗ те, суда хутшӑнаканӗсем те тӗрлӗрен пулаҫҫӗ. Ҫакна хӑйӗн юрист практикинчи тӗслӗхе Галина Вронская юрист чӗрӗ журналта ҫырса кӑтартнӑ историри сӑнарсем ҫирӗплетеҫҫӗ.
Чӑваш Енӗн Арбитраж судӗнче Куславкка районӗнчи пӗр фермерпа ҫавна хӑяр татмалли агрегат туса панӑ предприяти пуҫлӑхӗ тӗл пулнӑ. Фермер агрегат ӑсталанӑ ҫынна укҫа тӳлесшӗн пулман иккен. Ниме тӑман, уссӑр япала текелесе укҫине хытса тӑнӑ.
Судра ку агрегат лайӑххипе начаррине ҫирӗплетме экспертиза тума та тӳре сӗннӗ.
Хӑяр татмалли агрегатпа усӑ курнӑ фермер пирки Галина Вронская юрист ҫӗр ҫинче ӗҫлесе пурӑнакан ҫав ҫын Чӑваш Ен Элтеперӗпе туслӑ тесе каланине фермерӑн ваккачӗ ята яни вырӑнне хунине пӗлтернӗ май суда парассипе хӑратнӑ.
Галина Вронская Михаил Игнатьев ятне асӑнни хайхине мӗншӗн кӳрентернине ӑнланман.
Раҫҫей эстрада ҫӑлтӑрӗ Анита Цой Чӑваш Енри ҫемьене айӑплани пирки нумаях пулмасть пӗлтернӗччӗ. Lifenews сайтра каллех кун пирки ҫырнӑ. Анита Цой каланӑ тӑрӑх, Александровсем хӑйсен айӑпне йышӑннӑ. Юрӑҫ ку ӗҫе пӑнчӑ лартма та юрать тет, мӗншӗн тесен ку унӑн кӑмӑлне пӗрре те каймасть, йӗрӗнтерет.
Анита каланӑ тӑрӑх, унӑн кун пирки аса илес те килмест. Ҫавӑнпа вӗсем ку ӗҫе вӗҫлеме палӑртнӑ. Анчах следстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Александровсен ҫемйи айӑпа йышӑнмасть.
Ҫемье каланӑ тӑрӑх, Анита хӑй хаклӑ япаласене ломбарда панӑ. Унӑн парӑмсем пысӑк-мӗн. Александровсем кредитпа туяннӑ машинине сутнӑ. Ҫакна унчченхи ӗҫ параканӗсене, Цойсене, миллион тенкӗ тӳлемешкӗн тунӑ.
Шупашкарти Анисимов урамӗнчи 4-мӗш ҫурт ҫумӗпе ҫул тума шут тытнӑ. Ӑна ахаль те виҫӗ енчен ҫул хупӑрланине кура ҫавӑнта пурӑнакансем ку шухӑша тарӑхса йышӑннӑ иккен. Район администрацийӗпе калаҫу ирттерни те «ҫимӗҫне кӳмен» имӗш.
— Акӑ пирӗн ҫурт. Акӑ хула ҫулӗ иртет. Тепӗр енпе каллех ҫул выртать, — пӳрнепе тӳллесех ӑнлантараҫҫӗ иккен унта пурӑнакансем. Машинӑсем хӗрӳ ҫӳренӗ вӑхӑтра ҫуран иртесси уйрӑмах нушаллӑ.
Апла пулин те пурте апла шухӑшламаҫҫӗ иккен. Ҫурт комитечӗн ертӳҫи Галина Елисеенко шучӗпе ҫул тӑвассине ҫынсене пӗлтерме тивӗҫ мар. «Хӑть трактор айне кӗрсе выртӑр, хӑть ун урапи айне. Ҫак ҫула тӑвассине эпир чармӑпӑр», — тет иккен вӑл.
Ҫӗнӗ ҫул ытлашши тесе никам та каламасть иккен-ха. Ӑна туса пӗтерессе кӳршӗллӗ 8-мӗш ҫуртра пурӑнакансем уйрӑмах кӗтеҫҫӗ иккен. Йӗркеллӗ ҫул ҫуккине пула вӗсем тӑватӑ теҫетке ҫул асапланаҫҫӗ-мӗн. Кӗрсе-тухма ҫукранах ни тухтӑр машинин, ни пушар службин кӗрсе тухма май ҫук иккен. «Япала илсе килесси те чӗр нуша», — тесе калать-мӗн унта пурӑнакан Арнольд Матисон ятлӑ ҫын.
Савучӗсене рекламӑлани евӗр ан пултӑр тесе ячӗсене асӑнмӑпӑр та пӑтӑрмахӗ пирки пӗлтерӗпӗр.
Монополипе кӗрешекенсем нумаях пулмасть электроооборудовани сутакан Шупашкарти суту-илӳ предприятийӗсенчен пӗрин ҫырӑвне пӑхса тухнӑ. Унта пӗлтернӗ тӑрӑх, реле хӳтӗлевӗн тата автоматикин хатӗрӗсене кӑларакан савутсенчен пӗри хӑйӗн таварне теприн евӗр пахалӑхлӑ пулнӑ пек кӑтартнине пӗлтернӗ-мӗн. Продукцие тӗпчени пирки каланинче те савут ҫавӑн йышшине урӑххисем кӑларнине пахалани ҫине таянса хӑйсен евӗр кӑтартнӑ пулать.
Монополипе кӗрешекенсем пӗлтернӗ тӑрӑх, конкуренцие пӑсакан ҫыру тепӗр предприятин ырӑ ятне яма пултарнӑ. Хӑйсен таварне сарассишӗн ҫапла хӑтланнӑ савут суя ҫырусемпе кӑштахран аппаланма пӑрахнине кура ун ячӗпе асӑрхаттару ҫырӑвӗ ҫырса тӑман.
Ыран Шупашкар хула администрацийӗ умӗнче ҫурт-йӗрпе строительство кооперативӗн пайташӗсен пикечӗ иртмелле. Вӗсем «Байконур» текен микрорайонти пурӑнмалли ҫурта кӗрейменнишӗн пухӑнӗҫ.
Ҫынсене ҫурта пурӑнма кӗме хула администрацийӗ ӑна тӑвакан организаципе судлашни кансӗрлет иккен. Пикета 50 ҫын ытла тухмалла. Вӑл 17 сехет те 30 минутран пуҫласа 19 сехетчен пымалла.
«Байконур» микрорайона тума 2004 ҫулхи кӑрлачӑн 23-мӗшӗнче ирӗк илнӗ иккен. Нумай хваттерлӗ ҫурта тӑвакан компани Арбитраж судӗнче ҫурта хута яма ирӗк пуррине ҫирӗплетсе панӑ. Хула администрацийӗ вара унта ҫурт тума ирӗк пулман тесе туса лартнӑ ҫурта пӑстарасшӑн-мӗн.
Юлашки вӑхӑтра ҫӗр чикки пирки тавлашакансем йышланнӑ-мӗн. Ун йышшисем ҫӗр пирки ваттисем вӑрҫӑнма хушманнине ӑшра тытмаҫҫӗ пуль ҫав. Ҫӗре виҫекенсемпе те тавлашаҫҫӗ иккен ун йышшисем. Юлашкинчен асӑнни 2008 ҫулхи пушӑн 1-мӗшӗччен йӗркеленӗ ҫӗр лаптӑкӗсем пирки куҫман пурлӑх пирки калакан патшалӑх кадастрӗнче сведенисем ҫуккипе ытларах ҫыхӑннӑ иккен. Кадастр учечӗпе аппаланакансем патне ҫынсем ҫӗр чиккине палӑртма ыйтса маларах тухман иккен те, ҫавна пулах паян мишавай юпине ӑҫта лартмаллине пӗлмесӗр аптӑраҫҫӗ курӑнать.
Юлашки ҫур ҫулта кӑна Росреестрӑн Федерацин кадастр палатин республикӑри филиалӗ 157 ӗҫпе суда ҫитнӗ. Чикӗ ыйтӑвӗпе ҫыхӑннисем ҫав шутра — 27 процент. Анчах кадастр палати айӑпа хӑй ҫине илмест. Кунта ыйтӑва ытти кӳршӗ-аршӑпа тата кадастр инженерӗсемпе татса памалла теҫҫӗ. Ӑнланманлӑх сиксе тухасран ҫӗр лаптӑкӗ тӗлӗшпе кадастр ӗҫӗ ирттерсе кадастр учетне кӗрттерме сӗнеҫҫӗ.
Шупашкарти икӗ аптека тепӗрин хушшинче уяр пирки тавлашу сиксе тухнӑ.
Эмел тавраш сутакансенчен пӗрисем ҫав кӑпшанка хӑйсен хатӗр-хӗтӗрне рекламӑлама усӑ кураҫҫӗ иккен. Вӗҫекен уяр вӗсен конкурентне, Шупашкарти аптекӑсенчен пӗрне те, килӗшнӗ курӑнать. Вӗсем те ӑна реклама тӗллевӗпе усӑ курма тытӑннӑ. Лешсем вара кун ҫине тарӑхсах кайнӑ. «Епле-ха капла? Хамӑр уяра никама та памастпӑр!» тесе монополипе кӗрешекен службӑна ҫӑхав ҫырса та янӑ.
Нумаях пулмасть асӑнӑн служба ку ыйтупа пуҫтарӑннӑ та ӗҫе чарса лартма йышӑннӑ. Ара, тавлашакан енсем вӑл вӑхӑта мирлешме тивнӗ ӗнтӗ: уяр ӳкерчӗкӗпе хайхи аптека тек усӑ курма пӑрахнӑ.
+0.3 °C