Кӑрлач уйӑхӗн 28-мӗшӗнче ЧР Элтеперӗ эрнесерен ирттерекен планеркӑра кӗрхи призыва пӗтӗмлетнӗ. Пӗлтӗр юпа-кӑрлач уйӑхӗсенче Чӑваш Енри 1300 ытла каччӑ ҫара кайнӑ.
Призыв комиссине пӗтӗмпе 5700 ҫын килнӗ. Сывлӑх енчен 74 проценчӗ ҫара юрӑхлӑ пулнӑ. Анчах ҫивӗч ыйтусем те пур: паянхи кун тӗлне граждансене призыв пирки пӗлтересси йывӑр. «Хальлӗхе пирӗн 1140 ҫын пур, вӗсене эпир ҫартан тарса ҫӳрекен теейместпӗр, мӗншӗн тесен призыв пирки пӗлтерейместпӗр, тупаймастпӑр», - тенӗ Чӑваш Ен ҫар комиссарӗ Александр Мокрушин.
Ҫапах савӑнтаракан кӑтарту та пур: иртнӗ призывра повестка парайман призывниксен йышӗ 100 ҫын чакнӑ.
Чӑваш Ен каччине Василий Серебрякова 1942 ҫулхи пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнчи ҫар комиссариачӗ вӑрҫа кайма повестка панӑ. Вӑл ун чухне 21 ҫулта кӑна пулнӑ. Шел те, ҫамрӑкскер Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче хыпарсӑр ҫухалнӑ.
Нумаях пулмасть Ленинград облаҫӗнче унӑн ӳчӗн юлашкине тупнӑ. Ӑна «Дорога домой» («Килелле выртакан ҫул») проектпа килӗшӳллӗн Чӑваш Ене ӑсатӗҫ. Салтак ӳчӗн юлашкине, унӑн упранса юлнӑ япалисене тӑванӗн ачи Алексей Серебряков йышӑнӗ.
Мероприяти юпа уйӑхӗн 12-мӗшӗнче 9 сехетре Шупашкарти Ҫар мухтавӗн музейӗнче иртӗ. Унта Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсем, ҫар комиссариачӗн ӗҫченӗсем, шырав отрячӗсем, хула администрацийӗн ӗҫченӗсем тата ыттисем хутшӑнӗҫ.
Василий Серебряковӑн ӳчӗн юлашкине Явӑшри масар ҫинче пытарӗҫ.
Хакасири пӗр бригадӑри салтаксене пӗр кун чӑваш апат-ҫимӗҫӗпе сӑйланӑ.
Ҫар ҫыннисен апатланӑвӗ юрӑ-кӗвӗрен, ташӑран пуҫланнӑ. Капла апат та лайӑх анать вӗт. Салтаксене ҫӑмах яшки ҫитернӗ. Ӗне, чӑх какайӗсене чӑваш йӑлине тӗпе хурса хатӗрленӗ. Сӗтел ҫинче пахча ҫимӗҫ, кавӑн вӑлчи те пулнӑ.
Турпал-Али Гилаев кунашкал апат-ҫимӗҫе пӗрремӗш хут тутаннӑ. Ӑна питӗ килӗшнӗ. Владимир Сидоров вара хӑйне тӑван килне лекнӗ пекех туйнӑ. Унӑн ашшӗ-амӑшӗ – чӑваш, ҫемьере наци йӑли-йӗркине тытса пыраҫҫӗ. «Асанне кӑмакара яшка, пӑтӑ пӗҫерет», - тенӗ вӑл.
Салтаксем ал ӗҫӗсен куравӗпе те паллашнӑ. Ӑна Хакасири чӑваш диаспори хатӗрленӗ. Ҫукунне вара салтаксем хакассен тата тувасен йӑли-йӗркипе паллашӗҫ.
Нумаях пулмасть Мускавра чӑваш салтакӗн виллине тупнине, ӑна 3 уйӑх шыранине сайтра пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: 18 ҫулти ҫамрӑк унта контракт мелӗпе службӑна кайнӑ.
Авӑн уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Владимир Жерженовӑн ӳтне Хӗрлӗ Чутай районне илсе килнӗ. Ӑна палласа илмешкӗн Мускав облаҫне амӑшӗ тата тӑванӗ кайнӑ.
Тӑванӗсене вилнине ӗнентерекен хут панӑ. Унта каччӑ мӗншӗн вилнине палӑртайманнине пӗлтернӗ. Ӑна пусмӑрласа вӗлернӗ-и е вӑл хӑйӗн ҫине алӑ хунӑ-и? Хальлӗхе паллӑ мар. Тӑванӗ Владимир Муравьев каланӑ тӑрӑх, каччӑн малти пилӗк шӑлӗ пулман.
Ҫамрӑка тӑван тӑрӑхӗнчи масар ҫине пытарӗҫ. Ун умӗн суд-медицина экспертизи ирттересшӗн, мӗншӗн тесен тӑванӗсен хальлӗхе уҫӑмланман ыйту нумай.
Шыравҫӑсем Чӑваш Енри салтак виллин юлашкисене тупнӑ. Вӑл Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑнса пуҫ хунӑ.
Специалистсем салтакӑн ятне-шывне палӑртнӑ. Вӑл – Вӑрмар районӗнчи Арапуҫ ялӗнче ҫуралнӑ Фомин Михаил Иванович. Вӑл Хӗрлӗ Ҫарта стрелоксен 378-мӗш дивизийӗн стрелоксен 1256-мӗш полкӗнче ҫапӑҫнӑ.
Халӗ салтакӑн тӑванӗсене шыраҫҫӗ. Унӑн виллин юлашкисене 2016 ҫулхи кӗркунне Новгород облаҫӗнче тупнӑ. Михаил Фомина Березово ҫар комиссариатӗнчен Омск облаҫне илсе килнӗ. Шыравҫӑсем унӑн тӑванӗсем тупӑнасса шанаҫҫӗ.
Ҫӗмӗрлере пурӑнакан 18 ҫулти каччӑпа ҫар комиссарӗ пӗр чӗлхе тупаймаҫҫӗ. Кун пирки www.sova-center.ru сайтра пӗлтереҫҫӗ.
Каччӑ – Иеговы свидетель тӗнне ӗненет. Ҫавна май вӑл альтернативлӑ майпа ҫар тивӗҫне пурнӑҫласшӑн. Анчах призыв комиссийӗ ҫамрӑкскере ирӗк памасть. Комиссири пӗр ҫын РФ Аслӑ сучӗн йышӑнӑвне аса илтернӗ. Унпа килӗшӳллӗн, Раҫҫейре Иеговы свидетельсен управлени центрне йӗркелеме чарнӑ. Ҫавӑнпа каччӑна ку лару-тӑрура тӗн пирки манма ыйтнӑ.
Ҫамрӑкскер патне повестка килнӗ. Унӑн ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗнче ҫар комиссариатне пымалла. Анчах каччӑ ку йышӑну тӗлӗшпе ҫӑхав ҫырасшӑн.
Салтакӑн медальонӗ хыпарсӑр ҫухалнӑ вун-вун ҫынна шыраса тупма, палласа илме пулӑшнӑ. Нумаях пулмасть Муркаш районӗнчи Юнкӑ ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем вӑрҫӑра хыпарсӑр ҫухалнӑ паттӑра, Петр Илугина, тивӗҫлипе пытарнӑ.
1919 ҫулта ҫуралнӑскер 1939 ҫулта ҫар ретне тӑнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи пуҫлансан тӑшманпа ҫапӑҫнӑ. Ҫамрӑкскер салтака кайиччен ҫемье ҫавӑрса ӗлкӗреймен. Вӑрҫӑра вӑл хыпарсӑр ҫухалнӑ. Вӑл тыткӑна лекнӗ тесе те шухӑшланӑ тӑванӗсем.
Нумаях пулмасть «Отчизна» шырав ушкӑнӗ ӑна шыраса тыпнӑ, капсулӑра упранса юлнӑ хут татӑкӗ унӑн ячӗ-шывне палӑртма май панӑ. Петр Илугинӑн виллин юлашкине Крымра тупнӑ. 1941 ҫулхи юпа уйӑхӗнче унта хаяр ҫапӑҫусем пынӑ. Историксем шутланӑ тӑрӑх, унта 300 пине яхӑн совет салтакӗ пуҫ хунӑ. Вӗсен йышӗнче чӑвашсем те пулнӑ. Пӗлтӗр 100 яхӑн салтакпа офицер шӑмми-шаккине тупнӑ. Вӗсенчен 40шӗн ятне палӑртма май килнӗ.
Шупашкарта пӗрремӗш призывниксене ҫара ӑсатнӑ. Вӗсенчен хӑшӗ-пӗри нацгвардире ҫар тивӗҫне пурнӑҫлӗ.
Паян ҫар комиссариачӗн пуху пунктӗнче, Пирогов урамӗнче, пулас салтаксене тӑванӗсем ӑсатнӑ. Пӗтӗмпе 14 каччӑ пынӑ унта. Вӗсем ҫар тивӗҫне Мускавра, Хусанта пурнӑҫлӗҫ.
Призывниксене ятарлӑ тумсемпе тивӗҫтернӗ. Кашнине электронлӑ картта, сим-картта панӑ. Тӑванӗсем сывпуллашмалли самант ҫитсен куҫҫульне чарайман. Ҫапах кашниех ӑнланнӑ: ҫар тивӗҫне пурнӑҫласси — кашни арҫыннӑн тивӗҫӗ.
РФ ШӖМӗ, Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи салтаксене ҫурматӗтӗмленӗ кӑлпассипе тивӗҫтермешкӗн аукцион ирттересси пирки пӗлтернӗ. Шупашкарти ҫар чаҫӗнче салтак тивӗҫне пурнӑҫлакансем те малашне кӑлпасси ҫиме пуҫлӗҫ.
4300 килограмм ҫурматӗтӗмленӗ кӑлпасси туянмашкӑн 1,2 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Пӗр килограмм 283 тенке ларать. Кӑлпасси Хусанти виҫӗ чаҫе, Чулхула облаҫӗнчи ултӑ чаҫе тата Шупашкарти чаҫе килӗ.
Пирӗн хулара ҫар службинче тӑракан салтаксене ыттисенчен сахалрах кӑлпасси лекӗ — 50 килограмм (14 пин тенкӗлӗх). Чылай пайӗ Чулхулари чаҫсенчи яшсем валли кайӗ.
Тендера хутшӑнмашкӑн заявленисене нарӑс уйӑхӗн 5-15-мӗшӗсенче йышӑнаҫҫӗ. Сӑмах май, Шупашкарти 3997-мӗш ҫар чаҫне 1966 ҫулхи пуш уйӑхӗн 22-мӗшӗнче йӗркеленӗ.
Хальхи вӑхӑтра кӗрхи призыв тапхӑрӗ пырать. Хальхинче пин ытла каччӑна салтакан ямалла.
Кӑҫалхи призыв унчченхисенчен каллех кӑштах уйрӑлса тӑрать. Сӑмахран, салатка каймалли яш-кӗрӗм ҫарта мӗн чухлӗ пулассине суйлаять. Анчах пурте мар, аслӑ пӗлӳллисем кӑна.
Кӑҫалхи авӑнӑн 1-мӗшӗнчен Раҫҫейӗн ҫар кафедрисенче студентсене тӗп пӗлӳпе пӗрлех ҫар пӗлӗвӗ те пама тытӑннӑ. Чӑваш Енре ун пек кафедрӑсем ҫук-ха, анчах ют хуласенче ун пеккинче вӗренекенсем ҫӗнӗ программӑна лекееҫҫӗ.
Вӗреннӗ вӑхӑтра вӗсем теори курсне вӗренеҫҫ. Ӑна пӗтерсен квалификации экзаменӗ тытаҫҫӗ. Ӑнӑҫлӑ хӳтӗлесен вӗсене ятарлӑ званипе саппаса илеҫҫӗ. Енчен экзамен тытаймасан вӗсене пӗтӗмӗшле йӗркепе ҫара илӗҫ. Ӑнӑҫлӑ тытнисем е ҫулталӑклӑха срочник пулса, е ик ҫуллӑха контрактпа кайма пултараҫҫӗ.
+8.3 °C