Электронлă вулавăш

Икĕ хутчен килсе кайрĕç ир кӳлĕм кӳллен-чĕксене тĕрĕслеме Еххимпе Çумкка. Пĕррехинче метр çурă тăршшĕ çăрттана туйра каштинчен çакса таврăнчĕç. Тепрехинче хĕрлĕ хăваран авнă икĕ карçинкка хура пулă тултарчĕç. Вучах умĕнче тăрса хĕремесленнĕ Татюк лара-тăра пĕлмерĕ çав кунсенче. Тăварларĕ пулла, тасатрĕ, пысăк хуранпа яшка пĕçерчĕ, çатмапа ăшаларĕ. Кӳршĕ-арша хăнана чĕнес терĕç Кушковсем.

Малтан Финоген Ивановичпа арăмĕ, психосиплевĕшре юсанса таврăннă Кулине, килчĕç. Пушă алăпа мар. Еххим сĕтел çине тин тăварланă çупах вăлчи кăларса лартрĕ, мăшăрĕ кучченеçлĕх çĕр улмипе аш кукли пĕçернĕ. Вĕсем хыççăнах Улька персе çитрĕ. Пĕччен мар, унпа пĕрле Яндулов, хайхи Вăттак.

— Кĕтмен-и эпир те мăшăрпа килессе? — шавлăн саламларĕ вырăнти влаç пуçлăхĕ. — Вăт так! — сăран пиншакĕн шалти кĕсйинчен "Атăл" эрех кĕленчине кăларчĕ Яндулов. — Оленька, ав пире ĕнтнĕ уланкăпа хăналасшăн. Ĕçĕпĕр-çийĕпĕр, чăвашсен мухтав юрринче каланă пек, чун савăнтăр, чĕре сиктĕр. Вăт так!

— Вăт так кĕрекере те матак! — тĕртсе илчĕ Финоген Иванович. — Мĕнле-ха капла, ĕçке хирĕç кĕрешекен комисси туса хунăскер, хăй эрех чиксе çӳрет? Тĕнче çаврăнать-и?

— Çаврăнать, Еххим, мĕнлерех хăвăрт çаврăнать! — пачах та кӳренмерĕ Андрей Степанович. — Паян сăлтавĕ пур черкке çĕклеме. Вăт так!

Сиснĕ-ха, асăрханă Татюкпа Семен Яковлевич Мăнкас администрацийĕн пуçлăхĕ Яндулов юлашки эрнесенче Шурçереме йĕр çухатмасăр хутланине. Халĕ, хăнана Улькапа иккĕшĕ пĕрле килсен, Кушковсем пĕр-пĕрне мăч куç хĕссе пăхкаларĕç. Мĕне пĕлтерет ку? Яндулов та, Улька та капăр тумлă. Хăçан çывăхланма ĕлкĕрнĕ пĕччен хĕрарăмпа пĕччен арçын?

Филимоновсен килĕнчи эрешлĕ çавра сĕтел хушшине ларчĕç те, пĕрне-пĕри тав туса, ваттисене асăнса черкке пушатнă çемĕн, сăмах-юмах çăмхи салтăнчĕ хăнасен. Хăйĕн кĕленчинчи эрехе черккесене тултарса мăнаçлăн пĕлтерчĕ Андрей Яндулов.

— Çапла, ырă çыннăмсем, сăлтавсăр черкке тытмастăп эпĕ. Паян икĕ сăлтав пур ман. Пĕри — тин çеç райцентртан çĕнĕ должноç илсе таврăнни. Паянтан эпĕ, йĕплĕ чĕлхесем Вăттак хушамат панăскер, агрофирмăн Шурçеремри хушма хуçалăхĕн ертӳçи. Саламлама пултаратăр. Паллах, черкке çĕклесе, тĕппипе пушатса. Вăт так!

Еххимпе Яндулов чĕлĕм туртма картишне тухрĕç, Семен Яковлевич та вĕсенчен юлмарĕ. Хăй нихçан çăвара хыпман вăл пирус таврашне. Çапах арçынсемпе пĕрле пулас терĕ.

Мунча çумĕнчи лапсака çăка айне вырнаçса ларнăччĕ кăна, Финоген Иванович карчăкки пӳртрен чашкăрса тухрĕ те. Тӳрех стариккине лăскама пикенчĕ.

— Çитет сана, тăранман карланкăна, ял тăрăх эрех кӳпсе çӳреме! — янрашрĕ чикке-пăкка маннă Кулине.

— Эп нервăннăй чирпе хĕн курса выртнă чухне миçе витре сăмакун кӳпмен-ши, шăршлă пичке! Тăрсанах, йăралан килелле, хурала каймалли вăхăт çитет. Ут, ут, ан турткалаш!

Ятла-ятла хӳтерсе кайрĕ Еххиме каллех пăсăлма ĕлкĕрнĕ карчăкки. Ăнланчĕ Кушков, мĕн тăвăн, ыран каллех психосиплевĕше ăсатмалла ĕнтĕ мĕскĕн хĕрарăма. Унсăрăн çăлса хăвараймăн...

— Вăттак! — ĕнсине хыçкаларĕ Яндулов. — Арçынсем черкке тĕпне путни çитмест, хĕрарăмсем те картран тухса кайрĕç. Аптрашки! Тепĕр тесен, хисеплĕ Семен Яковлевич, Еххиме çавăтса кайни аванрах пире. Иксĕмĕр хушăра леш конфидициаллă йĕркепе калаçмалли, пысăк проблемăна сӳтсе явмалли пур.

— Мĕнех, хавас сирĕнпе калаçма, — хуппине сӳнĕ юман каска çине меллĕрех вырнаçрĕ Кушков. — Паллашни вăл тӳпелешсе тавлашни мар.

— Сире, Татьяна Ивановнăпа иксĕре, кăштах пĕлкелетĕп, — сăмах-юмах вăрăма каясса туйрĕ, çавăнпа васкамарĕ Яндулов. — Оля каласа панă тăрăх. Эсир вара ман пурнăçăма пач та ăнланмастăр. Çапла вĕт? Сирĕншĕн эпĕ — çак таврари ял администрацийĕн пуçлăхĕ, паян, ав, тепĕр хăмăт тăхăнтартрĕç. Çав вăхăтрах ыттисем пекех çын эпĕ, ахаль çын. Аллă пиллĕкре. Çав шутран вăтăр çулне Воркута шахтинче ĕçлесе ирттернĕ. Мăнкасран вун улттăра тухса кайнă та Совет Союзĕнчи мухтавлă професси çынни пулнă. Мĕнле юрлаттăмăр-ха: "Тепло и свет приносим людям!" Тĕрĕсех. Эпĕ чавса кăларнă кăмрăка миçе пин вакун ăсатман-ши çĕршывăн нумай-нумай хулине? Мана вара, шахтерсен виçĕ мухтав паллисĕр пуçне, нимĕн те тивĕçмерĕ. Авари пулсан виççĕмĕш талăкра забойран чавса кăларнă та, метан çăтса тăнран кайнăскере темиçе уйăх сиплерĕç, ура çине тăркаласан расчет хучĕ тыттарса шахтăран кăларса ячĕç. Ăçта каяс манăн, шахта поселокĕнчи барскри тăвăр пӳлĕмре хĕсĕнкелесе пурăнакан ĕçсĕр этемĕн? Унта, ют патшалăх мулçисем сутăн илнĕ Воркутара, никама та кирлĕ çын мар эпĕ. Пуяс шутпа пуçтаркаланă нухратăма Гайдар йышшисем çăтса ячĕç. Ирĕксĕрех тăван яла таврăнтăм. Анне пурăнатчĕ ун чухне Мăнкасра. Эпĕ килессе кĕтнĕ-ши, темиçе уйăхранах çĕре кĕчĕ. Юрать-ха ялта çын шутĕнчен кăларса пăрахмарĕç. Сысна фермине пĕтериччен унăн пуçлăхĕ пултăм. Депутата суйларĕç, хам шутламан-кĕтмен çĕртен администраци пуçлăхне лартрĕç. Çапла аппаланса пурăнкалатăп эп, Семен Яковлевич.

— Мĕнле-ха капла, аллă пиллĕке çитсе пĕчченех пурăнатăр-и, Андрей Степанович? —тĕплĕнрех пĕлесшĕн пулчĕ Кушков.

— Пĕччен мар! Çурçĕрти шахтăра çĕклемĕпе укçа илекен çамрăк валли чиперкке пайтах пулнă, — темĕнле ырă маррăн кулса ячĕ Яндулов. — Виççĕ авланнă эпĕ. Виççĕшĕнпе те виçĕ уйăх ытла пурăнайман. Алăран алла хăвăрт куçаççĕ Воркутари йăр-япăшсем. Юрать-ха пĕри те ача çуратман. Унсăрăн ĕмĕр вĕçленичченех укçа хырса пурăнатчĕç. Вăт так!

Яндулов ыйтнипе хăйсен пурнăçĕ пирки кăштах каласа пачĕ Семен Яковлевич. Хăй, мăшăрĕ йывăр чирпе çĕре кĕнĕ хыççăн, Татюкпа мĕнле пĕрлешнине асăнчĕ.

— Çамрăк мар-çке эсир! Килĕштеретĕр-и, харкашмастăр-и? — кăсăкланчĕ Андрей Степанович.

— Килĕштерсех пурăнас тетпĕр-ха, — пуçне ухса каласа хучĕ Кушков. — Хулара хваттер пур çинчех яла килсе ĕçлес терĕмĕр. Эппин вилес шутлă çынсем мар-ха Татюкпа иксĕмĕр.

— Ку аван, вăт так! — çăмăллăн ура çине тăчĕ Яндулов. — Кĕрĕпĕр, аппăшĕпе йăмăкĕ пире кĕтсе ывăнчĕç пуль. Малаллине кĕреке хушшинче калаçăпăр.

Черетлĕ черкке тултарчĕ те пырне ӳсĕре-ӳсĕре тасатрĕ Яндулов, сĕтел хушшинче ларакансене пăхса çаврăнчĕ, татăклă сăмах калама шут тытрĕ ахăр.

— Паçăрах каларăм, манăн икĕ сăлтав пур тесе. Хирĕçлеместĕр пулсан иккĕмĕш сăлтавне уçса парам сире. Эпир Ольга Ивановнăпа иксĕмĕр мăшăрланма шут тытрăмăр. Сирĕнтен пил ыйтатпăр, Кушковсем пирĕн аслă тăвансем. Килĕшетĕр пулсан çав ятпа черкке çĕклĕпĕр.

Каллех мăшăрĕ еннелле куç хĕссе пăхрĕ те ура çине сиксе тăчĕ Татюк, çăтăр-çатăр калаçма пикенчĕ.

— Черкки ниçта та тармĕ-ха, Вăттак, ĕçĕпĕр ăна, тепре те тултарăпăр. Кунта урăххи ухмаха ертет. Качака мăйракине кăлăхах хуçса пăрахмастăр-и, Яндуловпа Улька? Йăмăкăм, эсĕ мĕн калатăн? Пĕлес килет.

Мăкăнь çеçкилле хĕремесленнĕ Улька парăмра юлмарĕ.

— Хамăр шухăша сире пĕлтерсе хугăмăр, — çирĕппĕн евитлерĕ вăл. — Ялта питĕ кансĕр пĕччен хĕрарăма. Андрей те пĕчченех шараçланать. Çавăнпа пĕрлешсе пăхас терĕмĕр. Мĕнле майлашăнĕ çемье çăмхи — хамăртан килĕ. Çав ятпа ырă сунса ĕçме ыйтатăп, аппапа йысна. Хамăрăн тепĕр чăрсăр шухăша та уçса парас екки янă чухне. Эпир икĕ ачана усрава илетпĕр. Унсăрăн çемье телейĕ тулли пулас çук.

— Эппин, йăлтах уçса патăн, пуçтах хĕрарăм? — те шӳтлесе, те кӳренсе мăкăртатрĕ Яндулов. — Юрĕ, хам енчен çакна хушса калам. Паян пирĕн Раççейшĕн чи хăрушши — халăх йышĕ çав тери хăвăрт чакса пыни. Шутлăр-ха, иртнĕ çулталăкра кăна пĕр миллион та çич çĕр пин чухлĕ сахаллантăмăр. Вилет те вилет Раççей халăхĕ, пуяннисем ют çĕршывсене тухса тараççĕ. Хамăр ял администрацийĕнчех ача çуратасси çукпа пĕрех. Вилнисене масара ăсатса яма ĕлкĕрейместпĕр. Çуратнă ачисене те этемле пăхса усраймаççĕ. Эпир Ольăпа иккĕн иртнĕ эрнере Кӳкеçри ача çуртне кайса килтĕмĕр. Ашшĕ-амăшĕ пăрахнă вун-вун ача унта. Хăшĕ килĕшет, суйласа ил, пăхса çитĕнтер, çын тума тăрăш. Эпир шкула кайма çул çитнĕ хĕрачапа арçын ачана куç хыврăмăр. Сăмах май, сире те тĕртсе илетĕп. Эсир, икĕ пенсионер, Шурçереме пурăнма килни пĕрре те савăнтармасть. Сирĕн çемьере икĕ-виçĕ çамрăк çын пулсан урăх сăмахчĕ. Вăт так!

Хĕрӳ калаçăва ытлах шала кĕртсе ярас темерĕç Кушковсем. Яндуловпа Улькана телейлĕ мăшăр пулса пурăнма пиллерĕç те ăсатса ячĕç.

Вăрăм çуллахи кун. Анчах çу тапхăрĕ питĕ кĕске хресченшĕн. Хăй кĕркуннеччен пурнăçлама палăртса хунă ĕçсене аран-аран майлаштарма ĕлкĕрет вăл.

Çакна хăйсем витĕр туйса илчĕç Татюкпа Семен Яковлевич. Сисмерĕç те тейĕн çу вăхăчĕ хӳре кăтартнине. Хĕвел тухнă-тухманах пикенеççĕ те таврана каç сĕмĕ хупласа иличчен чаваланаççĕ анкартинче. Паян йăванса кайиччен тăрмашсан та ыранхи ĕç купалансах тăрать. Пĕр çĕрте çум çумламалла, тепĕр çĕрте çырла татса пуçтармалла, çав хушăрах утă çулса типĕтмелле. Çумăр пуçлансан уçлă-хуплă самант тупма пĕлес пулать ял çыннин. Кут хыçма ерçӳ çук. Таçтан муртан йăтăнса анакан инкекĕ кашни утăмрах. Çуркунне, ырă курăк шăтса тухиччен, пахчана кукшапуç лăчах пусса илет. Çав тĕлĕнмелле ĕрчевлĕ çум курăкăн кишĕр пек чĕрĕ тымарне кĕреçепе чавса тасататăн кăна, тепĕр ирхине каллех сап-сарă чечекпе мăшкăллать кукшапуç! Çĕр улми анинче колорадо нăрри мĕнлерех нушалантарать тата. Рекламăсенче каçса кайсах мухтакан им-çама сапсан та, краççын янă банкăпа йăран тăрăх пуçтарса çӳресен те хăтăлаймастăн парка тунана пилеш евĕр сырса илсе çап-çара тăратса хăваракан йăрăм-йăрăм çăткăнсенчен. Ирĕксĕрех шухăша каятăн: нивушлĕ хальхи ăсчахсем колорадо нăрри, кукшапуç йышши сиенçĕсене пĕтермелли меслет тупаймаççĕ?

Кĕр çывхарнăçемĕн ытти ĕç нумайланать кил-тĕрĕшре. Пахчара тар юхтарса çитĕнтернĕ, тăрăшса пуçтарнă çимĕçе мĕнле тирпейлемелле, ăçта упрамалла? Паллах, ял çыннин çĕр меслет. Кушковсен вара кашни утăмрах ыйту çине ыйту. Татюк вăрмана çӳреме иленсе çырла, кăмпа пайтах сĕтĕрчĕ. Варени турĕ çырларан, кăмпине типĕтрĕ, тăварларĕ. Çĕр банка пулĕ. Ниçта хума çук. Паллах, килте лайăх нӳхреп кирлĕ. Филимонов учитель те нӳхрепсĕр пурăнман. Ăпăр-тапăр купи айĕнче, çурри ишĕлнĕ лупасра, шыраса тупрĕ нӳхрел анине Семен Яковлевич. Хăмаран çапса тунă алăкĕ çĕршĕннĕ. Ани йăтăнса чалăшнă. Кĕрсе тухаймăн унашкал нӳхрепе. Кĕреçе тытрĕ те Кушков çур метр хулăнăш купаланă, пирчесе ларнă тăпрана картишнелле кăларчĕ. Маччи шанчăксăр, тĕл-тĕл шăтнă. Хăй вăхăтĕнче йĕке хӳресем туй тунăунта. Нӳхреп пури те юрăхсăра тухнă, кăмăскаланнă.