Бурят Республикинчи чӑвашсен ентешлӗхӗ (ертӳҫи — Надежда Колесникова) ҫамрӑк пулин те ҫине тӑрса ӗҫлеме талпӑнать. Ҫак йӗркесен авторӗ сӑнанӑ тӑрӑх, бурят чӑвашӗсем чӑваш тумне тӑхӑнса юрласа ташлас енӗпе мар, ачасене тӑван чӗлхепе кӑсӑклантарассипе ҫине тӑраҫҫӗ.
Культура нумай енлӗхне, наци хӑйне евӗрлӗхне упраса хӑвармалли ҫул-йӗре унтисем ачасене чӗлхе вӗрентнинче кураҫҫӗ.
Хутӑш ҫемьесенче ҫак ыйту уйрӑмах ҫивӗч тӑрать тесе шухӑшлать, тӗслӗхрен, Надежда Колесникова. Чӑн та, пӗр чӗлхе мала тухсан теприн тымарӗ татӑлать. Харӑсах икӗ-виҫӗ культурӑна аталантарсан ҫын ӑс-хакӑл енчен пуянланать.
Мӑн асаттесен чӗлхипе ачасене кӑсӑклантарас тесе бурят чӑвашӗсем «Развитие через многоязычие» (чӑв. Нумай чӗлхелӗх урлӑ аталанасси) проект хатӗрленӗ. Кӑҫал ҫав проект Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх фрончӗн «Равные возможности — детям» (чӑв. Ачасем валли тан майсем) чи лайӑх вӗренӳ программин нимеҫӗсен конкурсӗнче иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ.
Раштавӑн 19-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Ишлейри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта чӑваш чӗлхипе литература вӗрентекенсем 9-мӗш фестивале пухӑннӑ.
Чӑрӑшкассинчи вӑтам шкулта чӑваш чӗлхипе литература вӗрентекен Алина Николаева пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗрлӗ шкул учителӗсем Ишлей шкул ачисене тӑван чӗлхе, литература илемне кӑтартса панӑ.
Алина Николаева «Йывӑҫ ячӗсем епле пулса кайнӑ?» темӑпа 5-мӗш «а» класра урок ирттернӗ. Ачасем вӗрентекенпе йывӑҫсен ячӗсене чӑвашла тата вырӑсла калама хӑнӑхнӑ, вӗсен ячӗсем мӗнле пулса кайнине тӗпченӗ, словарь тунӑ.
Чӑрӑш ҫинчен вӗреннӗ вӑхӑтра кӗтмен ҫӗртен класа Хӗл Мучи килсе кӗни пуриншӗн те кӗтменлӗх пулнӑ. Хӗл Мучи чӑвашла та пӗлет иккен! Вӑл ачасенчен урокра мӗн вӗреннине ыйтса пӗлнӗ, тӗрӗс хуравлакансене кучченеҫпе сӑйланӑ.
Алина Николаевӑна, сӑмах май, «Ӑста вӗрентекен» номинацире ҫӗнтернӗшӗн Хисеп хучӗпе чысланӑ.
Шупашкарти Ҫӗнӗ хула микрорайонта шкул тӑвас ӗҫ хӗрсех пырать. Унӑн алӑкӗсем ҫитес ҫул авӑн уйӑхӗнче уҫӑлмалла. Ку хулари чи пысӑк шкул пулӗ, унта 1600 ача ҫӳрӗ.
Халӗ шкулта ӗҫлемешкӗн ҫынсене пухма тытӑннӑ. Резюмесене кӑрлач уйӑхӗн 16-мӗшӗччен йышӑнӗҫ (Мускав проспекчӗ, 8-мӗш ҫурт, 5-мӗш тата 9-мӗш пӳлӗмсем). Ҫӗнӗ шкулта педагогсем кирлӗ. Педагогика енӗпе аслӑ шкултан е колледжран вӗренсе тухнӑ кандидатурӑсене те пӑхса тухӗҫ. Ҫавӑн пекех шкула администраципе хуҫалӑх валли персонал кирлӗ.
Сӑмах май, авӑн уйӑхӗнче ҫӗнӗ шкул валли директор суйланӑ. Ку пукана халӗ Шупашкар хула администрацийӗнче вӗренӳ управленийӗн пуҫлӑхӗнче ӗҫлекен Наталья Маслова йышӑнӗ.
Чӑваш Енри шкулсенче вӗренекен ачасем ют чӗлхепе экзамен тытма хыпса ҫунниех сисӗнмест. Ҫапла пӗтӗмлетме май параҫҫӗ ЧР вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министрӗн ҫумӗ Алевтина Федорова пӗлтернӗ цифрӑсем.
Ют чӗлхепе пурин те экзамен тытмалли сӗнӗве «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин хастарӗсем тишкернӗ. Вӗсем тата экспертсем шухӑшланӑ тӑрӑх, ют чӗлхепе пур ачан та экзамент тытмалли йӗрке ҫине куҫма вӗренӳ тытӑмӗ хатӗр мар. Специалистсене ҫапла шухӑшлама тӗрлӗ сӑлтав хистет. Ҫав шутра — шкулсенче ют чӗлхе вӗрентекенӗсем ҫитменни, ҫавна май ачасене тарӑн пӗлӳ пама май килменни. «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти пайташӗ Алена Аршинова шкулсен 60 проценчӗ ялта вырнаҫнӑ, апла пулсан унтисене ют чӗлхе ӳлӗмрен пит кирлех те мар тесе те шухӑшлать.
Маларах асӑннӑ Алевтина Федорова пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енри шкулсенче тӑххӑрмӗш класс пӗтерекенсенчен 6 проценчӗ ҫеҫ ют чӗлхепе экзамен тытать, вунпӗрмӗш пӗтерекенсенчен — 10-а яхӑн проценчӗ.
Шупашкарти 22-мӗш шкула Раҫҫей Паттӑрӗн Николай Гавриловӑн ятне пама йышӑннӑ. Постановление хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Владимир Филиппов алӑ пуснӑ. Шкул ҫӗнӗ кӑнтӑр районӗнче Кӑкшӑм урамӗнче вырнаҫнӑ. Ӑна 1984 ҫулта уҫнӑ.
Николай Гаврилов Канаш районӗнчи Янкӑлч ялӗнче 1958 ҫулта ҫуралнӑ. 2002 ҫулта Раҫҫей президенчӗн хушӑвӗпе килӗшӳллӗн ӑна «Ятарлӑ задание пурнӑҫланӑ чухне паттӑрлӑхпа хӑюлӑх кӑтартнӑшӑн» Раҫҫей Федерацийӗн Паттӑрӗн ятне панӑ.
Палӑртмалла: Канаш районӗнчи Янкӑлч ялӗнчи шкул та Николай Гаврилов ячӗпе хисепленет.
Раштав уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Тутарстанри Анат Камӑри Чӑваш наципе культура центрӗ 30 ҫулхи юбилейне тата Чӑваш гимназийӗ уҫӑлнӑранпа 20 ҫул ҫитнине уявланӑ.
И. Садыков ячӗллӗ ачасен пултарулӑх центрӗнче иртнӗ савӑнӑҫлӑ каҫа Францирен Галина Спиридонова та килсе ҫитнӗ. Вӑл хӑйне пӗр хрантсус 1942 ҫулта ӑсталанӑ телей кайӑкне илсе килнӗ. Ӑна Галина Михайловна 34 номерлӗ гимнази-интернат директорне (вӑлах Анат Камӑри ЧНКЦ Канашӗн ертӳҫи иккен) Галина Ляховӑна панӑ.
Тутарстанри чӑвашсен «Сувар» хаҫатӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Иккӗмӗш тӗнче вӑрҫи вӑхӑтӗнче Францине тыткӑна лекнӗ совет салтакӗсене илсе пынӑ. Пӗчӗк хрантсус вӗсене шеллесе вӑрттӑн апат ҫитернӗ. Пӗр салтакӗ ҫав ачана алӑ вӗҫҫӗн тунӑ куйкӑрӑша парнеленӗ. Малашне ҫав реликви Анат Камӑра упранӗ.
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкасси шкулӗнчи 6 класра вӗренекенсем Николай Золотницкий пирки пуҫ ватнӑ. Кам вӑл? Ҫапла ыйтнӑ чӑваш чӗлхипе литература вӗрентекен Алина Николаева. Хурав шыраса ачасенчен пӗрисем шкул вулавӑшне васканӑ, теприсем чӑваш чӗлхипе литература пӳлӗмӗнчи тӗрлӗ меслетлӗх кӗнекисене, вӗрентӳ пособийӗсене тишкернӗ, теприсем вӗрентекенпе тӗнче тетелӗнче Николай Золотницкий ҫинчен ҫырнине, унӑн статйисене шыранӑ.
«Ачасем тӑхтав вӑхӑтне усӑллӑ ирттерчӗҫ, каннӑ вӑхӑтрах вӗсем пӗчӗк тӗпчев ӗҫӗ тума пултарчӗҫ.
Николай Золотницкий (1829-1880) чӑваш ҫырулӑхне "ӳ" сас палли кӗртни ачасемшӗн питӗ кӑсӑклӑ пулчӗ. Вӑлах 1867 ҫулта чӑвашсем валли пӗрремӗш букварьпе пӗрремӗш календарь те кӑларнӑ иккен! Улттӑмӗш класра ӑс пухакансем паллӑ чӗлхеҫӗ ҫинчен презентаци курчӗҫ, "ӳ" сас паллипе сӑмахсем тупса чӑвашла-вырӑсла словарь турӗҫ», — пӗлтерет Алина Николаева.
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкассинчи шкулта вӗренекенсем Ишлейри пысӑк вольтлӑ аппаратура савутне экскурсие кайнӑ.
Асӑннӑ шкулти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Алина Николаева пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитӗнекен ӑрӑва пулас профессие суйласа илме пулӑшас тӗллевпе 9 класс ачисемпе тӗрлӗ мероприяти ирттереҫҫӗ. Класс сехечӗсенче прфесси ҫинчен калаҫаҫҫӗ, вӗрентекенсем ачасене кӑсӑклантарнӑ ыйтусем ҫине хуравлаҫҫӗ. Ӗҫ профессийӗсемпе кӑсӑкланнине кура Ишлейри пысӑк вольтлӑ аппаратура заводне 8, 9 класс ачисене экскурсие илсе кайнӑ. Экскурсие йӗркелеме шкулти ашшӗ-амӑшӗн ертӳҫи Анна Николаевна (вӑл савутра ӗҫлет) пулӑшнӑ.
Савутри профсоюз пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Сергей Романов экскурсовод ачасене предприятири ҫӗнӗлӗхсемпе паллаштарнӑ.
Шупашкарти 31-мӗш шкул малашне Святослав Федоров офтальмолог ячӗпе хисепленӗ. Постановление хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков алӑ пуснӑ.
Святослав Федоров Гелмгольц ячӗллӗ куҫ чирӗсен патшалӑх институчӗн Шупашкарти филиалӗн клиника уйрӑмне ертсе пыма 1958 ҫулта килнӗ. 1960 ҫулта вӑл кунта искусственнӑй хрусталика куҫарса лартассипе пӗрремӗш операци ирттернӗ. Анчах революци экспериментне тӗрлӗрен йышӑннӑ, Святослав Федоров Шупашкартан кайнӑ.
Палӑртмалла: Шупашкарти «Куҫ микрохирургийӗ» тата пӗр урам Святослав Федоров ячӗпе хисепленет.
Шупашкарта ҫак кунсенче Пӗтӗм чӑвашсен 4-мӗш «Асам» кинофествалӗ иртнине Чӑваш халӑх сайчӗн вулаканӗсем пӗлеҫҫӗ ӗнтӗ. Фестиваль программинчи тӗрлӗ фильм хушшинче — Юрий Скворцов хайлавӗ тӑрӑх ӳкернӗ «Амаҫури» фильм та пур. Ӑна Шупашкар районӗнчи Л.В. Пучков ячӗллӗ Чӑрӑшкасси шкулӗнчи 5 класс ачисем тӗнче тетелӗнче пӑхнӑ. Асӑннӑ шкулта чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекен Алина Николаева пӗлтернӗ тӑрӑх, фильма ачасем шкулти программӑпа килӗшӳллӗн Юрий Скворцовӑн «Амаҫури анне» хайлавне вуланӑ хыҫҫӑн курса тӗлӗннӗ.
«Юрий Илларионовичӑн психологилле хайлавӗсем ҫыннӑн чун-чӗринчи пӑшӑрханӑвне, кулянӑвне, вӑл мӗн шухӑшланине тарӑннӑн кӑтартаҫҫӗ. Ҫакна курса ӗненчӗҫ те ӗнтӗ ачасем. Хайлав тӑрӑх ӳкернӗ фильма курсан 5 класс ачисем Митьӑшӑн ҫав тери пӑшӑрханчӗҫ, ӑна хӗрхенчӗҫ», — тет Алина Николаева вӗрентекен.
Фильм режиссерӗ Н.Семенов, А. Ефремов оператор, В.Карсаков сценарист, О. Изванова, А. Бельская тата ыттисем те асӑннӑ фильм пысӑк пахалӑхлӑ пултӑр тесе нумай тӑрӑшнине те палӑртнӑ ачасем.
+4.3 °C