Шкула пӑши кӗрсе кайнӑран Канадӑри пӗр шкулта биологи урокне вӗҫлеме тивнӗ. Тискер чӗрчун чӳречене ҫӗмӗрнӗ, каялла тухса каясшӑн пулман.

Вырӑнти МИХсем пӗлтернӗ тӑрӑх, Саскачеван провинцинче пӑшие шкул ҫурчӗ ҫумӗнче ирех асӑрханӑ. Биологи урокӗ пынӑ вӑхӑтра чӗрчун кантӑка чупса пырса ватнӑ та класа кӗрсе тӑнӑ.

Вӗренекенсенчен пӗри кантӑк ванчӑкӗсемпе ҫӑмӑллӑн аманнӑ. Ачасене ҫийӗнчех класран илсе тухнӑ. Хӑй кӑна тӑрса юлнӑ хыҫҫӑн пӑши мӑнаҫлӑн класс варрине выртнӑ.

Лару-тӑрӑва йӗркене кӗртме ҫӑлавҫӑсем пулӑшнӑ. Вӗсем пӑшие ҫывӑрттарса янӑ та каялла вӑрмана илсе кайнӑ. «Пӑши ирӗкре, шкул директорӗ патне чӗнессинчен вӑл хӑтӑлнӑ», — Саскачеван полицийӗнче каярах ҫапла пӗлтернӗ.

Греци ҫыранӗсем патӗнче шыв айӗнче ӗҫлекен археологсем амфорӑллӑ карап тупнӑ, вӑл 2 пин ҫул ытла каялла арканнӑ.

Карапа Грецин Киссамосӗпе Италинчи Неаполь хушшинче электрокабеле тинӗс тӗпӗпе хурса пыракан специалистсем тупнӑ.

Карап 222 м тарӑнӑшӗнче выртать. Ӑна 2019 ҫулта тупнӑ, анчах тӗпчев ӗҫӗсем пысӑк тарӑнӑша пула йывӑрланнӑ. Карапа каярахпа, Грек тӗпчевӗсен центрӗ хӑйӗн хатӗрӗсемпе тивӗҫтернӗ хыҫҫӑн, тӗпчеме май килнӗ. Шыв тӗпне камерӑсемпе сканерсем вырнаҫтарнӑ пилотсӑр аппарата антарнӑ.

Даннӑйсене тишкернӗ хыҫҫӑн карап суту-илӳре ҫӳрени палӑрнӑ, шыв тӗпне вӑл пирӗн эрӑчченхи 5-мӗш ӗмӗрӗн вӗҫӗпе 4-мӗш ӗмӗр варрин хушшинче путнӑ.

Карап шыв тӗпне сиенленмесӗрех путнӑ, хальхи вӑхӑтра тинӗс тӗпӗ унӑн формине йышӑннӑ. Хальлӗхе паха амфорӑсенче мӗн пулнине калама йывӑр. Вӗсем пушӑскерсем те, ҫупа та, эрехпе те, тырӑпа та пултарнӑскерсем пулма пултарнӑ. Карап ҫинче Корфуран, Хиосран тата Пепаритосран илсе тухнӑ амфорӑсем пулнӑ.

Никита Тӗнчен Ютубри страницинчен илнӗ скриншотсенчен хатӗрленӗ коллаж

Никита Тӗнче ҫемйи машинӑпа ҫула тухассине эпир унччен пӗлтернӗччӗ-ха. Икӗ пӗчӗк ачаллӑ ҫемье ҫак кунсенче ҫула хускалнӑ. Кун пирки Никитӑн Ютубри «Путешествия Тенче» (чӑв. Тӗнче ҫулҫӳревӗсем) страницинчи видео тӑрӑх пӗлтӗмӗр.

Ҫемье хӑйсемпе пӗрле велосипедсене илнӗ, кирлӗ тӗрлӗ хатӗр-хӗтӗре. Кушаккине те пӑрахса хӑварман. Вӗсем ҫулҫӳревҫӗсен чатӑрне те илнӗ.

Юпа уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Ютуба вырнаҫтарнӑ видеора ҫемье вӑрманта ҫӗр каҫнине пӗлтернӗ.

Тӗнчесем хальлӗхе Пенсильвани штатӗнчех-ха. Никита каланӑ тӑрӑх, ҫемье океан енне ҫул тытать. Унта вӗсем вӑрах тытӑнса тӑрасшӑн. Анчах хӑш океан иккенне каламан. Сылтӑм еннелле ҫул тытсан Лӑпкӑ океан патне ҫитсе тухайӑн, сулахаялла кайсан — Атлантика океанӗ патне.

Ырӑ кун пултӑр юлташсем! Эпир сирӗнпе Азире те, Африкӑра та, Кӑнтӑр Америкӑра та пулса куртӑмӑр. Ҫавӑн пекех Раҫҫейри пӗр ял тӑрӑх та утса тухрӑмӑр. Паянхи ҫул ҫӳреве вара Австралире ирттермелле тетӗп. Анчах малтанхи пек ялсем тӑрӑх мар, пӗр-пӗр хулана ҫул тытӑпӑр. Калӑпӑр, океан хӗрринче вырнаҫнӑ Херальтон (выр. Джералдтон) пире тивӗҫтерме пултарать. Хули вӑл пысӑках мар, унта 31 пин ытла ҫын ҫеҫ пурӑнать. Вӑр Пертран, Анӑҫ Австралин тӗп хулинчен, ҫурҫӗрелле вырнаҫнӑ. Хӑй Пертӗнче вара 2 млн халӑх ытла пурӑнать. Ҫавна май ӑна пирӗн Ҫӗмӗрлепе е Улатӑрпа ҫӑмӑллӑнах танлаштарма пулать. Чӑннипе ӗнтӗ Улатӑрта та, Ҫӗмӗрле те те халӑх йышӗ халь Херальтонринчен сахалрах, анчах маларах ытларах пулнӑ. Мӗн тӑвӑн, пирӗн хуласенче халӑх йышӗ — чакать, Австралири хулара — ӳсет.

Малалла...

Гуань Юй ҫарпуҫӗн капмар кӳлепи. South China Morning Post вырнаҫтарнӑ сӑн

26 миллион доллар тӑракан Гуань Юйӑн капмар кӳлепине куҫарса лартма Китайра 24 миллион доллар тӑкаклӗҫ. Монумент вырӑнти ҫынсене килӗшмен — вӗсен шучӗпе вӑл хула сӑн-сӑпатне пӑсать.

Китайри Цзинчжоу хулан влаҫӗсем Гуань Юй легендарлӑ ҫарпуҫӗн 58 метр ҫӳллӗш бронза кӳлепинчен хӑтӑлма 24 миллион доллар уйӑрнӑ. Кун пирки South China Morning Post кӑларӑм ҫырать.

Палӑка 2016 ҫулта лартнӑ, ӑна тума 26 миллиона яхӑн доллар тӑкакланӑ. Ҫапах та монумент хула ҫыннисене килӗшмен — вӗсен шучӗпе вӑл хула сӑн-сӑпатне пӑсать. Вӗсем кӳлепе ҫине пӑхас мар тесе ҫав района ҫӳреме пӑрахни ҫинчен каласа панӑ.

Вырӑнти влаҫсем палӑка вырнаҫтарнине пушӑ тӑкак вырӑнне хунӑ: «Ку 300 миллион юане ахаль тӑкаклани ҫеҫ. Ҫитменнине тата монумента саккуна пӑхӑнмасӑр туса лартнӑ». Кӳлепене вырнаҫтарнӑ Цзинчжоу районӗнче 78 футран ҫӳлерех (24 метра яхӑн) ҫурт-йӗр таврашне тума юрамасть. Анчах палӑка лартакансем саккунра шӑтӑк тупнӑ — вӗсем постамент вырнаҫтарма ирӗк илнӗ, кӳлепене хӑйне ӳнер япали тесе хакланӑ, вӗсене вырнаҫтарас тӗлӗшпе вара ирӗк ыйтма кирлӗ мар.

Правительство монумента сӳтсе урӑх вырӑна куҫарма шут тытнӑ — ӑна унчченхи вырӑнтан 8 ҫухрӑма, туристсемпе вырӑнти халӑх сахалтарах пурӑнакан района, куҫарӗҫ.

Малалла...

TASS/Imago/Xinhua/Hu Chao

Китайӑн кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ енчи Юньнань провинцийӗн влаҫӗсем кӑҫалхи ака уйӑхӗнчен пуҫласа миграцине тухнӑ тискер слон кӗтӗвне пула ҫак тӑрӑхра пурӑнакан 150 пин ытла ҫынна эвакуациленӗ. Кун ҫинчен «Xinhuanet» агентство пӗлтерет.

Унӑн информацийӗ тӑрӑх, ази слонӗсем ҫулҫӳреве кӑҫалхи ака уйӑхӗнче тухнӑ. Ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнчен пуҫласа чӗрчунсем 1,3 пин ытла ҫухрӑм утнӑ, вӗсем ҫывхарнине курсан вырӑнти ҫынсене вӑхӑтлӑха куҫарнӑ.

Пысӑк кӳлепеллӗ чӗрчунсене ҫӗр ҫинчен те, сывлӑшран та, пилотсӑр вӗҫекен аппаратсемпе те сӑнанӑ. Кӗтӳ куҫнӑ май слонсем валли апат хӑварса пынӑ. Агентство палӑртнӑ тӑрӑх, слонсем пӗтӗмӗшле 110 кун хушшинчи ҫулҫӳревре вӗсене валли хатӗрленӗ 180 тонна апата ҫисе янӑ. Слонсене сӑнаса пымашкӑн пурӗ 25 пин ытла полицейскине явӑҫтарнӑ, 973 пилотсӑр вӗҫекен аппаратпа усӑ курнӑ, ку тапхӑрта 15 пин ытла васкавлӑ пулӑшу машини ӗҫленӗ, 150 пине яхӑн ҫынна эвакуациленӗ.

Малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх, слонсен ҫакнашкал ҫулҫӳревӗ кӳнӗ сиен тӑкакӗ миллионшар долларпа танлашнӑ. Ҫав вӑхӑтрах, вӗсене Китай патшалӑхӗнче ҫӳллӗ шайра сыхланине пула, слонсене ни вӗлерме, ни транспорт ҫине тиесе куҫарма, унсӑр пуҫне алӑпа тӗкӗнме те юраман пулнӑ.

Малалла...

Пӑтӑрмах вырӑнӗ. Чехи Республикин полицийӗ тивӗҫтернӗ сӑн

Чехин кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ енче, Домаждице хулинчен инҫех мар, икӗ пассажир пуйӑсӗ ҫапӑннӑ, вуншар ҫын шар курнӑ. Кун пирки Чехи полицийӗ хӑйӗн Twitter-ти страницинче пӗлтернӗ.

Инкеке пула икӗ ҫын вилнӗ, тата 38–шӗ аманнӑ. Шар курнисенчен ҫиччӗшӗ реанимацире питӗ йывӑррӑн выртаҫҫӗ. Поездсем пырса ҫапӑннӑ вырӑна тӑватӑ вертолет — сывлӑх сыхлавӗнчен виҫҫӗ тата пӗрре полицирен — ҫитнӗ.

Минпромторгпа Транспорт министерствин Пуҫлӑхӗ Карел Гавличек каланӑ тӑрӑх пӑтӑрмаха пулнӑ сиене пӗтерес тӗлӗшпе ятарлӑ службӑсен ӗҫне хӑй тӗрӗслесе тӑрӗ.

