Электронлă вулавăш

Хĕлле хулара пурăнас шутлăскерсен пĕтĕм çимĕçе нӳхрепе тултармалла. Тĕп сакайне хураймăн, пысăк пӳрте хутса ăшăтаймăн уншăнах. Çавăнпа хăвăртрах йĕркене кĕртмелле нӳхрепе. Ун-кун çаврăнкаласан çакна ăнланчĕ Семен Яковлевич. Хăй пурăннă чухне Филимонов учитель кивĕ нӳхрепе çĕнетме шут тытнă иккен. Пуралăх юман хатĕрленĕ. Хуппине сӳнĕ кĕрешсем сарайĕнче, типĕ çĕрте купаланса выртаççĕ. Пуралăх та, мачча сармалăх та çитĕ. Ĕçĕ ытла кăткăсах мар. Çапах Татюкпа иккĕшĕ вăй çитереймĕç. Каллех Финоген Иванович патне кайрĕ Кушков. Лешĕ çур сăмахранах ăнланчĕ кӳрши мĕн сăлтавпа çӳренине. Кашни кунах, техника паркĕнчи ĕçрен пушансан пулăшма килĕшрĕ. Хăйĕн пăчки-пурттине илсе пычĕ,

Эрне ытла тапаланчĕç икĕ ватă çын. Кирлĕ чухне вĕсене Татюк пулăшрĕ. Савăлласа çурчĕç типĕ юман каскасене, чутласа якатрĕç, икĕ метр çурă çӳллĕш пӳрт хăпартрĕç. Ăна вырăна антарсан, Еххим сĕннипе çĕр улмине, кăшмана, кишĕре уйрăм упрама тытăнсан тăварланă пахча çимĕç банкисене лартма сарлака çӳлĕк ăсталарĕç, пиçĕ юман вуллинчен çĕнĕ пусма турĕç. Сарлака çуркамсемпе витрĕç нӳхрепе, анине пысăк çăрапа питĕрмелле майлаштарчĕç.

— Аван пулчĕ! — мухтамасăр тӳсеймерĕ Финоген Иванович.

— Аллă çул ним те мар чăтать. Бетонран янипе, кирпĕчрен купаланипе танлаштарсан, нумай меллĕрех юман пура. Йывăç сывлать вăл, нӳхрепе нӳретмест, тарлаттармасть. Çимĕç шанчăклă упранать.

Часах, пахчари йывăçсем сарă çулçă тăкма тытăнсан анине яри уçса типĕтнĕ нӳхрепе çĕнĕ çимĕç хума пуçларĕç. Хăйсене валли упрамаллине, вăрлăхлăх хăварнине. Кунпа пĕрлех райпо умĕнче парăмра юлмарĕç, йышăну пунктне çĕр улми, кишĕр, купăста леçсе пачĕç Кушковсем.

— Маттур, маттур! Вăт так! — ырларĕ вĕсене йышăну пунктĕнче те хăйне чи аслă хуçа пек тыткалакан Яндулов.

Кушковсем Шурçеремре пушă ларнă кил-çурта кăçал чĕрĕ сывлăш кĕртнинчен пуçланчĕ тейĕн ялти улшăну. Ăçта пынă унта - çĕнни, çĕнни, çĕнни. Агрофирма тракторĕсем сухаланă уй-хирте тырă ăнса çитĕнчĕ, çĕр улмипе кăшман нумай хатĕрлерĕç. Икĕ пысăк витере выльăх-чĕрлĕх туллиех. Унта ялти вунă çын ĕçлет. Фурсов çине тăнипех Лучковăран Шурçереме кĕмешкĕн вак чул сарнă автоçул турĕç. Тĕнче уçăлчĕ тейĕн тахçан манăçа кăларнă пĕчĕк ялшăн. Шурçереме çитмелли тӳрĕ çул пуррипе усă курса теплерен кăна аса илнĕ ватă ашшĕ-амăшĕ патне аякри хуласенче тĕпленнĕ ывăлĕ-хĕрĕ çăмăл машинсемпе вăшлаттарса килме тытăнчĕç. Мăнукĕсем ял тулли хĕвĕшеççĕ халь. Аслисене кура ялти ĕç çумне çыпçăнаççĕ.

