Электронлă вулавăш

— Эпĕ эсир мĕн çинчен калаçнине ăнланмастăп, — ухмаха пеме пуçларĕ вăл.

— Ах, çапла иккен! — лăпкăн калаçма тăрăшрĕ офицер. — Апла пулсан троллейбус чарăнăвĕнче мĕн пулса иртнине каласа пар!

— Мĕнле чарăнура? Эпĕ нимле чарăнура та пулман.

— Санăн Кольăпа Витя тусусем урăхла каласа пачĕç. Эсĕ епле пĕр çыннăн çĕлĕкне хывса илни пирки те!

— Çук! Вăл кун эпĕ Кольăпа Витьăна кăнтăрла çеç курнăччĕ. Каçпа эпĕ вĕсене курман, мĕншĕн тесен кинона кайнăччĕ.

— Кампа?

— Пĕччен.

— Мĕнле кинотеатра тата епле сеанса? Фильмăн ячĕ мĕнлеччĕ? Вăл мĕн çинченччĕ?

Якур кинотетрта фильмăн ячĕсене, сеанс хăçан пуçланнине каларĕ. Юрĕ-ха, чăнах та, кашни кинотеатрта хăçан тата мĕнле фильм пынине яланах пĕтĕмпе пĕлсе тăрать. Çакă пулăшать те ăна халь следователь умĕнче ухмаха пеме!

Лешĕн тӳсĕмĕ пĕте пуçларĕ пулас: вăл сĕтел хушшинче ларакан Якурăн хыçне пырса тăчĕ те унăн мăйĕнчен алтупанĕн кăрĕпе çапасшăн аллине çĕклерĕ. Анчах ун умĕнчи каччă çывăрса лармасть иккен. Вăл, каçхи чӳрече умĕнче лараканскер, унăн каç сĕмĕ çапнă кĕленчи çинче куçкĕски çинчи пекех пӳлĕмре мĕн пулнине пĕтĕмпех курать. Çав шутра следователь ăна çурăм хыçĕнчен мăйран çапма хатĕрленнине те!

— Мĕн, следователь юлташ, аллăра мана çапма çĕклерĕр-им? — ыйтрĕ вăл, тĕксĕм те йăлтăркка чӳрече кĕленчи çинчен куçĕсене илмесĕр. — Айăпсăр çынна çапма пултараймастăр!

Капитан аллисене шăлавар кĕсьине чикрĕ.

— Апла ма-ха тусусем сан çинчен калаççĕ? — ӳхĕрсе ячĕ вăл. — А? Камăн çĕлĕкне вăл каç хывса илтĕн?

— Каларăм-иç, следователь юлташ, эпĕ кинора пулни çинчен! — пуçне милиционер енне çавăрчĕ Якур. — Кольăпа Витя ман çинчен ӳсĕр пулнăран калаççĕ-тĕр. Вĕсем вăл кун иккĕшĕ те кăнтăрлах ӳсĕрччĕ. Кайран вĕсем ăçта кайнине тата мĕн тунине эпĕ курман, пĕлместĕп те!

— Çапла, — килĕшрĕ Якурпа капитан. — Вĕсем каçпа иккĕш те ӳсĕрччĕ. Çĕлĕкне çухатнă тепĕр тăмсай та….

Вăл кабинет алăкне яри уçрĕ те, коридорти куç айĕ кăвакарнă çамрăка кĕме хушрĕ.

— Çак çын çĕлĕкне хывса илчĕ-и? — ыйтрĕ капитан, лешĕ кĕрсен. — Кала! Çамрăк Якур çине куçĕсене çĕклерĕ. Лешĕ ун çине хаяррăн пăхса ларать.

— Ку мар, — хуравларĕ шăппăн çамрăк. — Лешĕ курткăпаччĕ тата кепкăпаччĕ. Ку — пальтопа.

— Апла ма ман пуçа виççĕмĕш кун минрететĕн? — кăшкăрса пăрахрĕ следователь.

Капитан ассăн сывласа илчĕ те куç айĕ кăвакарнине коридора тухма хушрĕ, Якура ручка тыттарчĕ:

— Çыр!

Лешĕ ик кун каярах каçхине кинора пулни, Кольăпа Витьăна кăнтăрла çеç курни çинчен çырса пĕтерсен, милиционер çырнине вуласа тухрĕ.

— Килне кай! — терĕ вăл кĕскен. — Кирлĕ пулсан — чĕнтерĕпĕр.

Якур тăчĕ те сывпуллашмасăрах тухса кайрĕ.

„Ну, маттур! — мухтаса илчĕ вăл хăйне. — Хăтăлтăм ахăр, анчах малашне эрех ĕçмелле мар — ухмахлантарать. Ав, ӳсĕр пулнипе, мĕн килсе тухрĕ!

Каччă Кольăпа Витя тусĕсене паянах курма шутларĕ те вĕсен общежитийĕ енне çул тытрĕ. Вĕсем те, милицие тепре чĕнтерес пулсан, Якура икĕ кун каярах кăнтăрла çеç курни çинчен калаччăр. Пĕрремĕш хутĕнче ун ятне ӳсĕр пулнăран çеç асăнтăмăр, тетчĕр.

 

IX

Виç туса милицие урăх чĕнтермерĕç. Лицей директорĕ те вĕренекенрен милицире ма пулни çинчен тĕпчемерĕ. Ăна çапла тума Якур лайăх спортсмен пулни чарчĕ ахăр. Чăнах та, милицире пулнă хыççăн тепĕр кунах Василий Павлович тренер Кĕркурипе Якура каллех спортзала чĕнсе илчĕ.

— Йĕлтĕр ăмăртăвĕнче иксĕр те лайăх чупрăр, — мухтарĕ вăл ачасене. Халĕ — çуркунне. Çавăнпа велосипед çине куçса лармалла сирĕн, вĕсемпе чупăшма вĕренмелле.

Вăл аллисемпе стена çумĕнче тăракан вĕр-çĕнĕ темиçе спорт велосипечĕ çине кăтартрĕ:

— Суйлăр! Хăшĕ килĕшет — илĕр! Паянран пуçласа ярăнăр! Çулла сире иксĕре те велосипед спорчĕн ăмăртăвĕсене хутшăнтаратăп!

— Ур-ра! — кăшкăрса ячĕç юлташсем савăннипе.

Физрук велосипедсем патне пычĕ те пĕрин çине ларчĕ, велосипедпа епле майпа тĕрĕс çӳремеллине, пынă чухне чĕркуççисене сарса мар — вĕсене хĕссе урасемпе педальсене тапмаллине кăтартрĕ.

— Ытти — хăвăрта! Çитĕнӳсем тренировкăсем тусан çеç пулаççĕ, — вĕрентрĕ вăл велосипед суйлакан ачасене. Якур пĕр велосипед умĕнче чарăнчĕ.

— Эпĕ çакна илетĕп! — кăтартрĕ вăл пĕрин çине.

— Эпĕ — çакна! — кăтартрĕ Кĕркури те.

— Лайăх пулчĕ-ха ку! –каллех хĕпĕртерĕ Якур. — Пĕр кун бокс секцине çӳрĕп, тепĕр кун велосипедпа ярăнăп.

Велосипедпа çыхăннă пĕлтĕрхи пĕр пăтăрмаха аса илчĕ вăл. Ун чухне халĕ тин кăна хулана вĕренме килнĕччĕ те, пĕррехинче Марье аппан кӳрши пулакан Толя ятлă арçыннăн велосипечĕ пуррине курчĕ. Унран ăна хула урамĕсенче ярăнса çӳреме ыйтрĕ. Лешĕ сăмахсăрах велосипедне çамрăка пачĕ.

— Ас ту, милици аллине ан лек! — асăрхаттарчĕ Якура. — Асăрхануллă пул!

— Юрĕ, юрĕ! — терĕ те каччă, велосипед çине ларса, хула урамне ярăнма тухрĕ. Кивĕ хулан урамĕсенче машинăсем сайра чупаççĕ, çавăнпа Якура кунта ярăнса çӳреме лайăх пулчĕ, анчах ăна çул хĕрринче тăракан пĕр милиционер чарчĕ велосипед докуменчĕсем пуррипе çуккине тĕрĕслеме пикенчĕ. Паллах, документсем — çук. Вара милиционер протокол çырма кĕсйьинчен бланксем кăларчĕ.