Гавличек пӗлтернӗ тӑрӑх, пӑтӑрмах пӗр поездӑн машинисчӗ йӑнӑшнине пула сиксе тухнӑ. Семафорӑн ҫути хӗрлӗпе ҫутатнӑ пулин те вӑл пуйӑса чарман. Авари хыҫҫӑн пӑтӑрмах вырӑнне ҫитнӗ ҫӑлавҫӑсем пассажирсене пурне те чукун ҫул ҫинчен тата вакунсенчен эвакуациленӗ.

Сӑн: Winfried Rothermel/imago stock&people/Global Look Press

Кӑнтӑр Корейӑри разведка служби Сеулти правительствӑна Ҫурҫӗр Корейӑн ертӳҫисем инкек тӳсекен халӑх хушшинче сых ятне упранӑ риса валеҫме пуҫлани пирки пӗлтернӗ. Кун ҫинчен NRК кӑларӑм пӗлтернӗ.

Кӑнтӑр Корейӑри разведка пӗлтернӗ тӑрӑх, ДКХРти хӑрушла шӑрӑх ҫанталӑк тата тыр-пул ӑнманни ҫӗршыва выҫлӑх патне ҫитернӗ. Типӗ ҫанталӑка пула рисӑн пысӑк лаптӑкӗсем пӗтнӗ. Апат-ҫимӗҫ тӗлӗшпе ҫурҫӗрте кӗркунне лару-тӑру тата та япӑхланӗ.

Маларах пӗлтернӗ тӑрӑх ДКХР ертӳҫи Ким Чен Ын ҫӗршыври хальхи лару-тӑрӑва вӑрҫӑри нушапа танлаштарнӑ. Политик пӗлтернӗ тӑрӑх ҫӗршыв хальхи вӑхӑтра хӑйӗн историнчи чи йывӑр тапхӑра тӳссе ирттерет. Ҫӗртмен 16-мӗшӗнче республикӑра выҫлӑх хӑрушлӑхӗ пирки пӗлтернӗ, ун сӑлтавне ака планне пурнӑҫлама чӑрмантарнӑ 2020 ҫулхи тайфунпа ҫыхӑнтарнӑ. Унсӑр пуҫне апат-ҫимӗҫ тӗлӗшӗнчен лару-тӑрӑва кӑшӑлвирус та йывӑрлатнӑ. Ким Чен Ын халӑхпа партие ҫӗнӗ «йывӑр похода» тухма чӗннӗ.

Асӑннӑ терминпа пӗрремӗш хут 1990-мӗш ҫулсенче, ДКХР-та экономика кризисӗ йывӑрланнипе ҫыхӑннӑ выҫлӑх алхаснӑ чухне усӑ курнӑ. Чи ансат мелпе шутланӑ тӑрӑх, ун чухне ҫӗршыври йывӑр лару-тӑрӑва пула ДКХР-та пурӑнакан халӑхӑн 15% таран пурнӑҫӗ татӑлнӑ.

Малалла...

86-90 №-лӗ саккун

Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсенче 1959 ҫултанпа палӑртакан мероприятисен эрни пур — Чуралӑхри халӑхсен эрни (Captive Nations Week). Ӑна кашни ҫул утӑ уйӑхӗн виҫҫӗмӗш эрнинче ирттереҫҫӗ. Кӑҫал вал 18–24-мӗш кунсене лекет.

Чӑн малтан ҫак мероприятисен пӗрлӗхне коммунизмла режимсен тыткӑнне лекнӗ халӑхсен шӑпи ҫине тимлӗх уйӑрас тӗллевпе йӗркеленӗ. Чи малтанхи хут ӑна 1953 ҫулта ирттернӗ, 1959 ҫулта вара ӑна саккун йышӑнса ҫирӗплетнӗ (Public Law 86-90 Captive Nations Week Resolution, 86-90 №-лӗ саккун). Саккунпа килӗшӳллӗн АПШ Президенчӗсен ҫак эрнене ирттересси пирки кашни ҫул йышӑнмалла. СССР арканнӑ пулин те саккуна халӗ те пӑрахӑҫламан. Хальхи вӑхӑтра ӑна ытларах енӗпе авторитарлӑ режимсен пусмӑрӗнче пурӑнакан халӑхсен шӑпишӗн тимлес тӗллевпе ирттереҫҫӗ.

Кӑҫалхи эрнене ирттерни пирки пӗлтернӗ май Джо Байден Белоруссири халӑха, Китайри уйгурсене, Гонконга асӑннӑ. Ҫавӑн пекех хальхи вӑхӑтра иртекен Бирмӑпа Венесуэлӑри тата Кубӑри халӑх пӑлхавӗсем ҫинчен каланӑ. Крымра пулса иртекен пулӑмсем пирки те чарӑнса тӑнӑ: унта крым тутарӗсен, украинсен тата тӗрлӗ пысӑках мар пӗрлӗхсен прависене пӑсаҫҫӗ тенӗ.

СССР вӑхӑтӗнче Чуралӑхри халӑхсен эрнинче Атӑлҫи тӑрӑхӗнче Идель-Урал патшалӑхне асӑннӑ пулнӑ.

Малалла...

IX ӗмӗрти чи авалхи патша ҫурчӗ

Ӑсчахсем Аслӑ Британире 12 ӗмӗр каялла ҫын аллипе чавса тунӑ ҫӗр хӑвӑлне — авалхи пурӑнмалли вырӑна — тупнӑ. Тӗпчевҫӗсен шучӗпе ӑна «ирӗксӗрлесе тунӑ ваттисен ҫурчӗ» пек ятарласа астултан кӑларса сирпӗтнӗ акӑлчан-саксони патши валли тунӑ.

Акӑлчан-саксонин тӑххӑрмӗш ӗмӗрти пуҫлӑхӗн, ун умӗнхи икӗ патшана вӗлерсе Нортумбри астулне йышӑннӑскерӗн, Нортумбрири Эрдвульф патшан кун-ҫулӗнче, ҫак инҫетри ҫӗр хӑвӑлне ӑсатиччен хӑйне вӗлерме хӑтланни те, икӗ хутчен тронран хӑтарма хӑтланни те пулнӑ.

Ҫиччӗмӗш, саккӑрмӗш тата тӑххӑрмӗш ӗмӗрсенче Англи сахалтан та ҫичӗ пысӑк патшалӑхран тӑнӑ, вӗсене 200 яхӑн патша ертсе пынӑ пулнӑ, вӗсенчен 16% вӗлернӗ, ҫавнашкал процентах ҫапӑҫура пуҫне хунӑ, 33% патнелле ирӗксӗрлемесӗр астула пушатнӑ. Шутласа пӑхнӑ хыҫҫӑн ҫакӑ палӑрнӑ: вӗсенчен пӗрре виҫҫӗмӗш пайӗ кӑна влаҫран хӑйсен вилӗмӗпе кайнӑ.

Пур патшалӑхра та еткерлӗх йӗркине тивӗҫлӗ шайра палӑртман пулнӑ — ҫавна пула вырӑнти дворян ҫемйисем влаҫшӑн ҫуннипе час-часах пӗр-пӗрне вӗлернӗ. Унсӑр пуҫне, лару-тӑрӑва тата ытларах йывӑрлатас тесе, хӑш-пӗр акӑлчан-саксони патшалӑхӗсем (тата ют ҫӗршыври политика пӗрлӗхӗсем) ҫак тупӑшупа усӑ курса хӑйсен витӗмне анлӑлатма тӑрӑшнӑ.

Малалла...