Хуласенчен килнĕ ачасен "Тимур ушкăнне" ертсе пыраканĕсем Яндуловсен ывăлĕпе хĕрĕ — Аликпе Светлана. Андрей Степановичпа Улька иккĕшĕ пĕрлешнĕ хыççăнах Кӳкеçрен илсе килчĕç вĕсене, тăван ашшĕпе амăшĕ пулса тăчĕç. Ачисем питĕ чипер, кăмăллă, йӳрĕк. Ялти пĕр ĕçрен те пăрăнмаççĕ. Хула ачисене çырла, кăмпа татма вăрмана ертсе каяççĕ, спорт вăййисене явăçтараççĕ. Яндулов тăрăшнипе уничери çеремлĕхре спорт площадки турĕç. Хăйсем ăмăртса ĕçлерĕç унта Шурçерем тимурçисем. Тĕп тивĕçе — ялти ветерансене пулăшассине — манмасть ырă ача-пăча.

Тепĕр савăнăç пулчĕ Кушковсемшĕн. Усрав ачисене яла илсе килсенех Яндуловпа Улька вĕсене Мăнкас чиркĕвне çăмăл машинпа лартса кайрĕç. Икĕ çул каялла çĕнĕрен уçнă чиркӳ пачăшки шыва кĕртрĕ Яндуловсен ачисене. Семен Яковлевич Аликĕн хреснашшĕ, Татюк Светланăн хреснамăшĕ пулма килĕшрĕ, Турă умĕнче тытнă ачисене парне пачĕç. Ун хыççăн çывăхлансах кайрĕç чипер ачасем, Кушковсем патне пымасăр пĕр кун та сиктермеççĕ...

Кĕркунне. Хăйне евĕр савăк вăхăт вăл çĕр çыннишĕн. Уй-хирти, пахчари пĕтĕм ĕç вĕçленет те хул пуççи çинчи питĕ йывăр çĕклем пушаннăн туйăнать.

Çĕр улмин виçĕ кĕске йăранне кăларса пуçтарма тухнăччĕ Кушков. Васкамасăр, сывла-сывла, канмалла тенĕ пек ĕçлет. Аври типсе хăрнă та çăмăл мар çĕрулми тĕмĕсене тупма. Тасатса пĕтерме май килмен йытпырши кĕрхи хĕвел ăшшинче пушшех ĕрчесе кайнă. Çавăнпа ĕçлекенĕн тимлĕ пулмалла. Тимĕр кĕреçепе касса амантма пулать пахча çимĕçе. Пĕр тĕмĕ хыççăн теприне чавса кăларать Семен Яковлевич. Ку пĕчĕк лаптăка, Шупашкарăн тĕп пасарĕнче ятарласа туяннă "Удача" сорт лартнă йăрансене, вăрлăхлăх хăварма сĕннĕччĕ Татюк. Çавăнпа виçĕ йăрана кайран кăларса пуçтарма, нӳхрепе антариччен верандăна сарса симĕслентерме шутласа хучĕç. Пĕр пек шултра, таса çĕрулми тухни савăнтарать.

Çав самантра кӳршĕсен пахчинче такамсем шавлăн харкашни илтĕнчĕ. Хутшăнман вĕсемпе Кушковсем. Çемйи тăрлавсăр. Кил хуçи, хĕрĕхрен иртсех ватă мучи пулса ларнă Микихвер, Кушковсем яла килнĕ эрнесенче кивçене килсе йăлăхтарнăччĕ. Мĕн кăна ыйт-масть-ши: укçа, пĕр тирĕк çĕр улми, çăкăр, тăвар... Каялла тавăрса памасть. Ăнланчĕç-ха Татюкпа Семен Яковлевич: ахальтен кĕлмĕçленмест Микихвер. Пурнăçĕ сулнăкалла йăваннă ун. Арăмĕ, упăшкипе икĕ хĕрачине пăрахса, таçта мура тухса вĕçтернĕ. Вунă çул ĕнтĕ сас-хура памасть. Ирĕксĕртен урçана юлнă Микихвер ĕçке ярăннă, ачисене кам мĕн парать — çавăнпа усракаланă. Халь хĕрĕсем иккĕшĕ те çирĕм урлă каçнă. Иккĕшĕ те ача туса панă. Анчах ашшĕ пекех ниçта та ĕçлемеççĕ. Вĕсен хăйсен "ĕçĕ". Тухаççĕ те Лучковăна, мăн çул хĕррине, Фура текен вăрăм автомобильсемпе çӳрекен шоферсене алă çĕклесе саламлаççĕ, кирек ăçталла та — Мускав еннелле те, Хусан еннелле те пĕрле ларса каяççĕ. Эрни-эрнипе çухалса çӳреççĕ Микихвер «лĕпĕшĕсем».

Пĕр хĕрĕ яла килнĕ те ашшĕпе пĕрле анкартине çĕр улми кăларма тухнă. Çум курăкран тасатман, йăрансене йĕркеллĕ купаламан пирки мăйăр пек вĕтĕ вĕсен çĕрулми. Татюк хăйсен вĕтĕ çĕрулмине икĕ михĕ кайса пачĕ вĕсене. Каллех такамсем килнĕ ĕнтĕ Микихвер патне, тем пайлаççĕ, тем сутса илеççĕ.

Унччен те пулмарĕ икĕ тăсланкă арçын вĕрлĕк карта урлă каçса Кушков патнелле таплаттарса пычĕç.

— Стой! Ни с места! — урмăшса кăшкăрчĕ пĕри, вăрăм сăмсаллă бейсболкине кутăн лартни. — Кам эс? Халех кала?

Тепри, матроссен йăрăм-йăрăм кĕпине тăхăнни, икĕ чышкине чăмăртаса тăрать.

— Каçарăр та, паллаймарăм сире, маттурсене, — сăмакун шăрши тӳ! çапакан тăрлавсăрсемпе урлă пулас мар, лăплантарас тесе шутларĕ Семен Яковлевич. — Манпа, çитмĕл пиллĕкри ватă çынпа, унашкал калаçни килĕшмест сире, ачамсем.

— Мĕнле ачамсем? Кам ачамккисем! — сиксе ӳкрĕ матрос кĕпелли. — Хăв кам эсĕ? Утаман ыйтнине илтмерĕн-и? Е хăлха чикки туянтармалла пĕрре. Эпир как штык тăна кĕртсе яратпăр!

Алли-ури чĕтреме пуçларĕ Кушковăн. Тарăхса кайрĕ. Аллинчи çивĕч кĕреçепе çамкисенчен касĕччĕ пĕрех хут, анчах ӳсĕрскерсем хăйне çакăнтах çапса пăрахасран шикленчĕ. Тытăнчăклăн ăнлантарма пикенчĕ:

— Мĕнех, пĕлтерем хам кам пулнине. Çак кил-çурта тара илнĕ эпир, Шупашкар пенсионерĕсем. Пахчара чаваланса çу каçрăмăр. Халĕ те ĕçлемелли пĕтмен, ав.

— Молчать!!! Довольно, куркуль! — урсах кайрĕ карттусне кутăн çавăрса тăхăнни. — Пĕлетĕн-и эп камне? Эп — режиссер, театр хуçи!

— Эс, пăхлă кутлă помещик, пире черкке тултарса пар, мухмăр чĕрттер. Кӳршĕре йăваш ханша çеç пулчĕ. Вăл çĕнтереймест пирĕн мухмăр-сухмăра. Ăнланмалла калатăп-и? — йĕкĕлтешрĕ «режиссер» тенин çум çакки.

— Арестовать! — Кушкова хулран çавăрса тытрĕ режиссер. — В кутузку, в обезьянник!

Семен Яковлевича икĕ енчен хĕстерсе тытрĕç те килелле сĕтĕрчĕç йĕксĕксем. Çав самантра, пахчари шăв-шава илтсе, çенĕхре сухан тасатакан Татюк сирпĕнсе тухрĕ.

— Ку мĕн япала! — хăрушла çухăрса ячĕ вăл.

— Мĕн тăватăр ватă этемпе, намăссăрсем!

— Пире эрех ярса пар мухмăр эмелĕ. Çавă çеç, — хăвăрт йăвашланчĕ «режиссер» текенни.

— Мĕн, эрехне кунта килсе лартнă-и эсир, пичке пăккисем! — пушшех хаярланчĕ Татюк. — Ак, йĕме антарса ларам та шăрса парам. Ĕçетĕр-и? Е çак юман туяпа хăнапаса ярам-и!

Кăра хĕрарăм аллине çакланни хăратса пăрахрĕ-ши йĕркерен тухнă арçынсене, вĕсем темĕн мăкăртаткаласа урамалла тухса сулланчĕç. Сулмак туйине алăран вĕçертмен Татюк юлмарĕ вĕсенчен. Лешсем Финоген Иванович патне кĕрсенех унта тулхăрса çитрĕ.

Картишĕнче сысна çурисем валли кăшман ваклакан Еххим урамран икĕ арçын, вĕсем хыççăнах Кушков арăмĕ килсе кĕнине курсан, вăрăм çĕççине алăран пăрахмарĕ, хирĕç тулхăрса пычĕ.

— Эс каллех сĕтĕрĕнсе çитрĕн-и, кĕççе пит! — намăслантарма тытăнчĕ «режиссер» текеннине. — Каллех хаклă хăна пулма-и, кĕрекере суеçтерсе ларма-и? Картсах хур, çилхăван, тек виçĕ пус та памастăп сана. Çитет пире çаратса пурăнма! Аппу, ав, каллех психсиплевĕшре. Ăна пĕрре кайса курасчĕ хăть, ăшă сăмах каласа пулăшасчĕ. Тăван шăллĕ вĕт эсĕ, пĕр тăхăмри этем...

Илтрĕ-ши Еххим йыснăшĕ ятласа тăкнине е хăй ăçта çитсе тăнине манса кайрĕ вăрăм сăмсаллă карттус тăхăннă тăсланкă этем, аллисене çиларман çунатилле сулкаларĕ те тӳп! персе анчĕ тусанлă картишне. Унпа пĕрле килсе кĕни тахăш хушăра тухса тарчĕ.

— Ку хатĕр! Ыранччен ура çине тăраймасть, — лач сурчĕ Финоген Иванович. Курас килмест ăна, çапкаланчăка. Ют çын мар темелле, Кулине шăллĕ. Тахçан артистра çӳренĕ, унта эрех пички ăшне кĕрсе ӳкнĕ. Ĕç тенине манса кайнă вăл, харампыр. Пурăнать Нискасси енчи пĕр ялта, арăмĕ пеккипе. Çулталăкра пĕр-ик хутчен килсе çапăнать Шурçереме. Аппăшĕ кунта-çке. Камран кивçен йăлăнмалли камăнне йăкăртмалли пур. Тьху, ирсĕр этем! Эс ăçта тĕл пултăн вĕсене,Татьяна Ивановна?

— Эп шыраман сан чаплă хăнусене! — ăна-кăна тавçăрсан та çиллине ирттерсе яраймарĕ Татюк. — Хăйсем пырса кĕнĕ пирĕн пахчана, Çумккана тапăннă, эрех минретсе килелле сĕтĕрнĕ. "Ярса пар, черкке тултар!" — теççĕ. Юрать-ха ман алла çакланчĕç. Çак юман туяллă алла!

— Халех каяр эппин, каяр Семен Яковлевич патне, — вашаватланчĕ Еххим. — Аптраса ӳкĕ тата.

Семен Яковлевич пахчарах тĕрмешет. Кăларса кушăхтарнă çĕрулмине икĕ карçинкка тултарнă вăл. Виççĕн йăтса кĕчĕç тăватă витре кĕрекен карçинккисене, вăрлăхлăх çĕрулмине верандăна сарса хучĕç. Татюк хурлăхан çеçки ярса чей вĕретме ĕлкĕрчĕ çав хушăрах. Сĕтел хушшинче вăрах калаçса ларчĕç кӳршĕсем. Тарăхăвне пытармарĕ Финоген Иванович. Шурçеремре ырă улшăнусем халăха савăнтарнă чухне арăмĕн чыссăр шăллĕ усал ĕç туса çӳрени чăнах та хытă тарăхтарнă ăна. Кулине шăллĕ Неçтĕр, хĕрĕхрен иртнĕ этем, тахçанах унта-кунта çапкаланса çӳрени, унпа пĕрле Сăр юхан шывĕн пулă инспекцийĕнче ĕçлесе эрех ăшне путнă Лучковăри баракра пурăнакан Кульковпа ермешсе кайни çинчен тĕпĕ-йĕрĕпе каласа пачĕ Кушковсене, хăйĕн ăнман тăванĕ сĕмсĕррĕн тапăнса кӳрентернĕшĕн каçару ыйтрĕ...