Электронлă вулавăш

I

Якур — вунçиччĕпе пыракан вăтам пӳллĕ та çаврака питлĕ çамрăк каччă, хăйсен ялĕнчен тăхăр класлă шкула пĕтернĕ хыççăн, Çтерлĕ хулине вĕренме килчĕ. Вăл кунти электричество виçев тата тĕрĕслев приборĕсемпе ĕçлеме вĕрентекен лицейра çур çула яхăн вĕренчĕ те ĕнтĕ. Халĕ, акă, пĕрремĕш курсăн пĕрремĕш çурçулĕ вĕçленсе пырать. Кунта Якур пек ачасем чылайăн вĕренеççĕ, чăвашсем те пур. Вĕренекенсенчен чылайăшĕ — хуларан, анчах ялсенчен те нумайăн килнĕ. Лицей общежитийĕнче пурне те пурăнма вырăн çитменрен, ачасенчен чылайăшĕ хулари тăванĕсем е ют çынсем патĕнче хваттерсенче пурăнаççĕ, кашни ир лицее вĕренме çӳреççĕ. Якур та Марье аппа ятлă пĕччен мăнакка патĕнче пурăнать, хăйне кашни кун газ çинче апат пĕçерет, раскладушка çинче çывăрать. Марье аппа пурăнакан нумай хваттерлĕ икĕ хутлă кирпĕч çурт хулан аслă урамĕсенчен пĕринче вырнаçнă та, лицей кунтан çывăхра пулнăран, Якур унта çуранах çӳрет. Ма-ха çак çамрăк чăваш каччи шкул хыççăн лицее вĕренме килчĕ? Вăл техникăна юратни пулчĕ малти вырăнта. Анчах ку çеç те мар. Ултă çухрăмри Урлай ялне, унти вун пĕр класлă шкула çуран вĕренме çӳрес килмерĕ унăн. Тата Çтерлĕри пĕр-пĕр колледжа экзамен парса кĕме ӳркенчĕ. Кунта вара — лицее экзаменсăрах илеççĕ. Çакă пулчĕ те ĕнтĕ лицее вĕренме килнин тĕппи. Иртнĕ çур çул хушшинче Якур хула пурнăçне те аванах хăнăхма ĕлкĕрчĕ.

Анчах сасартăках пулмарĕ çакă, тĕрлĕ пăтăрмахсемпе çыхăнчĕ. Астăвать-ха вăл август уйăхĕнче пулса иртнине. Ун чухне вĕсем иккĕн, Якурпа пĕр класра вĕреннĕ Кирук, автовокзалра хăйсене хулана илсе килнĕ автобусран тухрĕç те унталла-кунталла пăхкаласа илчĕç, кăкăр кĕсьисенчи лицее пама хатĕрленĕ документсене тыткаласа пăхрĕç. Вара, хула тăрăх çӳрекен автобус çине ларса, кивĕ хулана çитсе ӳкрĕç. Çакăнта лицей пулмалла ĕнтĕ. Малалла ăна çуранах шыраса тупма тивĕ. Çапла турĕç те çамрăксем. Вĕсем машинĕсем нумайăн чупакан сарлака урамран ансăртарах урама пăрăнчĕç те тротуарпа утрĕç. Ку урамра ĕлĕкхи кивĕ йывăç çуртсем нумай иккен. Çак пĕр хутлă çуртсем хушшинче хăма хӳмесем тăраççĕ, картишсенчи пурнăçа иртен — çӳренсене кăтартмаççĕ.

— Ялти пекех ку урам, — пуçне пăрчĕ Кирук Якур енне. –Выльăхсем çеç çӳремеççĕ.

— Çапла. Анчах ку урамăн ячĕ мĕнле пулчĕ-ха? — чарăнса пăхрĕ Якур умĕнчи сарлака та çӳллĕ çуртăн кĕтесне çапса хунă тимĕр татки çине. — Номерне çырнă, урамăн ятне çырман. Эпир шыракан лицей таçта вырнаçнă ĕнтĕ?

— Урамсен ячĕсене вĕсен пуçламăшĕсенче çыраççĕ, — хула пурнăçне нумайрах пĕлнине кăтартрĕ Кирук. — Çак урам тепĕр урам урлă каçнă çĕре çитер те унăн ятне вуласа пĕлĕпĕр.

Туссем тротуарпа малалла васкавлăн утрĕç, анчах инçе утасси пулмарĕ вĕсен: пĕр картишĕнчен ачасен умне тăватă хула ачи тухса тăчĕç. Вĕсенчен иккĕш Якурпа Кирукпа пĕр çулхиреххисем пулчĕç пулсан, тата иккĕшĕ аслăрах курăнаççĕ. Вĕсен футболкисен айĕнчи хулĕсем те сарлакарах. Пурте джинсă шăлаварсемпе тата туфлисемпе. Аслăраххисен вăрăм çӳçĕсем хăлхисене хупласа, мăйĕсем таранах аннă. Ахаль шăлаварсемпе пиншаксем çеç тăхăннă ял ачисенчен уйрăлса тăраççĕ вĕсем çи -пуçпа.

— Ну-ка чарăнăр! — хучĕ аллине аслăраххи Кирукăн хулĕ çине, тепĕр аллинчи пӳрни çине тăхăнтарнă вăрăм вăчăрана пӳрни тавра çавăрттарма пăрахмасăр. — Хулара мĕн çухатрăр эсир? Кĕсьĕрсенче мĕн пур?

Якурпа Кирук, ĕç çапла килсе тухассине кĕтменскерсем, хула ачисем çине кăнн! пăхса илчĕç, каппăл çухалса кайрĕç.

— Кĕ-кĕсьесенче — лицее кĕмелли документсем, — чĕтренсе тухрĕ хăраса ӳкнĕ Кирукăн сасси. — Я-ярăр пире!

— Ярăпăр, ярăпăр! — хавассăн калаçрĕ пĕр çамрăкраххи, ял ачисен кĕсьисене ухтарма пикенсе. — Кĕсьисенче мĕн пуррине тĕрĕслĕпĕр те…

Якурăн пиншакĕн кĕсьинчен унăн караслă телефонне тата амăшĕ çул çине панă виççĕр тенкĕ укçине туртса кăларчĕ, хăйĕнчен аслăраххине пачĕ. Вара лицее кĕртсе памалли хучĕсене пăхкаларĕ. Тепĕр çамрăкраххи те Кирукпа çаплах турĕ. Лешĕн телефонĕ çук пулсан та укçи Якурăннинчен нумайрах иккен: пин тенкĕрен ытларах. Хулигансем ачасен докуменчĕсене кювета ывăтрĕç те вĕсене урисемпе тапкаласа илчĕç.

— Кунтан килĕре çитме автобус билечĕ миçе тенкĕ тăрать? — ыйтрĕ вăчăралли.

— Тăхăрвуннă! — персе ячĕ чĕтреме чарăнайман Кирук.

— Ме çĕр тенкĕ! — укçа тăсрĕ ун енне хулигансенчен аслăраххи. — Эсĕ те! Килне çитме валли.

Ку сăмахĕ Якуршăн пулчĕ ĕнтĕ.

— Карасла телефона тавăрса пар! — сасартăк çилленсе чăрсăррăн пăхрĕ Якур лешĕн куçĕсенчен. — Вăл вĕр-çĕнĕ-ха, унпа усă курса та ĕлкĕреймерĕм.

— Ха-ха! — тепре кулса ячĕ вăчăра тытнă услап. — Эсĕ ăна мана парнелерĕн-çке! Парнене каялла пама ыйтмаççĕ. Çапла-и?

Вăл тусĕсем енне пуçне çавăрчĕ.

— Çапла, çапла! — кулса ячĕç юлташĕсем те.

— Илтрĕр-и? — ял ачисене пуçĕсенчен пӳрнипе вирлĕн чиртсе илчĕ услап. — Илтрĕр пулсассăн — лайăх! Халĕ вара халех документăрсене пухса илĕр те çук пулăр кунтан! Часрах! Ну!

Якурпа Кирук васкавлăн пĕшкĕнчĕç те кюветри хучĕсене кĕсьисене пухма пикенчĕç. Вĕсене пухса пĕтерсенех тахăшĕ вĕсене хыçран тапрĕ. Лешсем малалла сулăнса кайрĕç.

— Тарар кунтан! — пăшăлтатрĕ Якур. — Кусене хирĕç тăма май çуккине хăвах куратăн!

Кирук, çакна хирĕç пĕр сăмах каламасăр, хула урамĕпе малалла тапса сикрĕ. Якур та ун хыççăн ыткăнчĕ. Çурăм хыçĕнче ахăлтатни тата шăхăрни çеç илтĕнсе юлчĕ, анчах хыçран хăвалакансем пулмарĕç.

— Курăпăр-ха пĕрне-пĕри каярахпа! Аса илтерĕпĕр сире пире мĕнле çаратнине! — хĕремесленсе кăшкăрчĕ чупма чарăннă Якур, каялла пăхса.Хула хулиганĕсем пушшех те ахăлтатса кулса ячĕç.

Урлă каçакан тепĕр урамра лицей вырнаçнă иккен. Ăна туссем çăмăллăнах тупрĕç, анчах унта документсене Якур çеç пачĕ.

— Эпĕ ку лицее кĕместĕп! — тăрук кутăна печĕ Кирук. — Хула ачисенчен урăх çаратăнассăм килмест.

Çапла вара сентябрь уйăхĕнче Якур Çтерле пĕчченех вĕренме килчĕ. Кирук кӳршĕ Урлай ялĕн шкулне кайрĕ. Якура ашшĕ Марье мăнаккан килне хваттере вырнаçтарчĕ та ывăлĕ хулара, читлĕхрен кăларса янă кайăк пек, пĕчченех тăрса юлчĕ. Вăл кунран — кун лицей пурнăçне хăнăхса пычĕ. Лицейра вĕренме шкултинчен йывăр мар иккен. Спорт секцийĕсем ĕçлеççĕ. Якур, шкулта спортпа питех туслă пулманскер, лицейра хăйне çак енĕпе тĕрĕслесе пăхма шутларĕ. Çавăнпа та вĕренӳ çулĕ пуçланнă хыççăн пĕр-ик эрнерен вĕренекенсене кĕрхи çăмăл атлетика кросне хутшăнма чĕнсен савăнса кайрĕ. Каччă лицейăн тренерĕ пулакан çамрăк та типшĕм арçын патне пычĕ те хăйне кроса хутшăнма ирĕк пама ыйтрĕ.

— Юрĕ, юрĕ, лицейшăн чупăн! — куçне хĕскелесе илчĕ тренер. — Эсĕ епле чупнине курăпăр.

— Юрĕ. Тавтапуç!

Акă, каланă вырсарни кун хула хĕрринчи тикĕс айлăмра тĕрлĕ лицейсемпе колледжсенчен килнĕ чупăшакансен вун — вун пиллĕке яхăн команди пухăнчĕ. Çав шутра — Якурсен лицейĕн те. Вĕсен командинче пилĕк каччăпа пилĕк пике. Хĕрсем лицейра суту-илӳ ĕçне вĕренеççĕ. Пурте спорт костюмĕсемпе. Урисенче камăн — кедăсем, камăн — кроссовкăсем. Часах пухăннисене микрофонпа строя тăма команда пачĕç.

— Тăрăр! — васкатрĕ хăйĕн командине лицей тренерĕ Василий Павлович. –Кĕçех старт парĕç.

Спортсменсем пурте пĕр пысăк строя тăма пуçларĕç. Çак самантра Якура пĕри хулĕнчен çапса илчĕ:

— Çумлăн тăрар! Эсĕ чăваш-и?

— Çапла. Паллашар! Кĕркури эпĕ, — Якура аллине тăсрĕ лешĕ.

— Якур, — хăйĕн енне чăснă алла тытрĕ Якур та.

Икĕ чăваш каччи строя çумлăн тăчĕç, пăшăлтатса калаçма пăрахмарĕç. Вĕсем пĕр-пĕрне мĕнле районсенчен тата ялсенчен килнине пĕлтерчĕç. Кĕркури Якуртан пĕр çул аслăрах иккен, лицейăн иккĕмĕш курсĕнче вĕренет. Вăл та, Якур пекех, пĕр карчăк патĕнче хваттерте пурăнать. Марье аппан çуртĕнчен инçетре те мар. Якур хăйне çĕнĕ юлташ тупнăшăн савăнчĕ.

— Малашне пĕр-пĕриншĕн тăрăпăр, — куçне хĕссе илчĕ Кĕркури. — Хĕрсем патне те пĕрле çӳрĕпĕр.

Кĕркури хула пурнăçне аванах хăнăхни курăнать. Пĕр командăри хĕрсемпе те хăйне хăюллă тытать, шӳтлет. Анчах çак самантра: «Смирно!» — терĕç те стройри калаçусем шăпланчĕç. Кашни командăран пĕр çын уйăрса, вĕсене ушкăнпа икĕ километра чуптараççĕ иккен. Хĕрсене пĕр километра çеç. Пĕр ушкăн чупса килсен, теприне старт параççĕ. Кашни ушкăна кĕрекен спортсменсен хушамачĕсене кăшкăрса тухрĕç. Якур иккĕмĕш ушкăна лекрĕ, Кĕркури — виççĕмĕшне. Çакăн хыççăн строя салатса ячĕç, кроссра чупма хатĕрленме хушрĕç. Пурте сиккелеме, аллисемпе хăлаçланса сулкалама пикенчĕç. Якур хăйсен шкулĕнчи физкультура урокĕсемсĕр пуçне спорта урăх енчен явăçманскер, спортсменсем çине тĕлĕнерех пăхрĕ:

— Мĕн сикелеççĕ кусем? Çакăнсăрах чупса пулмасть-шим?

Кĕç микрофон тытнă спорт инструкторĕ спортсменсен ушкăнне старт йĕрĕ умне пухăнма кăшкăрчĕ. Вунпиллĕке яхăн чупăшакан курăк çинче чĕрсе палăртнă йĕр умĕнче пĕшкĕнсе кукленчĕç, чупма хатĕрленчĕç.

— Старт! — аллинчи пĕчĕк ялавĕпе сулчĕ инструктор. Çамрăксем малалла кĕпĕрленсе ыткăнчĕç.

— Кун пек кăна эпĕ те чупатăп! — Кĕркури çине куларах пăхса илчĕ Якур.

— Чупăн, чупăн! — каллех хулран çапса илчĕ лешĕ çĕнĕ тусне. Вăл çак самантра хăйĕн çумĕнче тăракан икĕ хĕре пилĕкĕсенчен ыталаса илчĕ те хăй çумне чăмăртарĕ.

— Паллашăр манăн çĕнĕ туспа! — пуçне Якур енне çавăрчĕ вăл. Лешсем хихиклетсе илчĕç те каччă енне аллисене тăсрĕç:

— Нина.

— Вера.

Каччă та хăй ятне каларĕ.

— Халĕ манăн чупмалла. Сирĕн черетĕр хăçан? — ыйтрĕ вăл хĕрсенчен.

— О-о! Халех мар-ха, — хихиклетме пăрахмарĕç йăрăс пӳллĕ пикесем, спорт шăлаварĕсем айĕнчи купарчисене выляткаласа. — Эс чупнă чух, эпир сана кăшкăрса хавхалантарăпăр. Эс кайран — пире.

Нина ятли хăмăр куçĕпе Якур çине кăсăкланса пăхса илчĕ. Иккĕшин те куçĕсем хĕсĕнсе илчĕç. Каччă хăйĕн пичĕ пĕçерсе кайнине сисрĕ.

— Иккĕмĕш ушкăн, старта хатĕрленĕр! — репродукторпа команда пачĕ инструктор. Чупса кайнисем финиша таврăна пуçларĕç.

— Нинăна хам епле хытă чупма пултарнине кăтартам-ха! — хĕпĕртерĕ Якур. — Куртăр эпĕ еплерех чупма пултарнине!

Умри ушкăнрисем пĕрин хыççăн тепри чупса килсе пĕтсен иккĕмĕш ушкăна старт пачĕç. Якур, ыттисене хăй хыçĕнче хăварса, малалла тапса сикрĕ.

— Маттур, Якурккă! — илтрĕ вăл çурăмĕпе Нинăпа Верăн кăшкăрнă сассисене. — Чуп!

Çакă качча хавхалантарсах ячĕ. Вăл хăвăртлăха тата ӳстерчĕ те хăй хыçăн чупакансене инçетерех те инçетерех хăварса пычĕ. Хыçри спортсменсем хашкани çеç илтĕнсе тăчĕ ăна. Пĕр километра яхăн чупрĕç çапла, анчах çак вăхăтра Якур хăйĕн вăйĕ пĕте пуçланине сисрĕ, сывлама та йывăрланчĕ, куçсенче те хура пăнчăсем курăнса кайрĕç. Хыçра чупакансенчен пĕри ăна хăваласа чупса иртрĕ. Ун хыççăн — тепри, тепри… Каччăн урисем йывăрланнăçем йывăрланчĕç те вăл чупакансен ушкăнĕнче чи кая тăрса юлчĕ. Финиша çитме инçе-ха. Вăл умрисене хăваласа çитме тăрăшать. Анчах лешсем унран инçетелле те инçетелле уйрăлаççĕ. Пĕрремĕшĕ, акă, финиша та çитрĕ пулас: чăваш ачин тĕтрепе витĕннĕ куçĕсем çакна аран-аран асăрхарĕç. Пĕрремĕш хыççăн финиша иккĕмĕш çитрĕ, ыттисем… Çапла майпа чи малтан финиша чупса çитме ĕмĕтленнĕ Якур унта чи кайран, урисене вăйсăррăн ылмаштарса, çитрĕ. Нинăпа Вера ăна ятне кăшкăрса хавхалантарни те пулăшмарĕ.

— Кăтартрăм та хама Нина умĕнче! — йĕрсе ярас пек пăхрĕ вăл финиш хыççăн, Кĕркурисен ушкăнĕ епле чупнине сăнаса. Çак вăхăтра ун çумне Нина пырса тăчĕ.

— Ан кулян, Якурккă! — йăпатма тăрăшрĕ вăл качча. — Пурпĕрех лайăх ача эсĕ.

— Василий Павлович тренер умĕнче намăс мана! — аллипе питне шăлкаларĕ Якур. — Тата сан умăнта.

— Çăмăл атлетика секцине пĕрле çӳрĕпĕр, — каллех качча лăплантарма тăрăшрĕ Нина. — Унта хăвăрт чупма тата тĕрĕс сывлама вĕренĕн.

Каччă ун çине йăл! кулса пăхса илчĕ:

— Юрĕ.

 

II

Çак кросс хыççăн вăл хăйне Нина килĕшнине туйса илчĕ. Лешĕ урăх курсра вĕренет иккен: Кĕркури пекех, иккĕмĕшĕнче. Кăмăлĕпе та хавас вăл, чĕкеç сасси пек сассипе чĕвĕлтетсе калаçма юратать. Нинăпа Вера иккĕш те — хула хĕрĕсем. Çавăнпа лицее килĕсенчен çӳреççĕ. Малтанхи вăхăтра Якурпа Кĕркури çак икĕ илемлĕ хĕрпе çăмăл атлетика секцийĕсенче пĕрле пулкаларĕç, тĕрĕс чупма, сывлама вĕренчĕç. Секцисем хыççăн, Якур Нинăна автобус чарăнăвне çити темиçе те ăсатрĕ. Лартать те ăна автобуса, çуранах хăйĕн хваттерне таврăнать, утнă чухне хĕре тепре курасси пирки ĕмĕтленет. Пикене килне çитиех ăсатма кайĕччĕ те каччă, анчах кун пек тума ăна Нина ирĕк памасть.

— Юрамасть сана эпĕ пурăнакан урама пыма! — çепĕç аллипе шăлкалать вăл Якура пичĕнчен.

— Ма-ха, Нина? — ыйтрĕ унран каччă пĕррехинче. Анчах лешĕ пĕр сăмахсăрах автобуса ларчĕ те кайри чӳречерен качча аллипе çеç сулса хăварчĕ.

Пĕррехинче Якур Нина хыççăн автобуса пурпĕрех кĕчĕ. Лешĕ ăна килне кайма тархасланине итлемесĕрех, унпа çак кĕрхи ăшă каç Нина пурăнакан квартала çитрĕ. Çитрĕ те ма ăна Нина халиччен хăйне ăсатма ирĕк паманнине ăнланчĕ. Ку çапла пулчĕ.

Нина пурăнакан кварталта нумай хутлă пысăк çуртсем çук иккен. Урамсем тăрăх икĕ енĕпе те пĕр хутлă йывăç çуртсем лараççĕ. Пĕр вăрăм та сарлака урамĕпе троллейбуссемпе автобуссем çӳреççĕ. Çак урамра анса юлчĕç те ĕнтĕ хĕрпе каччă, алла-аллăн тытăнса тротуарпа утрĕç.

— Каялла кайнă чухне çак чарăнурах микроавтобус çине лар, — терĕ Нина Якура. — Мĕнле номерлĕ микроавтобус çине лармаллине пĕлетĕн ĕнтĕ.

— Пĕлетĕп, пĕлетĕп! — йăл! кулса илчĕ каччă. — Мана пĕчĕк ача вырăнне ан шутла, тархасшăн!

Вăл хула хĕрне аллинчен çепĕççĕн тытса хăйĕн çумне туртса илчĕ, куçран пăхрĕ. Каллех иккĕшĕ те йăл! кулчĕç. Малалла аслă урамран айккинелле каяканнине пăрăнмалла пулчĕ: Нина пурăнакан урам пуçланчĕ. Кунта электричество çути аслă урамринчен тĕксĕмрех çутатать иккен: юпасем çине лампочкăсене сайра çакнă. Çакă качча савăнтарчĕ кăна: хĕре тĕттĕмрех çĕрте чуптума канлĕрех пулĕ. Çакăн пек шухăшпа вăл хĕре ачашшăн ыталас терĕ çеç, пĕр çурт çумĕнчи сак çинче икĕ палламан каччă ларнине асăрхарĕ. Кусем Нинăна ăсатма килнĕ Якур çине тинкерсе пăхаççĕ иккен, кĕтеççĕ. Ялта çуралса ӳснĕ каччă çакă мĕне пĕлтернине малтанах ăнланмарĕ-ха.

— Санăн тусусем пуль-ха ку каччăсем? — ыйтрĕ вăл Нинăран. — Паллаштарăн-и?

— Вĕсем санпа хăйсемех паллашасшăн ахăр, — темрен шикленсе пăшăлтатрĕ пике. — Авă, тăчĕç.

— Юрĕ, паллашăпăр.

Чăнах та, икĕ каччă та тăнă хыççăн ку еннелле утрĕç.

— Аван-и, Нина! — терĕ пĕри, çӳçне мĕншĕн-тĕр кĕске кастарнăскер. — Ырă каç пултăр!

— Ырă каç, Гена! — хуравларĕ пике. — Тахçанах кунта ларатăн-и?

— Çапла. Сана кĕтетĕп, — хĕрĕн çулне пӳлсе хучĕ лешĕ, сарлака хулĕсене выляткаласа. Вăл Нина çумĕнче тăракан Якур çине шăтарасла пăхса илчĕ.

— Ку шĕпĕн кам? — ыйтрĕ шăл витĕр.

— Санăн мĕн ĕç? — хурав вырăнне ыйту пачĕ пике.

— А-а, ăнлатăм! Санăн çĕнĕ каччу пуль-ха, — шăлне йĕрсе илчĕГена.

— Манăн юлташ вăл. Пĕрле вĕренетпĕр.

Кун пек калани шакла пуçа килĕшмерĕ пулас: хулĕсем каллех вылянкаласа илчĕç, куçĕсем Якур çине çиленсе пăхрĕç.

— Эпир тĕрмере хамăр ума тухакансемпе çапла тăваттăмăр! — каллех сăрхăнса тухрĕç шăлĕсем витĕр унăн сăмахĕсем.

Вăл аллине васкамасăр шăлаварĕн кĕсьине чикрĕ те унтан пĕчĕк çĕçĕ туртса кăларчĕ. Çĕççи юпа çинчи лампочкăн çутипе йăлтăртатса илчĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн