Еркĕн


Çапла шухăш сăмахра

Ентимĕрĕн ку çура.

 

Утаманăн шухăшне

Кам чухлатăр хапăлне?

Тăвас тенине тăвать,

Анаталла вăл шăвать.

Еркинее килĕнче

Хăвараççĕ утă çинче —

Улăхсене валеçме

Кӳршĕсемпе килĕшме.

 

Тем пек юлас мар тесен те

Итлес пулать ашшĕне.

Çитменнине Еркиней те

Кăмăл юлма хăй килне:

Ула утпа çӳреме,

Улăх тăрăх вĕçтерме;

Тата… шухăш пуçĕнче —

Чĕкеç тухмасть чĕринчен…

 

Çав вăхăтра аслă Сившура

Ниме тума тапранать Урха.

Çывăхри ялсенчен начар çынсене

Чĕнме салатнă çичĕ тарçине:

«Алли-ури сыввисем, нимене!

Куçĕ-пуçĕ пуррисем, ĕçлеме!

Кайран хырăç-марçăран чакарма

Урха хăйех ыйтап, тет, пурмиса.

 

Шупашкарта тăвар кимми илет, тет,

Çурла-çава кăçаллăха парап, тет.

Яш-кĕрĕмсем, ятарласа пымалла;

Ватти-вĕтти хуран пăтти сыхлама;

Карчăк-кĕршĕк карсак яшки пĕçерме!!!

Нимене, нимене, Урха патне нимене!

Урха утă ними пуçтарать.

Шуртан патне Çавал çине каймалла…»

 

Çичĕ тарçă юланутпа хăвалать —

Ниме валли йĕри-таври ялсене йыхăрать.

Йĕршшӳ çинчи улăхсене çултарма

Хушса янă Шĕнерпеле Апаша.

Ункă. çинчи улăхсене Туйсара

Çулма хушнă маркасемпе ку çура;

Хура çырма тĕлĕнчен

Çавал çырми таранччен

 

Тарансемпе Туптула

Çулма хушнă çурмалла.

Мĕн пур вăя пуçтарса

Каяс пулать Çавала,

Çавăнпа та хăй Урха

Пикеннĕ ниме тума.

 

Сӳрĕк çынсем ниме тума хапăлах:

Ниме пуçĕ Çӳлти касри Патирек —

Пулма пулнă пĕр кĕсрешĕн кĕрĕшсе;

Уламас та ута каять ерĕшсе

Ял кĕтӳне ачипчипе хăварса;

Мулентей те какăрлатать сăрная;

 

«Нăй-нăй, юн-юн Уланки;

Ула кушак упăшки,

Авланнă чух туйна чĕн,

Аçу-апу вилсессĕн —

Юпа тума чĕ-ĕн!

Нирĕн, нирĕн, нирăнна!

Утă çулма Шуртана!»

 

Çиментей те кĕслипелех нимепе:

Кăнти-кăнти, хытарать,

Чăнти-чăнти! тутарать:

«Ах, чунăм, кĕслеçĕм,

Винçичĕ çулхи ĕмĕрĕм,

Тапхăр-тапхăр таврăнать,

Çурçĕрĕнче вăратать,

Ниме тесен чуптарать».

 

Урхан утă нимине

Пурте хатĕр пымашкăн,

Анчах Çавал улăхне

Инçе, теççĕ, каймашкăн.

Çитменнине: «çарансем —

Хальччен çулман паккуссем —

Унти халăх мĕн калĕ?

Епле юта пахалĕ?

Çарансене уйăрма

Авалтанпа йĕрке пур,

Анчах Çавалта çулма —

Ыран-паян ан та пыр…

Йĕрту касси1 çыннипе

Тутар касси2 ĕмĕрех

Çарансемшĕн çулĕпе

Тавлашаççĕ ĕçкĕре.

 

Шуртансене асăнсан, —

Пĕр сăмахран утаман

Чĕлхе çине хăй килет:

Сунас3 çине çи килет:

Тускин4 касси туслă ял,

Анчах унăн вăй сахал,

Шуршăл тухĕ хур тăвĕ,

Макаçĕ5 те уямĕ!..

 

Ял тенинче, çын çинче

Темĕн тĕслĕ сăмах пур;

Анчах Урха пур çинче

Çавал çулма шанчăк пур…

Хучахматсем, пикшиксем,

Тимĕр-çырмапа Мăнал,

Иккассисем, сившусем

(Ку ялсенĕн çĕр сахал,

Улăх çук та темелле)

Каяс, теççĕ, нимене

Утă çулма Çавала

Урхапала çурмалла.

 

— «Хĕлле выльăх-чĕрлĕхе

Апат кирлĕ усрама;

Сĕлĕ-утшăн тĕслĕхе,

Утă йăлăм кăларма

Тата апат-çимĕçе

Тăвар тути — ăш тулли:

Куншăн кайăн кĕлмĕçе,

Урхан тăвар ким тулли!..

 

Каяс, каяс нимене,

Урхан аслă нимине!

Пыракана пыл чашки,

Юлакана юн курки…»

Кайрĕç Йĕршшӳ çумĕнчен

Çавал çине вуник ял —

Урапасем çул çинче —

Суса тухма çитмест хал…

 

Сарлака Çавалта, улăхра,

Шап-шурă чăвашсем утăра.

Тара халăхĕ çулать çара тар,

Хăваласа тăма та кирлĕ мар:

Шăхăрса çава чашкăрать,

Çавана халăх харăс туптать.

Касăкăн-касăкăн йĕркесем —

Выртаççĕ хыçĕнчен паккуссем…

 

Пур вăй питти тăрмашать,

Çурмаллашĕн тăрăшать.

Ачи-пăчи шыв çинче

Шыва кĕрет темиçе.

Карчăк-кĕрчĕк пĕçерет —

Хуран пăтти хатĕрлет.

Старик тени сăрана —

Пĕрмай пăхать лакуна.

 

Шуртан выртать анатра,

Тутар-касси кăшт тура.

Урхан тара халăхсем,

Кĕтмен çĕртен пусмăрсем.

Кам шутланă улăха

Пама тури халăха?

Анчах çывăхри пурмис

Пусмăра пулчĕ курми —

 

Пӳ-кассинчи кнеç Тиньях

Халăхшĕн хушмасть пĕр сăмах:

Урхапала паллашнă:

Мулпа чаплăх туслашнă.

Ентимĕр те килте çук,

Хирĕç тăма куштан çук.

Çапла шуртан таврашсен

Пусăрăнчĕç пуçĕсем…

 

Çут хĕвел тӳперен ярăнса çаврăнать,

Кăвар пек, çулăм пек шăратса çунтарать:

Янкăр уяр кунсем, калама çук шăрăх!

 
1 Çавал Атăла кĕнĕ вырăнти ял.
2 Тутаркасси, Шуртан — Çавал Атăла кĕнĕ çерти ялсем.
3 Сунас пулсан — ĕç пулмаллах мар теççĕ
4 Тускин, Макаç — ял ячĕсем.
5 Тускин, Макаç — ял ячĕсем.
■ Страницăсем: 1... 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 ... 31

Çавăн пекех пăхăр

add comment Çĕнĕ комментари хуш


Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... »
Хаклав:
Шухăшĕ:
Чĕлхе илемлĕхĕ:
Содержанийĕ: