Китайри Сиань хулинче паян пӗрремӗш хут «Китай — Тӗп Ази» саммит уҫӑлать, унта унччен совет союзне кӗнӗ пилӗк республикӑн лидерӗсем хутшӑнӗҫ. Ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Мускаври Ҫӗнтерӳ парадӗнче тӗл пулнӑ хыҫҫӑн Казахстан, Киргизи, Таджикистан, Узбекистан тата Туркменистан президенчӗсем КХР председателӗпе Си Цзиньпинпа тепӗр хут тӗл пулусен ярӑмне ирттерӗҫ. Кун пирки «Коммерсант» кӑларӑм пӗлтерет.

Ҫак ҫӗршывсен суту-илӳпе экономика хутшӑнӑвӗсене аталантармалли сӑлтав — вӗсен экономикисем кӑтартакан ӳсӗм хӑвӑртлӑхӗ пысӑк пулни, ҫакна тӗнчери организацисем те ҫирӗплетеҫҫӗ. 2023 ҫулта МВФ Тӗп Азипе Кавказ республикисен экономики 4,2% шайӗнче ӳсӗ тесе шутлать. Пӗлтӗр, МВФ хакланӑ тӑрӑх, ӳсӗм малтанхи прогнозсенчен иртнӗ: кӑтарту 4,8% ӳснӗ.

Пекин совет союзӗнчен юлнӑ уҫлӑхӗн кӑнтӑр пайӗнче пӗртен пӗр ертсе пыракан вӑй пулма тӑрӑшни ку тӑрӑха АПШ тата Европӑри вӗсен партнерӗсем вӑйлӑрах та вӑйлӑрах витӗм кӳме хӑтланнипе сӑлтавлама пулать.

Ҫӑлкуҫ: sciencexxi.com

Швецире электромобильсен аккумуляторӗсене ҫулпа пынӑ чухнех авӑрлама май паракан тӗнчери пӗрремӗш ҫула тума палӑртнӑ. Ҫак технологи электромобиль батарейисен хӑватне 70% чакарма тата электромобильсен ҫулӗ ытла кӗске пулнӑран вӗсен шутне ӳстерме чаракан ҫитменлӗхе пӗтерме май парасса кӗтеҫҫӗ.

Швецире ҫулпа пынӑ хушӑран аккумулятора авӑрлакан системӑллӑ тӑватӑ опытлӑ участок пур пулин те ҫӗнӗ проект ыттисенчен хӑйӗн масштабӗпе уйрӑлса тӑрать, тата ҫитменнипе вӑл пӗр чарӑнмасӑр ӗҫлӗ. Проекта пурнӑҫа кӗртме Швецин транспорт администрацийӗ (Trafikverket) подрядчика тупас тӗллевпе конкурс ирттерет.

Электричествӑпа тивӗҫтерме мӗнле технологипе усӑ курассине хальлӗхе палӑртман-ха, анчах та мӗнпур вариантсене те пӑхса тухаҫҫӗ — проводлисене те, проводсӑррисене те, вӗсен шутӗнче: провод карса тухнисем те пур, ток яракан электричествӑпа тивӗҫтерекен рельссем те, ҫул ӑшне вырнаҫтарнӑ индукци катушкисем те. Электрификациленӗ трасса Халлсбергпа Эребру хушшинчи E20 автострада ҫинче вырнаҫӗ, вӑл суту-илӳ тӗлӗшӗпе тиев турттармашкӑн машшинсемпе анлӑ усӑ куракан транспорт коридорӗ шутланать.

Малалла...

Пыл хурчӗсем сӑхса пӗтерни. Ҫӑлкуҫ: La Nueva Radio YA

Никарагуара африкӑланӑ пыл хурчӗсем тапӑннӑ хыҫҫӑн ултӑ ҫын, ҫав шутра пӗр ача, вилнӗ. Кун пирки вырӑнти La Nueva Radio YA кӑларӑм пӗлтерет.

Ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче ирхине Сан-Себастьян-де-Яли хулинче 45 ҫын ларса пыракан автобус 50 метрлӑ ҫырмана чӑмнӑ. Унта вара кофе плантацийӗсем тата Африка валли ӗрчетнӗ пыл хурчӗсен вӗллисем пулнӑ.

Шар курнӑ пассажирсем автобусран тухнӑ хыҫҫӑн вӗсем ҫине вӗҫекен кӑпшанкӑсем тапӑннӑ. Ҫын вӗлерекен пыл хурчӗсене пула ултӑ ҫын, вӗсен хушшинче 47 ҫулти хӗрарӑмпа унӑн сакӑр ҫулхи хӗрачан, пурнӑҫӗ татӑлнӑ. Пыл хурчӗсем сӑхса пӗтернӗ тӑватӑ ҫулхи арҫын ачана госпитализациленӗ, унӑн сывлӑхӗ пит йывӑр.

Полицейскисем хальхи вӑхӑтра ҫул ҫинчи инкек мӗнле сиксе тухнине тата аварин сӑлтавӗсене палӑртаҫҫӗ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл техника юсавсӑрлӑхне пула пулнӑ, ӑна пула 22 ҫулти водитель автобуса итлеттереймен.

Кунашкал ыйту лартсан эсир, ахӑртнех, Чилин ҫурҫӗр енче вырнаҫнӑ Атакама пушхирӗ ҫинчен шухӑшланӑ пулӑттӑр. Ма тесен час-часах ӑна тӗнчери чи типӗ пушхир тесе палӑртаҫҫӗ. Ӑсчахсем ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, кунта пӗр тумлам шыв та ӳкмен тапхӑр 400 ҫул тӑсӑлнӑ, 1570 ҫултан пуҫласа 1971 ҫулччен. Атакама пушхирӗ, тен, чи типӗ пушхир те пулӗ, анчах Ҫӗр чӑмӑрне илес пулсан вӑл чи типӗ вырӑн мар.

Планетӑн чи типӗ вырӑнӗ Антарктидӑра, Виктори Ҫӗрӗ районӗнче, ӑна Мак-Мердо айлӑмӗ ят панӑ. Ку лаптӑк 4 800 ҫм² йышӑнать, унта юр ҫук. Улттӑмӗш континентӑн пӗтӗмӗшле лаптӑкне илсен унӑн калӑпӑшӗ 0,03% пулать.

Мӗншӗн-ха кунта юр ҫук, ҫумӑр ҫумасть?

Мак-Мердо айлӑмне ҫӳллӗ тусем хупӑрласа илнӗ, вӗсене пула ку вырӑна Тухӑҫ-Антарктика пӑрлӑхӗ сарӑлаймасть. Антарктика енчен вӗрекен типӗ ҫилсен хӑвӑртлӑхӗ 320 км/сех таран ҫитет, вӗсене пула тусем ҫинчи юр вӗҫсе каять, сывлӑш юхӑмӗсем аяларах аннӑҫемӗн температура хӑпарма пуҫлать те пӗтӗм нӳрӗк пӑсланса пӗтет. Юрпа ҫумӑр ҫӗр лаптӑкӗ ҫине ӳкме ӗлкӗреймест, вӗсем самантрах пӑсланса пӗтеҫҫӗ.

Малалла...

3D-принтерпа пичетленӗ пӗрремӗш ракета тӳпене вӗҫсе хӑпарнӑ, анчах, шел пулин те вӑл орбита таран хӑпарайман.

Юнкун, Мускав вӑхӑчӗпе 06:25 вӑхӑтра, Флорида штатӗнчи Канаверал сӑмсахӗнчен 3D-принтерпа пичетленӗ тӗнчери пӗрремӗш Terran 1 ракета ӑнӑҫлӑ вӗҫсе хӑпарнӑ. Иккӗмӗш ступенӗ уйрӑлнӑ вӑхӑтра, Ҫӗр чӑмӑрӗн аялти орбити патне ҫитеспе, ракетӑпа пӑтӑрмах сиксе тухнӑ.

Космос аппарачӗ орбитӑна тухайман пулин те, юнкун ӑна хута яма май килни, 85 процентне 3D-принтерпа пичетленнӗ ракета кӑткӑс условисене чӑтма, вӑл вӗҫме пултарнине ҫирӗплетсе панӑ.

Terran 1 хӑйӗн пӗрремӗш вӗҫевӗ вӑхӑтӗнче нимӗнле усӑллӑ япала илмен, анчах компанире каланӑ тӑрӑх ракета Ҫӗр чӑмӑрӗн аялти орбитине хӑйӗнпе пӗрле 1250 килограмм таран илме пултарать.

Ракета ҫӳллӗшӗ 33,5 метр, диаметрӗ — 2,2 метр.

Ракетӑн 85% пайне 3D-принтерпа металл шӑранчӑкӗсенчен пичетленӗ, ҫав шутра пӗрремӗш ступенӗ ҫинчи тӑхӑр Aeon 1 двигатель тата иккӗмӗшӗнче усӑ куракан пӗр вакуумлӑ Aeon двигатель.

Relativity Space тӗллевӗ – сахалтан та 95% 3D-принтерпа пичетленӗ ракета хатӗрлесси.

«The national» сайтри видеоран илнӗ сӑн

ПАЭ тӗп хулинче ҫӗнӗ ховербайк — футуристла вӗҫекен мотоцикл — ӗҫлеме пуҫланӑ. Унпа усӑ курса сӑртлӑ, тикӗҫ мар вырӑнсенче шырав-ҫӑлав операцийӗсене ирттернӗ чухне ҫын пурнӑҫне ҫӑлма усӑ курӗҫ.

Мотоцикла Японире тунӑ. Вӑл ҫӗр ҫийӗн 20 метр ҫӳллӗшне хӑпарма тата 80 км/сех хӑвӑртлӑхпа вӗҫме пултарать. Вӗҫнӗ чухне айккинчи тӑватӑ вентилятор транспорта сывлӑшра тытса пыма пулӑшаҫҫӗ.

Ховербайка авиацире тата космос отраслӗнче усӑ куракан питӗ тӗреклӗ углерод сӳсӗнчен ӑсталанӑ. Вӑл 300 кг таять, авӑрличчен чи пысӑк хӑвӑртлӑхпа 40 минут таран вӗҫме пултарать.

Хӑйне евӗр транспортпа ҫавӑн пекех нефтьпе газ промышленноҫӗнче, аякри районсене васкавлӑ пулӑшу кӳрес тесе хӑвӑрт ҫитме е строительство секторӗнче тӗрлӗ пулӑшу ӗҫӗсене тумашкӑн усӑ курма пулать.

Хугербитс блогӗнчи видео скринӗ

Турцире инкек тухасси пирки малтанах пӗлтернӗ Голланди ӑсчахӗ Ф. Хугербитс хӑйӗн YouTube каналти прогнозӗнче ҫуркунне пуҫламӑшӗнче (пуш уйӑхӗн 3–4-мӗшӗ тата 6–7-мӗшӗҫӗр чӗтренӗвӗ) Раҫҫейри Инҫет Хӗвелтухӑҫне ҫӗр чӗтренӗвӗ пулма пултарни пирки пӗлтернӗ.

Вӑл ӑнлантарса панӑ тӑрӑх, хальхи ҫичӗ кун хушшинче 8,5 магнитудӑпа ҫӗр чӗтренме пултарать. Хугербитс шухӑшӗпе ҫӗр чӗтренес пулсан ӑна кӗтсе илме план кирлӗ. Ҫӗр чӗтренме тытӑнсан ҫынсен кил-ҫурчӗсенчен хӑвӑрт кӑна тухма май пулмалла.

Анчах та Раҫҫей ӑсчахӗсем нидерланд тӗпчевҫи тунӑ пӗтӗмлетӳсене тиркесе пӗтернӗ. Пӗрисем ӑна тиркесе малашнехи пирки каласа паракан тенӗ, теприсем вара ҫӗр чӗтренӗвӗ пулассине ҫирӗплетекен фактсем пулманни пирки пӗлтернӗ.

Кам-ха вӑл Хугербитс? МИХсем пӗлтернӗ тӑрӑх, Франк Хугербитс — Нидерландри паллӑ тӗпчевҫӗ, пулас сейсмика пулӑмӗсем тӗлӗшпе вӑл планетӑсем тата Хӗвелпе Уйӑх вырнаҫӑвне кура пӗлтерет. Пӗлӗвне ӑҫта илни пирки нимӗнле уҫӑ информаци те ҫук. Нарӑсӑн 3-мӗшӗнче Хугербитс хӑйӗн блогӗнче Турцире 7,5 магнитудӑпа ҫӗр чӗтренме пултарасси пирки пӗлтернӗ, инкек сиксе тухнӑ хыҫҫӑн вара вӑл систерни вируслӑ майпа сарӑлма пуҫланӑ.

Малалла...

Дискриминаципе кӗрешмелли кунӑн логотипӗ. Ҫӑлкуҫ: Википеди

Паян Пӗрлешӳллӗ нацисен организацийӗ йӗркеленӗ «Дискриминаципе кӗрешмелли куна» палӑртаҫҫӗ. Ӑна кашни ҫул пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ирттерме 2014 ҫулта йышӑннӑ.

«Дискриминаци вӑл — ҫын прависене пӑсни, ун пирки илтмӗш пулмалла мар. Пурин те хисеплӗ, пурнӑҫа тивӗҫлӗ шайра ирттерме май пулмалла», — тенӗ хӑй вӑхӑтӗнче ПНО-н 8-мӗш тӗп секретарӗ Пан Ги Мун.

ПНО-ра палӑртнӑ тӑрӑх тӗнчери халӑхӑн 70% вӑл е ку енчен хӑйсен правине пӑснипе тӗл пулать. Пурнӑҫра тӗн тӗлӗшӗпе ирӗклӗхе пӑсни, вӑл е ку наци тӗлӗшӗпе, арлӑх енӗпе, тата ытти тӗлӗшпе ҫын правине пӑсни час-часах тӗл пулать. Паянхи кун Раҫҫей Федерацийӗнче те ятарлӑ ҫар операцине ирттернӗ май ҫынсен правине ытларах та ытларах пӑсма пуҫларӗҫ. Чӑваш чӗлхипе усӑ курассине те ҫултан ҫул вӑйлӑрах та вӑйлӑрах хӗсеҫҫӗ — Чӑваш Республикинче патшалӑх чӗлхи шайӗнчи чӗлхипе усӑ курманни вӑл Раҫҫей Федерацийӗнче патшалӑх чӗлхи шайӗнче пулманнипе сахал мар сӑлтавласа тӳрре тухаҫҫӗ. «Пурне те ӑнланмалла» пултӑр тесе те чӗлхене сахал мар хӗсеҫҫӗ.

150 ҫул каялла, 1873 ҫулта, пичет машинкисене туса кӑларма тытӑннӑ. Ку ӗҫе Ремингтон хапрӑкӗнче пуҫланӑ. Унтанпа самай вӑхӑт иртрӗ пулин те, пичет машинкисемпе усӑ курасси пурнӑҫран тухса ӳкрӗ пулин те ҫак пичет хатӗрӗ хӑй вӑхӑчӗшӗн питӗ революциллӗ пулнӑ. Ҫак ӗҫ мӗнле пулса иртни ҫинчен паллашма сӗнетӗп.

Пичет машинкине шухӑшласа кӑларма общество тахҫантанпах ыйтнӑ темелле. 1714 ҫултах Англире тӗрлӗ текстсене пичетлеме пултаракан хатӗре туса кӑларма сӗнекен патша хушӑвӗ тухнӑ.

Ҫав ҫулах ҫакӑн йышши машинкӑн пӗрремӗш патентне акӑлчансен патша майри Анна Генри Милл валли ҫирӗплетнӗ. Изобретатель машинкӑна мӗнле тӑвассине кӑна мар, саспаллисене хут ҫине йӗркепе пичетлемелли меслете те патентленӗ. Шел пулин те, ҫак изобретение мӗнле те пулин тӗплӗнрех уҫса паракан информаци сыхланса юлман. Пичетлекен машинкӑна чӑн та хатӗрлени е унпа усӑ курни ҫинчен нимӗн те сыхланса юлман.

Тепӗр ӗмӗрте кӑна ҫынсем ҫӗнӗрен хӑвӑрт пичетлемелли меслет ҫинчен шухӑшла пуҫланӑ. 1808-мӗш ҫул тӗлнелле Пеллегрино Турри, вӑлах копилемелли хута шутласа кӑларнипе паллӑскер, хӑйӗн пичет машинкине хатӗрленӗ.

Малалла...

vk.com/cheb121 страницӑран илнӗ сӑнӳкерчӗк

Шупашкарти сысна ҫури вӑййа лекнӗ. Кунта сӑмах резина урапаран ӑсталанӑ персонаж пирки пырать-ха. Ӑна Шупашкарти Добролюбов урамӗнчи 2-мӗш ҫурт умне вырнаҫтарнӑ.Хӑй тӗллӗн ӑсталанӑ чӗрчун халӗ унта ҫук ӗнтӗ, анчах вӑл «Atomic Heart» кмпьютервӑййине кӗрсе юлма ӗлкӗрнӗ.

Асӑннӑ вӑййа хамӑр ҫӗршыври «Mundfish» студи ӑстисем шухӑшласа кӑларнӑ. Тӗлӗнтермӗш скульптурӑсене вӗсем ҫӗршывӗпех шыранӑ. Шупашкарти сысна ҫури вӗсене килӗшнӗ.