— Манăн укçа та çук! — курчĕ çакна Якур. — Штраф тӳлейместĕп.

Хăйĕн вара чĕри васкаса тăпăртатать: çыннăн велосипедне милиционерăн аллине пама е велосипедăн хуçине штраф тӳлеттерме пултарнăшăн пăшăрханать.

— Мĕн чĕтретĕн? — куларах пăхса илчĕ çакна сиснĕ саккун хуралçи. — Велосипеду çыннăн-им?

Ним калама аптăранă Якур пĕр вырăнта тăпăртатса тăнă вăхăтра милици сержанчĕ иртсе пыракан машинăна чарчĕ те унăн шоферĕн докуменчĕсене тĕрĕслеме пикенчĕ. Шоферăн докуменчĕсем те йĕркеллех мар пулас: ăна сержант хăйĕн «Жигулине» протокол çырма пикенчĕ. Якур çинчен те манмарĕ вăл: велосипед ураписен золотникĕсене пăрса илчĕ, камерăсем чашлатса пушанчĕç.

„Мĕн тăвас? Епле майпа хăтăлас?”-шухăшларĕ ача.Тавçăруллă çын мĕн тумаллине шутласа кăларатех çав! Якурпа та çаплах пулчĕ. Милиционерпа шофер машинă салонĕнче пуçĕсене пĕксе протоколпа аппаланнă вăхăтра йывăç çумне тĕрентерсе хунă велосипедне ярса илчĕ, ураписем пушшине пăхмасăрах, урампа килнелле вĕçтерчĕ. Машинăрисем çавăнтах асăрхарĕç ăна: милиционерĕ машинине хускатма тапратрĕ, анчах леш итлесшĕнех мар.Якур телейне моторĕ чăхăмлать! Каялла çаврăнса пăха-пăха, Якур малаллах чавтарать-ха: çывăхри тăкăрлăка çитесси те инçе мар. Унта çитсен çав тăкăрлăка чăмĕччĕ çамрăк таркăн! Анчах милиционер та ухмаххиех марри пулчĕ пулас: вăл хушнипе леш машинăн шоферĕ, Якура хăваласа çитсе тытма, машинипе ку еннелле тапранчĕ. Акă, хăваласа çитнĕпе пĕрех вăл ăна! Якур, çакна курса, урамран тротуар çине сирпĕнсе тухрĕ те, велосипедăн пушă ураписем асфальт çинче чăкăртатса куснине пăхмасăрах, малалла вĕçтерчĕ.

— Чарăн! — кăшкăрать машинăран пуçне кăларнă милиционер.

Таркăн чарăнма шутламаннине курса, шофёр машинине велосипед умне тухса чарчĕ те милици çынни машинăран тухса Якур çулне пӳлме хăтланчĕ. Капла та ĕçĕ тухмарĕ унăн: велосипедçă, сылтăмалла пăрăнса, тăкăрлăкпа малалла тарчĕ. Кусем Якур тăкăрлăка кĕрсе каяссине тавçăрса илеймен иккен, çавăнпа машинине тăкăрлăк умне çитичченех чарман. Машинипе хĕсĕк тăкăрлăка кĕрейменрен, хайхисен тăкăрлăк тăрăх велосипедпа таракан Якур хыççăн чупасси кăна юлчĕ. Ачана тытса, милиционер патне çавăтса каясси килчĕ малта чупакан шоферăн:ун пек тусан сержант штраф тӳлеттермĕ тесе ĕмĕтленчĕ. Акă, умĕнчи тарса пыракан ача умĕнче çӳллĕ хăма хӳме ӳссе тăчĕ те лешĕ велосипечĕ çинчен анчĕ, унталла-кунталла пăхкаларĕ.

— Тытатăпах! — савăнса кайрĕ шофер, хăвăртрах чупма тăрăшса. Тытĕччĕ-и вăл чăваш ачине, тытаймĕччĕ-и, анчах лешĕ велосипедне хӳме урлă ывăтса каçарма таçтан вăй çитерчĕ те, ун хыççăн хӳме урлă сиксе каçрĕ. Хӳме патне çитсе тăнă шофер ăна урăх курмарĕ: лешĕ пĕр çуртăн подъездне велосипечĕпех кĕрсе пытанма ĕлкĕрнĕччĕ ĕнтĕ. Кайран, чиперех килне çитсе, Якур велосипедне хуçине тавăрса пачĕ. Велосипедăн камерисем те, тĕлĕнмелле пулсан та, шăтманччĕ.

Çак пăтăрмах çинчен Якур Кĕркурие хăйĕн спорт велосипечĕн сăнчăрĕсене тĕрĕсленĕ вăхăтра каласа пачĕ. Иккĕшĕ те ахăлтатса кулчĕç.

— Спорт велосипечĕ çине ларсан сана никам та хăваласа çитеймĕ ĕнтĕ, — кулчĕ Кĕркури, ăшне тыта-тыта.

Иккĕш те велосипечĕсем çине ларса пăхрĕç. Ахаль велосипедсем мар иккен кусем: авăнчăк рулĕсем çӳллĕ мар пулнăран малалла хытă пĕшкĕнсе лармалла, ума пуçсене çĕклесе пăхмалла. Мăй çавăнтах ырата пуçлать. Ку — хăнăхманран ĕнтĕ. Темиçе хăвăртлăхлă тата ку велосипедсем, хăвăртлăх рычагĕсем — руль çумĕнчех. Юлташсем физрукпа сывпуллашрĕç те велосипечĕсемпе урама ярăнса тухрĕç. Кунта машинăсем нумайран, хуларан тухса, трассă çинче ярăнма шутларĕç. Çакă питĕ тĕрĕс пулчĕ: трасса çинче пысăк хăвăртлăхпа ярăнса пулать, светофорсем çук. Пĕр-ик сехет ярăнсан ывăнчĕç ачасем, каллех хула урамне таврăнчĕç.

— Килĕшрĕ-и сана? — ыйтрĕ Кĕркури юлташĕнчен проспект çинче унпа юнашар ярăнса пынă май.

— Питĕ! — хуравларĕ Якур. — Килес вырсарни кун хамăр яла велосипедпа кайса килетĕп.

— Ай-яй! Çĕр километр та пулать пуль сан ялна çитме? — тĕлĕнчĕ тусĕ. — Кайса çитейĕн-ши унта?

— Çитетĕп! Кунсем те ăшăтрĕç.

— Чăнах та, умра — май уйăхĕ, — килĕшрĕ татăшĕпе Кĕркури. — Çанталăк ăшăтрĕ, çĕр типрĕ. Урасемпе педальсене тапмалли çеç юлать.

Велосипедсемпех кашни хăй хваттерне таврăнса кайрĕç….

Каланă пекех, вырсарни кун ирех Якур ăшă трикопа свитер, пуçне кепка тăхăнчĕ те, ирхи апат çимесĕрех, велосипечĕпе хуларан тухса кайрĕ.Кĕсьинче кăшт укçи те пулчĕ-ха унăн:апла пулсан аптрамаллах пулмĕ. „Çур çула çитсен Хураяр ялĕнчи магазинра пулă консервипе çăкăр илсе çийĕп-ха, минерал шывĕ ĕçĕп, ” — шухăшларĕ вăл велосипечĕн педалĕсене тапнă май.

Тапма çăмăл. Урапасем айĕнче гравий çул çеç пулсан та малалла кайма йывăр мар. Çӳлтен хĕвел пăхать, питрен çурхи çил кăтăклать. Тӳпере тăрисем юрланине итле-итле, Якур хăйĕн çурăмĕ хыçĕнче çухрăм хыççăн çухрăм хăварчĕ. Икĕ сехетрен леш Хураяр ялĕ курăнса кайрĕ.

Акă ялăн магазинĕ те куç умĕнчех, анчах велосипедист уна чарăнса тăмарĕ, велосипечĕн педалĕсене хăвăртрах тапса тимĕр утне малалла хăваларĕ.

„Райцентра çитсен столовăйĕнче çийĕп-ха.Халĕ çиес килмест, — хистерĕ вăл хăйне. — Кайран, апатланнă хыççăн, тăван яла туххăмах çитсе ӳкĕп. Çирĕм пилĕк çухрăм маншăн ним те мар.

Анчах Хураяр ялĕнче чарăнса канманнин усси пулмарĕ ахăр: Якура çухрăм хыççăн çухрăм педальсене тапма йывăрланнăçем — йывăрланса пычĕ. Урасем те темпе тулнăн туйăнаççĕ. Куçсем хурала-хурала каяççĕ. Тарланипе йĕп-йĕпех хăй.

— Ухмах! — ятласа илчĕ каччă хăйне. — Хураярта чарăнса çинĕ пулсан кун пек ывăнасси пулмастчĕ!

Халĕ вара ним тума та çук: малаллах каймалла. Кĕç райцентра çитес умĕнхи вунă çухрăмра вырнаçнă айлăмри тутар ялĕ курăнса кайрĕ. Якур велосипечĕн педалĕсене тапма чарăнчĕ, велосипед хăех аялалла — ту айĕнче вырнаçнă айлăма кусса анса кайрĕ. Айлăма анса çитсен вăл пĕчĕк çеç çырма урлă хывнă кĕпер урлă каçрĕ те, тăвалла улăхакан çул çийĕпе малалла каяймасăр, вăйĕ пĕтнипе чарăнчĕ.

— Çитрĕмĕр! — терĕ хăйне вăйĕ пĕтсе çитнĕ Якур. Куçĕсем хуралса кайнипе, велосипечĕ çумне тайăлчĕ, урисем чĕтренипе çĕр çине пускаласа илчĕ. Анчах ку та пулăшмарĕ, урисем малалла утмарĕç. Çитменнине, çав тери çиес килни асаплантарать.

— Мĕн тăвас? — ун-кун пăхкаларĕ велосипедист, хăй çавăнтахĕнерхи çумăр кӳленчĕкне асăрхарĕ. Куçсенчн савăнăç хĕлхемĕ çуталса илчĕ.

— Выçă чухне шыв ĕçни те пулăшать, тетчĕ манăн атте, — аса илчĕ каччă. — Çавăнпа çак кӳленчĕкри шыва кăшт ĕçем: вăй кĕтĕр.

Каччă хыçра юлнă пĕчĕкçĕ çырма енне пăхса илчĕ. Унта çитме — инçе, вăй утма çитмессе пултарать. Якур тарăннăн сывласа илчĕ те, велосипедне çул хĕррине вырттарса, кӳленчĕк патне пычĕ. Кӳленчĕкĕ тарăн кăна, шывĕ те тăрă пек. Якур хырăмĕ çине выртса те шыва çăварĕпе васкамасăр сăвăрса ĕçе пуçларĕ. Лешĕ тутлă мар, анчах выçлăх туйăмне кемĕтет. Ĕçсе тăрансан, каччă кӳленчĕк çумĕнчи курăк çине ларчĕ, канчĕ. Вара каллех кăшт шыв ĕçрĕ. Хăйне лайăхрах туйма пуçланă пек пулчĕ ăна. Вăйĕ те хутшăнчĕ, тейĕн.

— Каяс! — хушрĕ вăл хăйне. Велосипечĕ, хуçине кĕтнĕ пекех, лешĕ ун çине ларсанах, педалĕсене пусакан урасен вăйне пăхăнса, çулпа тăвалла васкамасăр куса пуçларĕ. Кĕç вăл Якура райцентр пулакан пысăк яла илсе çитерчĕ.

— Пулчĕ! — савăнчĕ Якур, велосипедне столовăй стени çумне тăратнă май. — Çиетĕп, вăй илетĕп! Вара малалла вĕçетĕп! Тăван яла1

Чăнах та, столовăйĕнче тăраниччен çинĕ хыççăн, вăл хĕрĕх-аллă минутран тусем-сăртсем урлă çулпа тăван ялне çитсе ӳкрĕ. Кунта та вăл велосипечĕпе ярăнчĕ, кӳршĕ ялсене темиçе те кайса килчĕ Вара тепĕр кун каллех Çтерле тухса кайрĕ. Анчах, çула тухиччен амăшĕ сĕтел çине лартнă çăмартасемпе хăймана, какая тăраниччен çирĕ вăл. Çакăн усси питĕ пысăк пулчĕ: хулана çитиччен вăл урăх пĕрре те ывăнса чарăнмарĕ, тăватă сехетрен хула урамне пырса кĕчĕ.

