Ҫӗмӗрле районӗнчи Хӗрлӗ Октябрь поселокӗнче те чиркӳ пулӗ. Ӑна хӑпартма тытӑннӑ ӗнтӗ.
Чиркӗвӗн пулас вырӑнне ятарлӑ чул хунӑ ӗнтӗ. Храм Турӑ Амӑшӗн Хусанти турӑшӗ ячӗпе хисепленӗ. Владимир протоиерей кӗлӗ вуланӑ хыҫҫӑн чула капсула ӑшне хунӑ, унтан ӑна пулас храман алтарь стенине вырнаҫтарнӑ.
Ҫавӑн пекех пулас храм вырӑнне хӗрес вырнаҫтарнӑ. Чиркӗве кӑҫалхи чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗччен туса пӗтерме йышӑннӑ. Мӗншӗн тесен шӑп ҫак кун Турӑ Амӑшӗн Хусанти турӑшӗн уявне паллӑ тӑватпӑр.
Сасартӑк XVIII ӗмӗрти пӗрлӗх тата политика ӗҫлевҫин ячӗ, Охатер Томеев, темшӗн-ҫке, хӑшӗсене хирӗҫтерме пуҫларӗ. Ҫавна май ҫак ҫын Елизавета Петровна патша патне яма хатӗрленӗ ҫырӑвӑн чӑвашла куҫарӑвӗпе паллаштарас кӑмӑл ҫуралчӗ.
Елизавета Петровна майра патша сӑнӗ.
Идеализациленӗ парадла портрет. Шарль ван Лоо ӳнерҫӗ ӗҫӗ.
Хусан кӗпӗрнинчи Сӗве провинцине кӗрекен Шупашкар уесӗнче пурнакан мӗнпур чӑваш хушнипе Питтукасси чӑвашӗ Охатер Томеев Сирӗн Император Хисеплӗхӗнчен Елизавета Петровнаран ҫаксене ыйтать.
Сӗвери крешшӗн кантурӗ те, ытти те, тӗрлӗ тӳре-шара та пире виҫесӗр кӳрентерни тата юра ертни ҫинчен тӗплӗн ҫырса кӑтартма май та ҫук. Ҫавӑнпа та мана, маларах ятӑма асӑннӑскере, православи тӗнне кунтах, Мускаврах, кӗртме тата Шупашкар уесӗнчи мӗнпур чӑваша — вӗсем вара аллӑ пинтен кая мар — тӗне кӗртесси ҫинчен Хӑвӑрӑн Император Хисеплӗхӗрӗн Указне Сӗвери крешшӗн кантурӗ урлӑ мар, уйрӑммӑн яма хушӑсӑрччӗ.
Ӗнер, ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Хӗветӗр Матурӑн (Фёдор Мадуровӑн) «Вӑрҫӑ ачисем» куравне чаплӑн вӗҫлерӗҫ. Тӗрлӗ картинӑсемпе кӳлепесемпе паллаштаракан куравпа сывпуллашма тӗрлӗ сферӑра вӑй хуракан ҫынсем сахал мар пухӑнчӗҫ. Каласа хӑварас пулать, Хӗветӗр Матур каласа панӑ тӑрӑх ӳнер музейӗнчи куравра мӗнпур ӗҫӗсенчен чи нумаййи те 15% ҫеҫ вырӑн тупнӑ, курав валли автор чи пӗлтерӗшлӗ ӗҫсене кӑна суйласа илнӗ.
«Вӑрҫӑ ачисем» курав ака уйӑхӗн 21-мӗшӗнче уҫӑлнӑччӗ. Ӑна паллӑ кӳлепеҫӗ тата ӳнерҫӗ 75 ҫул тултарнӑ ятпа йӗркеленӗ. Автор каласа панӑ тӑрӑх курав чылайӑшӗн кӑмӑлне кайнӑ. Хӑшӗ-пӗри унти ӗҫсенче вӑрҫӑ ачисене тупайманни пирки пӗлтерсен Анатолий Кипеч пӑхассипе курасси хушшинче пысӑк уйрӑмлӑх тесе палӑртрӗ. Автор ӗҫсемпе тӗплӗн паллаштарса тухнӑ хыҫҫӑн вӑрҫӑ ачисен тематики картинӑсемпе кӳлепесенче чылай вырӑн йышӑнни палӑрчӗ. Унсӑр пуҫне, каласа хӑварар, автор хӑй те ҫав вӑхӑтри ҫынсен йышне кӗрет. Унӑн ачалӑхӗ шӑп та лӑп вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи йывӑр тапхӑрта иртнӗ.
Ӗҫсемпе паллаштарса тухнӑ хыҫҫӑн автор хӑйӗн 75 ҫулхи юбилейӗ тӗлне кӑларнӑ кӗнекесемпе те паллаштарчӗ, курма пынисене парнелерӗ.
Шупашкарта синагога пулӗ. Вӑл республикӑн тӗп хулинчи Университет урамӗнчи 24-мӗш ҫурт адреспа вырнаҫӗ.
Раҫҫейри еврейсен общинин федерацине ҫӗр лаптӑкӗ пама Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн хушу проектне хатӗрленӗ. Ӑна республикӑн Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерствин сайтӗнче пичетленӗ.
Синагога тата община центрӗ тума 5,4 пин тӑваткал метр лаптӑк уйӑрӗҫ.
Сӑмах май, тӗн е ыркӑмӑллӑх организацийӗсене патшалӑх тата муниципалитет харпӑрлӑхӗнчи ҫӗре тӳлевсӗрех усӑ курма 10 ҫуллӑха пама юрать. Кун пирки РФ Ҫӗр кодексӗн 39.10 статйин 2-мӗш пункчӗн 3-мӗш ҫум пунктӗнче пӑхса хӑварнӑ.
Маларах эпир Улатӑр районӗнчи тӗп пульница шутланнӑ ҫурт Вырӑс православи чиркӗвӗн унти епархине куҫнине хыпарланӑччӗ.
Арҫынсен Шупашкарти Ҫветтуй Троица мӑнастирӗн пуҫлӑхӗ Василий Паскье чиркӳ ҫурчӗ патӗнчи территорие тирпейлекенсене кӳреннӗ. Ӗҫленишӗн тарӑхман вӑл. Шавланӑшӑн. Тавралӑха тасатма пуҫтарӑннисем юрӑ-кӗвӗ янӑратнӑ иккен.
Урам тасатма тухнисене кӳреннине архимандрит Фейсбукри хӑйӗн страницинче ҫырса хунӑ. Манах титулӗллӗ ҫын шухӑшланӑ тӑрӑх, «Юрӑ-кӗвӗсӗр тирпейленӗ пулсан ырӑ ӗҫ пулатчӗ, капла вара — киревсӗрлӗх тата турра ӗненекенсене кӳрентерни кӑна».
Православи тӗнне ӗненекенсем кӗҫнерни куна таса тесе шухӑшлаҫҫӗ те вӑл кун пӳрт-ҫурта тирпейлеҫҫӗ, япала ҫӑваҫҫӗ. Ҫав кун савӑнма, юрлама, ташлама юрамасть.
«Халӑх кнеҫӗсем турра тата ӑна пулӑшма килнӗ ҫынна хирӗҫ пуҫтарӑннӑ», — тенӗ Василий Паскье архимандрит халӑх сетӗнчи страницӑра.
Православи тӗнне ӗненекенсем Иисус чӗрӗлнипе ҫыхӑннӑ уява, Мӑнкуна, ҫак эрнери вырсарникун ҫӑмарта пӗветсе, уяв сӗтелӗ ҫине ытти ӗҫме-ҫиме лартса уявлӗҫ. Иерусалимри Христос чӗрӗлӗвӗн чиркӗвӗнчен «Иерусалим валли тӑнӑҫлӑх ыйтӑр» акципе килӗшӳллӗн сӑваплӑ ҫулӑма пирӗн ҫӗршыва, ҫӗршыва ҫеҫ мар, республикӑна та ҫулсерен илсе килеҫҫӗ. Инҫет ҫӗр ҫинчи ҫулӑм патне РФ Патшалӑх Думине Чӑваш Енре суйланнӑ Анатолий Аксаковпа Олег Николаев та кайӗҫ. Вӗсем ҫӗршыв делегацийӗн йышне кӗнӗ.
Мускава ятарлӑ авиарейспа ҫитерсен ҫулӑма Кирилл Патриарха парӗҫ. Унтан вӑл Шупашкара та килмелле. Сӑмах май, Чӑваш Енри турра ӗненекенсем валли Шупашкара пӗлтӗр те ҫулӑма РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков илсе килнӗччӗ.
Канаш районӗнчи Шӑхаль ялӗнче пурӑнакансем хӑйсен вӑйӗпе храм ҫӗклеҫҫӗ. Ӑна Совет Союзӗнче коммунистсем аркатнӑ пулнӑ.
Канаш районӗнчи Шӑхаль ялӗнчи чиркӗве 1899 ҫулта хута янӑ. Ӑна иртнӗ ӗмӗрӗн 30-мӗш ҫулӗсенче ҫунтарса янӑ. Ун вырӑнне шкул йӗркеленӗ.
Унтанпа 80 ҫул иртнӗ. Шӑхальсем ялта храм кирлӗ тесе шухӑшланӑ. Анчах укҫӑ ҫитмен. Халӗ ав Александр Андриянов усламҫӑ пулӑшма шантарнӑ. Вӑл Кировра пӗренесем саккас тунӑ, Волгоградран купол илсе килнӗ.
Унчченхи чиркӳ мӗнлерех пулнӑ? Ҫакна ватӑ ҫынсенчен ыйтса пӗлнӗ. Храм ҫынсем хӑйсем хӑпартнӑ. Лавккара укҫа пухмалли ещӗк лартнӑ. Унта шӑпах купол лартмашкӑн укҫа пухӑннӑ. Ҫынсем ку ырӑ паллӑ тесе шухӑшланӑ. Халӗ чиркӗве туса пӗтересси нумай юлман ӗнтӗ.
Кӑшарнире Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков шыва кӗнӗ. Унӑн ҫумӗсем те Атӑлти шывра чӳхеннӗ.
Вӗсем Арҫынсен ҫветтуй Троица мӑнастирӗнче каснӑ вакра шыва кӗнӗ. Администрацирен унта 10 ҫын килнӗ. Алексей Ладыков ыттисене те вакка чӑмма чӗнсе каланӑ, ҫынсене Кӑшарнипе саламланӑ.
Сӑмах май, паян та шыва кӗме юрать. Вак каснӑ ҫӗрте ӑшӑнмалли ятарлӑ пунктсем пур. Вакка тытӑнса анмаллине те ятарласа хатӗрленӗ. Вӗсене канмалли кунсенче пуҫтарӗҫ.
Автор: Васильева Галина Аркадьевна
Эпӗ Упи ялӗнче пурӑнатӑп. Вӑл Ҫавал шывӗ хӗрринче ларать. Анчах та ку тӗлте Ҫавал питӗ ансӑр та ӑшӑх. Инҫех те мар кӳлӗсем ҫуталса выртаҫҫӗ. Вӗсене тӗрлӗ сӑлтава кура ят панӑ. Тӗпсӗр кӳлӗ тесе ӗлӗк-авал кӳлӗ тӑршшӗне вун икӗ вӗрен ҫыхса виҫсе пӑхсан та ҫитейменнишӗн каланӑ. Торф кӑларнӑ вырӑнта пулса кайнӑскерне Торф кӳлли тенӗ. Йывӑҫсем ӳснине кура Сархурӑн кӳлли ят панӑ. Пирӗн тӑрӑхра шыв ытларах ҫырмасенче. Ҫавӑнпа та кунти ялсем ҫырмасем тавра вырнаҫнӑ. Вӗсене ял ячӗпе Кушар ҫырми, Тусай ҫырми тенӗ. Пӗвесем те пур пирӗн енче. Ултӑ пӗверен иккӗшне тӑвакан ҫыннӑн ячӗпе панӑ: Йӑван пӗви, Акахвун пӗви. Пӗвен калӑпӑшне, тарӑнӑшне кура пӗрне Мӑн пӗве, теприне Тарӑн пӗве тенӗ. Ӑҫта ларнине палӑртса пиллӗкмӗш пӗвине Униче пӗви тесе каланӑ. Мана ытларах Хура Киремет пӗви мӗне пӗлтерни кӑсӑклантарчӗ.
Ман кукаҫин йӑхӗ — авалхи йӑх. Упахимпа Телейпи ятлӑ ҫынсенчен пулса кайнӑ. Упахим каласа панине ачисем ламран-лама ҫитернӗ. Кукаҫи мана хӑй мӗн пӗлнине каласа пачӗ.
Ӗлӗк чӑвашсем Киремете ӗненнӗ.
Шупашкарти ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ районӗнче вырнаҫнӑ Ҫветтуй Татиана чиркӗвне ҫаратнӑ. Халӗ кун тӗлӗшпе полици тӗрӗслев ирттернӗ.
Ку кӑрлач уйӑхӗн 11-мӗшӗнче ҫурҫӗр ҫитеспе пулнӑ. Чиркӳрен тимӗр ещӗке йӑтса тухнӑ. Унта вара чиркӗве килекен ҫынсем укҫа янӑ.
Вырӑна йӗрке хуралҫисем ҫитнӗ. Халӗ шырав мероприятийӗсем ирттереҫҫӗ. Кун пирки мӗн те пулин пӗлекенсене 02 номерпе шӑнкӑравласа пӗлтерме ыйтаҫҫӗ.
Ещӗк чиркӳри чӑрӑш айӗнче ларнӑ. Мӗн чухлӗ укҫа вӑрлани паллӑ мар, мӗншӗн тесен ӑна никам та уҫса шутламан.
+6.3 °C