Трак тӑрӑхӗнче (Красноармейски районӗ) Кино, Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкӗсене тата Элли Юрьевӑн ҫулталӑкне Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха.
Иртнӗ эрнекун вара Шупашкарти филармони залӗнче Раҫҫейри Кино ҫулталӑкне, Чӑваш Енри Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халалласа ирттернӗ савӑнӑҫлӑ уяв мероприяти иртрӗ. Унта ытти тӑрӑхрисемпе пӗрлех куславккасем те пулнӑ. Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев унта: «Паян пирӗн пурсӑмӑрӑн та пӗр тӗллев — ҫитӗнекен ӑрӑва ӗҫ ҫыннине сума сунма, унӑн пархатарлӑ ӗҫне ӑша хывса пурӑнма вӗрентесси. Тӑван ҫӗршывӑмӑра, тус-юлташсене хисеплеме, вӗсемшӗн чунтан тӑрӑшса вӗренме, ӗҫлеме пулӑшасси», — тесе палӑртнӑ.
Ҫак эрнере, нарӑсӑн 10-мӗшӗнче Раҫҫейре палӑртнӑ кино ҫулталӑкне тата Чӑваш Енри Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне Куславкка районӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫасшӑн.
Иртнӗ шӑматкун, нарӑсӑн 6-мӗшӗнче, Чӗмпӗр облаҫӗнчи Чӑнлӑ районне кӗнекен Вӑта Тимӗрҫен шкулӗ 175 ҫул тултарнине паллӑ тунӑ. Кун пирки пире Николай Кондрашкин пӗлтерет. Шкул юбилейне укҫана нимелле пухса ирттернӗ.
Шкулти акт залӗнче халах лӑк тулли пухӑннӑ. Чи малтанах мухтава тивӗҫлисене тав хучӗсемпе хисепленӗ. Горбунова Н.П. тата Маслова Ф.Н. кӗпернаттӑрӑн хисеп хучӗсене, Казакова Т.П., Краснова И.В., Благороднова С.А., Аппанова Т.В. кӗпернаттӑрӑн тав хучӗсене илнӗ. Пухӑннисем уйрӑммӑн ҫак шкулта вӗрентнӗ учительсен йӑхӗсене ырӑ сӑмахпа аса илнӗ: Ивановсене, Романовсене, Белозеровсене, Семеновсене, Дубовсене, Красновсене, Сарафановсене тата ыттисене те.
Юбилей каҫӗ вырӑнти Николай Кондрашкин ӳнерҫӗн версинажӗпе вӗҫленнӗ. Унта куракансем ӳкерчӗксемпе, кӳлепеллӗ портретсемпе паллашма пултарнӑ. Николай Кондрашкин ҫавра ҫул тултарнӑ шкула хӑй те пуш алӑпа килмен — «Пӗрремӗш вӗрентекенсем» барельеф парнеленӗ. Ӑна ҫуркунне ҫитсен шкул ҫине ҫакӗҫ.
Вӑта Тимӗрҫен шкулне 1840 ҫулхи раштавӑн 22-мӗшӗнче уҫнӑ. 1870 ҫулта кунта пӗрре мар И.Н. Ульянов, И.Я. Яковлев пулнӑ. 1872–1874 ҫулсенче шкулта И.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Энӗшкасси Кушкӑ ялӗнче пурӑнакан Мария Иванова 105 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Вӑл мӑшӑрӗпе пӗрле 10 ача ҫуратса ӳстернӗ.
Мария Ивановна 1911 ҫулхи нарӑсӑн 1-мӗшӗнче кун ҫути курнӑ. Пурнӑҫ тӑршшӗпе вӑл кунтах ӗҫленӗ.
Мария Иванова 15 ҫултах тӑлӑха юлнӑ, йывӑрлӑхсене пӗчченех парӑнтарнӑ. Ун чухне вӑл ялти Федорпа паллашнӑ, тепӗр виҫӗ ҫултан унпа ҫемье ҫавӑрнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн Асла вӑрҫи пуҫланиччен ҫемьере 5 ача ҫуралнӑ. Федор Ивановича фронта илсе кайсан пӗр ачи чирлесе вилнӗ.
Федор Иванович вӑрҫӑран чиперех таврӑннӑ. Кун хыҫҫӑн вӗсен тепӗр 5 ача ҫут тӗнчене килнӗ. Мӑшӑр ҫур ӗмӗр пӗрле пурӑннӑ. 1995 ҫулта Федор Иванович ҫӗре кӗнӗ.
Шел те, халӗ Мария Ивановна ытлах тухса ҫӳремест, япӑх илтет. Ачисемпе тата мӑнукӗсемпе савӑнса пурӑнать вӑл.
Паян, нарӑсӑн 1-мӗшӗнче, Елена Николаева спортсменка 50 ҫулхи юбилейне паллӑ тӑвать. Вӑл — хӑвӑрт утас енӗпе СССР тава тивӗҫлӗ спорт мастерӗ, Олимп вӑййисен кӗмӗл призерӗ.
Елена Николаева 1966 ҫулхи нарӑсӑн 1-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнче ҫуралнӑ. Вӑл 1992 ҫулта Барселонӑра иртнӗ Олимпиадӑра кӗмӗл медаль ҫӗнсе илнӗ. Ун чухне вӑл Китайри Чэнь Юэлина пӗр ҫеккунт выляса янӑ.
Тепӗр тӑватӑ ҫултан иртнӗ Олимп вӑййисенче Елена Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командипе ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ. Елена СССР, Раҫҫей чемпионачӗсенче пӗрре мар ҫӗнтернӗ, Европа тата тӗнче кубокӗсен хуҫи пулса тӑнӑ.
Елена Николаева — ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ пулнӑ. Халӗ социаллӑ политика тата наци ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитетӑн председателӗ.
Сӑвӑс, килти тусанра пурӑнаканскер, аллерги пуҫарма пултарассине пирвайхи хут каланӑ чӑваш ӑсчахӗ Леонид Иванов паян 70 ҫул тултарнӑ.
Леонид Николаевич — ЧР тава тивӗҫлӗ ӑсчахӗ. Вӑл И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн патофизиологи кафедрине ертсе пырать. Хӑй вӑхӑтӗнче Леонид Иванов пӗртен-пӗр аллерголог-иммунолог пулнӑ.
Профессор тусанра сӑвӑс пуррине пӗрремӗш палӑртнӑ. Вӑлах аллерги пуҫарнине каланӑ. Кун валли вӑл чылай тӗпчев ирттернӗ.
Республикӑра аллерголог-иммунологра ӗҫлекенсенчен пурте тенӗ пекех Леонид Иванов патӗнче вӗреннӗ. Хӗрӗ те ашшӗн ҫулӗпе кайнӑ. Вӗсем ашшӗпе кӗнеке кӑларнӑ. Тӗпчевӗсенчен пӗри — трепел минерал. Вӑл Улатӑр районӗнче нумай. Леонид Иванов тӗпчевӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, чирлӗ чылай ҫынна минералпа сиплеме пулать.
Чӑваш республикин пӗрремӗш конституцине йышӑннӑранпа паян 90 ҫул ҫитрӗ. Чӑваш АССРӗн пӗрремӗш тӗп саккунне 1926 ҫулхи кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче йышӑннӑ.
«Ирӗке тухас тесе чӑваш халӑхӗ нумай ҫул кӗрешнӗ. Темиҫе ӗмӗр хушши чӑваш ӗҫчен халӑхӗ патша пусмӑрӗ айӗнче пурӑннӑ. Хӑйӗн экономикӑри тата наци ирӗклӗхне, культурине, йӑли-йӗркине тата чӗлхине упраса хӑварас тесе чӑваш халӑхӗ пусмӑрҫӑсемпе паттӑрла кӗрешнӗ», — тесе палӑртнӑ пулнӑ ҫав саккунра. 1926 ҫулхи конституци пурӗ 13 сыпӑка кӗрекен 87 статьяран тӑнӑ. Хальхи вӑхӑтпа пӑхсан тӗп саккунра демократиллӗ шухӑшсем сахал мар пулнӑ. Ӗҫленине яваплӑх шутне кӗртнӗ, вӗренӳ тӳллевсӗр пулмалла пулнӑ. Конституци тӑрӑх чӑваш тата вырӑс чӗлхисем официаллисен шутне кӗнӗ, пур учрежденисемпе организацисенче те чӑваш чӗлхипе анлӑ усӑ курма пуҫлама тӗллев ларнӑ пулнӑ.
РСФСР аслӑ органӗсем ку конституцие ҫирӗплетме килӗшмен. 1926-мӗш ҫулхи тӗп саккун 1937 ҫулччен ӗҫленӗ.
Раҫҫейре Кино ҫулталӑкӗ пулнӑ май тӗрлӗ мероприяти ирттереҫҫӗ. Кӑҫал Чӑваш Енре ӳкернӗ пирвайхи фильм юбилей паллӑ тӑвать тата. Вӑл «Волжские бунтари». Чӑваш халӑхӗ хӑйӗн правишӗн кӗрешнине ҫутатакан фиьма 90 ҫул каялла ӳкернӗ.
ЧР Наци вулавӑшӗнче Кино ҫулталӑкне халалласа курав уҫнӑ. Ӑна чӑвашсен пӗрремӗш актрисине Тани Юна халалланӑ. Вӑл асӑннӑ фильмра тӗп роле вылянӑ. Чӑвашкинон ытти фильмӗнче те вӑл сӑнарсене калӑпланӑ. Режиссерӗ — унӑн упӑшки Иоаким Максимов-Кошкинский пулнӑ.
Специалистсем ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнчи чӑваш фильмӗсем тӗнче стандарчӗсемпе пӗр килнӗ. Шел те, халӗ республикӑри кинематограф ура ҫине тӑрать ҫеҫ.
Тани Юна халалланӑ курав Чӑваш Енри чылай кӗтесре пулнӑ. Халӗ актрисӑн пурнӑҫӗпе шупашкарсем паллашма пултараҫҫӗ.
Кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Красноармейски районӗнче пурӑнакансем культура ҫуртне пуҫтарӑнчӗҫ. Ку мероприяти Ҫӗр ӗҫченӗн ҫулталӑкне, Кино ҫулталӑкне халалланӑ уяв пулчӗ. Уява чылай ҫын пуҫтарӑнчӗ. Уява Шупашкартан вӗрентӳ министрӗн ҫумӗ Сергей Кудряшов, культура министрӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Константин Яковлев, чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер, «Трак ен» ентешлӗх ертӳҫи Алексей Львов килсе ҫитрӗҫ.
Уявӑн 1-мӗш пайӗ Кӗҫӗн Шетмӗре пулчӗ. Унта пуҫтарӑннисем чӑваш халӑх художникне, К.В. Иванов ячӗллӗ патшалӑх премийен лауреатне Элли Михайлович Юрьева халалланӑ музейра пулса курчӗҫ. Вӑл Кӗҫӗн Шетмӗ ялӗнче ҫуралнӑ.
Уявӑн тӗп пайне «Ниме» йӑла-йӗркине кӑтартнипе пуҫларӗҫ. Ун хыҫҫӑн Красноармейски район пуҫлӑхне Олег Васильевич Дмитриева сӑмах пачӗҫ. Вӑл кунта пухӑннисене уяв ячӗпе саламларӗ. Красноармейски район администрацин пуҫлӑхӗ Сергей Молотков сӑмах илчӗ. Вӑл пухӑннисене 2016 ҫула Раҫҫейре Кино ҫулталӑкӗ тесе йышӑннине пӗлтерчӗ, Раҫҫей Президенчӗн указӗпе паллаштарчӗ.
РФ Ҫыравҫӑсен пӗрлӗхӗн пайташӗ, чӑвашсен паллӑ сӑвӑҫи Раиса Сарпи 65 ҫул тултарнӑ. Раиса Васильевна юбилейне Константин Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче паллӑ тунӑ.
Раиса Сарпи 40 ытла кӗнеке кӑларнӑ. Унӑн сӑввисемпе 300 ытла юрӑ ҫырнӑ. Унӑн пьесисем Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче, Пуканесен театрӗнче пур.
Раиса Сарпин ашшӗ кӑҫал 101 ҫул тултарать. Поэтесса та ҫавӑн чухлӗ пурӑнма сӑмах панӑ. Вӑл тепӗр 40 ытла кӗнеке кӑларма ӗмӗтленет.
Юбиляра саламламашкӑн кӳршӗ регионти тусӗсем те килнӗ. Мари Эл Ҫыравҫӑсен пӗрлӗхӗн пайташӗ Ипполит Лобанов Раиса Сарпипе пӗлтӗр паллашнӑ. Вӑл унӑн сӑввисене куҫарнӑ та хӑйсем патӗнчи хаҫатра пичетленӗ.
Иртнӗ ҫул вӗҫӗнче, раштав уйӑхӗн 29-мӗшӗнче красноармейскисем хӑйсен паллӑ ентешӗн, фольклорисчӗн, Яманак ялӗнче ҫитӗннӗ Иван Патмарӑн 100 ҫулхине паллӑ тунӑ.
Ентешӗ пирки ырӑпа аса илнӗ май вӑл тӑрӑхри В. Васильева вӗрентекен И. Патмар пирки «нумай калаҫмасӑрах пысӑк ӗҫ туса пынӑ» тесе хаклать.
«Халӑх сӑмахлӑхӗн пӗр пӗрчине те ҫухатас мар тесе ӗҫленӗ Иван Анисимович. Чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ялтан яла ҫитсе пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ», — тенӗ май Яманак ен юррисенех тӑватӑ кӗнеке хальлӗн пухса хатӗрленине аса илет.
Чӑн та, Иван Патмар пухнӑ халӑх сӑмахӗ жанр тӗлӗшӗнчен пуяннипе килӗшмелле.
И. Патмар халӑх сӑмахлӑхне мӗн ҫӗре кӗричченех пухнӑ. Фольклорӑн пӗр пӗрчине те манӑҫа кӑларас килменнипех ӗнтӗ вӑл май пур таран ӑна пухма тӑрӑшнӑ. 53 ҫул хушшинче ҫӗршер тетрадь вӑл тӑрӑшнипе халӑх сӑмахлӑхӗпе пуянланнӑ. Ҫур ӗмӗр хушшинче И. Патмар ӑҫта-ӑҫта ҫитсе курман-ши, кампа кӑна калаҫман-ши? Иван Анисимович пушӑ вӑхӑт тупӑнсанах Чӑваш Енти районсем тӑрӑх тухса ҫỹренӗ, халӑх сӑмахлӑхне пухнӑ. Е тата республика тулашӗнчи ялсене ҫитме васканӑ. Тӗл пулакан кашни ҫынпа калаҫма тӑрӑшнӑ.
+24.3 °C