— Урăх нихăçан та пуçтах пулас марччĕ! — сăмах пачĕ хăйне Якур. — Выçлă-тутлă чухне велосипедпа инçете каяймастăн! Çул умĕн яланах лайăх çиес пулать. Вара вăй час пĕтмест.

Велосипедпа чупăшма вĕренессипе малтанхи тренировкисем çапла пулчĕç унăн. Каярахпа вăл велосипедпа кӳршĕ хулана тусĕсем патне темиçе кайса килчĕ, анчах пĕрре те утайми пуличчен ывăнни пулмарĕ.

 

X

Велоспорта юратакан Якурпа Кĕркурие Василий Павлович физрук килĕштерет. Чăнах та, çак чăваш ачисем каланине итлеççĕ, лайăх спортсменсем, иккĕшĕн те кăмăлĕсем уçă. Çавăнпа вăл вĕсене хула хĕрринчи турбазăна çӳреме те явăçтарчĕ. Лицейăн çак турбазинче ăна ĕçре пулăшакансем кирлĕ. Тепĕр енчен, ячĕ кăна «Турбаза» ĕнтĕ çырма хĕрринче вырнаçнă çак вырăнăн. Хĕлле пуш-пушă кунта, ним те çук. Çуркунне вара, май уйăхĕнче, Василий Павлович çырма хĕрринчи уçланкăра ачасемпе икĕ ретпе палаткăсем лартса тухрĕ, волейбол площадки ачасемпе ăсталарĕ. Темиçе кимĕ илсе килчĕ вăл кунта: турбаза çырман лăпкă та тарăн вырăнĕн хĕрринче вырнаçнă. Канмалли кунсенче кунта вĕренекенсемпе вĕрентекенсем килеççĕ, канаççĕ, кимĕпе ярăнаççĕ, волейболла выляççĕ. Лицейри вĕренекенсем хушшинче тĕрлĕ ăмăртусем те иртереççĕ кунта, тренировкăсем.....

Каçсенче вара турбазăра никам та çук. Çавăнпа, ятарлă хуралçă тупиччен Василий Павлович каç выртма Якурпа Кĕркурие ыйтрĕ. Лешсем хаваспах килĕшрĕç. Ма тесен, кунта каçхине лайăх, лăпкă. Кимĕпе ярăнатăн, кăвайт чĕртсе апат пĕçеретĕн. Ирхине вара лицее велосипедпа вĕренме каятăн. Мĕн кирлĕ тата çамрăк каччăсене? Тĕрĕсрех каласан, кам? Хĕрсем, акă камсем!

Нинăпа çӳреме пăрахнă хыççăн Якурăн урăх хĕрĕ çукчĕ-ха.

— Итле-ха, — терĕ пĕррехинче Кĕркури Якура, апат пĕçерме кăвайт чĕртнĕ чухне. — Эсĕ пурăнакан çуртăн тепĕр подъездĕнче ялтан хулана вĕренме килнĕ икĕ пике хваттерте пурăнаççĕ мар-и?

— Çапла, пурăнаççĕ. Пĕри — Валя. Тепри — Галя. Иккĕш те — чăваш хĕрĕсем. Медицина колледжĕнче вĕренеççĕ, — куçĕсем çуталса илчĕç Якурăн.

— Эсĕ вара вĕсемпе ма тахçанах паллашмарăн? — тусне хулĕнчен тĕксе илчĕ Кĕркури. — Аван пĕлетĕн-и вĕсене?

— Аванах мар.

— Ухмах! Хула хĕрĕсемпе, вĕсемшĕн хула каччисемпе çапăçа-çапăçа, çӳретпĕр! Çак вăхăтрах хамăрăн чăваш хĕрĕсем çине пăхмастпăр! Тăманасем эпир!

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн