Чӑваш Енре туса илекен продукци ҫине мӗншӗн ют чӗлхепе ҫыраҫҫӗ? Ҫакӑн пек пост пичетленӗ Телеграмри каналсенчен пӗринче. Ку ыйтӑва асӑннӑ канала вулакансенчен пӗри хускатнӑ.
«Почему у нас в Чувашии пишут на иностранном языке? Производитель Чув элеватор» (чӑв. Мӗншӗн пирӗн Чӑваш Енре ют чӗлхепе ҫыраҫҫӗ? Производителӗ Чӑваш элеваторӗ), — ҫырса хунӑ ҫав постра. Кунта сӑмах Шупашкарти элеватор пирки пырать.
Асӑннӑ поста вуланисене ку ыйту тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтернӗ. Асӑннӑ продукцие Казахстана ӑсатаҫҫӗ, ҫавӑнпа унти чӗлхепе ҫырни йӗркеллӗ пулӑм. Канала вуласа тӑракансем палӑртнӑ тӑрӑх, «Акконд» кондитер фабрики, ав, китай чӗлхипе те ҫырать, мӗншӗн тесен продукцие унта ӑсатаҫҫӗ.
Китайри Сиань хулинче паян пӗрремӗш хут «Китай — Тӗп Ази» саммит уҫӑлать, унта унччен совет союзне кӗнӗ пилӗк республикӑн лидерӗсем хутшӑнӗҫ. Ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Мускаври Ҫӗнтерӳ парадӗнче тӗл пулнӑ хыҫҫӑн Казахстан, Киргизи, Таджикистан, Узбекистан тата Туркменистан президенчӗсем КХР председателӗпе Си Цзиньпинпа тепӗр хут тӗл пулусен ярӑмне ирттерӗҫ. Кун пирки «Коммерсант» кӑларӑм пӗлтерет.
Ҫак ҫӗршывсен суту-илӳпе экономика хутшӑнӑвӗсене аталантармалли сӑлтав — вӗсен экономикисем кӑтартакан ӳсӗм хӑвӑртлӑхӗ пысӑк пулни, ҫакна тӗнчери организацисем те ҫирӗплетеҫҫӗ. 2023 ҫулта МВФ Тӗп Азипе Кавказ республикисен экономики 4,2% шайӗнче ӳсӗ тесе шутлать. Пӗлтӗр, МВФ хакланӑ тӑрӑх, ӳсӗм малтанхи прогнозсенчен иртнӗ: кӑтарту 4,8% ӳснӗ.
Пекин совет союзӗнчен юлнӑ уҫлӑхӗн кӑнтӑр пайӗнче пӗртен пӗр ертсе пыракан вӑй пулма тӑрӑшни ку тӑрӑха АПШ тата Европӑри вӗсен партнерӗсем вӑйлӑрах та вӑйлӑрах витӗм кӳме хӑтланнипе сӑлтавлама пулать.
Ӗнер, пушӑн 27-мӗшӗнче, паллӑ тюрколог, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Николай Иванович Егоров Аль-Фараби ячӗллӗ Казахстан наци университетӗнче лекци ирттернӗ. Кун пирки университет сайчӗ хыпарлать.
Николай Егоровӑн лекцийӗ «Тӗпчев университечӗн аталанӑвӗнчи тюркологипе алтаистикӑн ҫивӗч ыйтӑвӗсем» ятлӑ пулнӑ. Итлекенсен йышӗнче аслӑ пӗлӳ учрежденийӗн паллӑ ӑсчахӗсем, ӑслӑлӑхпа тӗпчев институчӗсен ертӳҫисем, магистрантсемпе докторантсем пулнӑ. Мероприятие Казахстан наци университечӗн ректорӗ Жансеит Туймебаев ертсе пынӑ. Вӑл филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор. Хӑйӗн сӑмахӗнче Жансеит Кансеитулы лектора лайӑх енчен хакланӑ: тӗнче ӑслӑлӑхне вӑл самай пысӑк тӳпе хывнӑ тенӗ.
Казахстанра Чӑваш Енрен килнӗ хӑнана хапӑл йышӑннӑ, ӑна университетӑн хисеплӗ профессорӗ ята та панӑ.
Николай Егоров Казахстанра икӗ эрне ирттерӗ: лекцисем вулӗ, семинарсем ирттерӗ, казах ӑсчахӗсемпе тӗл пулӗ.
2020 ҫулта ирттернӗ ҫырав тӑрӑх хакласан, Чӑваш Енре Чулхула облаҫӗнче пурӑннӑ ҫынсем, ҫавӑн пекех Тутарстанпа Мари Элтсем йышлӑн пурӑнаҫҫӗ. Унччен Совет Союзне кӗнӗ республикӑсене илсен, Украинӑпа Казахстанран куҫса килнисем йышлӑ. Инҫет чикӗ леш енчисенчен — Германипе Египетран.
Чулхула облаҫӗнче ҫуралнисем пирӗн тӑрӑхра 9 309 ҫын тӗпленнӗ, Тутарстанрисем — 8 639, Мари Элтисем — 6 531, Чӗмпӗр облаҫӗнчисем — 3 385, Мордва Республикинчен — 2 964.
Украинӑран куҫса килнисем ҫырав вӑхӑтӗнче 3 547-ӗн пулнӑ, Казахстанран — 3 065, Узбекистанран — 1 575, Таджикистанран — 1 371, Туркменистанран — 775, Беларуҫ Республикинчен —722.
Германирен пирӗн тӑрӑха 281 ҫын килсе тӗпленнӗ, Египтран — 222. Балтика тӑрӑхӗнчи ҫӗршывсенчисем те Чӑваш Ене килӗштереҫҫӗ. Латвирен 118-ӑн куҫса килне, Литваран — 98, Эстонирен — 91. Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсенчен 19 ҫын Чӑваш Ене килсе тӗпленнӗ, Францирен — 14-ӑн, Великобританирен — 12-ӗн.
Чӑваш Енре пурӑнакан Айгуль хӑйӗн ашшӗне «Жди меня» телеперадача пулӑшнипе шыраса тупнӑ. Кӑларӑм эфира ӗнер, чӳк уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, тухнӑ.
Ашшӗне тупас тесе кӑларӑма Айгуль 2014 ҫулта заявка панӑ. Ҫавӑн чухне вӑл ашшӗн тепӗр хӗрне, хӑйӗн аппӑшне Оксанӑна, тупнӑ.
Хальхинче вара Айгуль ашшӗпе, Казахстанри Шымкент хулинче пурӑнакан Абай Султановпа, тӗл пулчӗ. Кӑларӑма арҫыннӑн виҫҫӗмӗш (хальхи) мӑшӑрӗн хӗрӗ те килнӗ.
Айгуль амӑшӗ Роза ятлӑ. Пулас упӑшкипе паллашнӑ чух унӑн пӗр ача пулнӑ. Чӑваш Енри хӗрарӑмпа казах арҫынни Сарту облаҫӗнче пурӑннӑ. Анчах кӑштахран ҫемье арканнӑ. Арҫын шухӑшланӑ тӑрӑх, ӑна казах тесе тиркенӗ, хӗрарӑм хӑйӗн пӗрремӗш ачин ашшӗпе тӗл пулма тытӑннӑ, ун патне тухса кайнӑ.
Арҫын хӑйӗн хӗрне хӑйӗнпе пӗрле илсе кайнӑ, ҫулталӑка яхӑн пӗрле пурӑннӑ. Анчах тепӗр ҫулхине хӗрачана хреснамӑшӗ тӑван амӑшӗ патне каялла илсе кайнӑ. Ҫавӑнтанпа Айгуль ашшӗ пирки тек нимӗн те пӗлмен.
Чӑваш Енре туса илекен тӗрлӗ продукци ют ҫӗршывсене те ӑсанать. Чӑх урине илсен, акӑ, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа ӑна шӑнтса Китая 3 488 тонна сутнӑ.
Унсӑр пуҫне талӑкри хур чӗпписене пурӗ 2 пин пуҫ Казахстана ӑсатнӑ. Асӑннӑ ҫӗршыва сӗт-ҫу продукцине 4,9 тонна, пулӑ апатне 0,2 тонна сутнӑ.
Чӑх ури пирки каласан, Китайра вӑл паха апат шутланать.
Иосиф Александрович Дмитриев ман асӑмра вӑхӑтӑн-вӑхӑтӑн, пурнӑҫри самантсемпе асра юлнӑ. Чи малтанах, эпӗ ӑна пӗрремӗш хут 1978-мӗш ҫулхи ҫулла Чӑваш академи драма театрӗнче курнине астӑватӑп. Эпир ун чух Мускаври М.С. Щепкин ячӗллӗ аслӑ театр училищине вӗренме кӗме пултарулӑх экзаменӗсем тытатпӑр. Пӗр ҫамрӑк ҫын театр картишӗнче темиҫе ачана сӑвӑ вулама пултарайманнишӗн вӑрҫсах тем калать. Ахӑртнех, вӑл комисси ларакан вырӑнтан тухса артист пулма вӗренме кӗрес текен ҫамрӑксене картишне тухсах ятлама шутланӑ пулас. Каярах конкурса хутшӑннӑ май, эпӗ вӑл ултӑ ҫул каярах Ленинградри театр, музыка тата кинематографи институтӗнчен вӗренсе тухса халь Мускаври ГИТИСра режиссер пулма вӗренме кӗнине пӗлтӗм.
Иосиф Дмитриев эпир Мускаври аслӑ театр институтӗнче вӗренме пуҫласан пӗрремӗш курса пирӗн пата пынӑччӗ. Пирӗнпе вӑл вӗрентӳ урокӗ пекки те ирттерсе пӑхнӑччӗ. Анчах эпир тин ҫеҫ вӗренме пуҫланӑскерсем, ӑна ӑнланса пӗтереймерӗмӗр курӑнать, вӑл пирӗн пата ҫӳреме пӑрахрӗ. Мускавра вӗреннӗ чух эпир кашни кунах тенӗ пек театрсене ҫӳренӗ, пире вӗрентекенсем уйрӑмах малтанхи курссенче ҫине тӑрсах ҫӳреттеретчӗҫ, тепӗр кун спектакль ҫинчен хамӑр шухӑшсене ыйтса пӗлетчӗҫ.
Чӑваш Енри «Пике» продукцийӗн ассортименчӗ пуян: пижама, бриджи, шорты, футболка, платье, халат. Нумаях пулмасть вӗсене чикӗ леш енне те ӑсатма тытӑннӑ. Фабрика хӑйӗн таварне «Almando Melado» маркӑпа туса кӑларать. 2020 ҫултанпа продукцие Казахстанра, Беларуҫра тата Таджикистанра туянаҫҫӗ. Европа рынокне те тухас ӗмӗтлӗ.
Предприятин Ҫӗнӗ Шупашкарти производствин гендиректорӗ Аркадий Иванов журналистсене пӗлтернӗ тӑрӑх, виҫӗ цех Ҫӗнӗ Шупашкарта ӗҫлет, тепӗр иккӗшӗ — Шупашкарпа Ҫӗрпӳре.
Пӗтӗмпе 70-е яхӑн ҫӗвӗҫ тӑрӑшать. Персоналӑн пӗтӗмӗшле йышӗ вара — 180-а яхӑн ын. Унсӑр пуҫне тепӗр 40 ҫын продукцие Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкарта ваккӑн сутассипе тимлет.
Ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Турцири Стамбул хулинче Пӗтӗм тӗнчери журналсен 11-мӗш куравӗ уҫӑлнӑ.
Унта пурӗ 34 ҫӗршывран пуҫтарӑннӑ. Ҫав шутра — Раҫҫей, Македони, Болгари, Ирак, Иран, Дубай, Косово, Венгри, Палестина, Египет, Казахстан, Узбекистан, Кӑркӑсстан, Азербайджан, Молдова, Туркменистан...
Турцинчи курав хутшӑнакан Елена Атаманова журналист пӗлтернӗ тӑрӑх, Раҫҫейрен виҫӗ республика хутшӑннӑ: Чӑваш Ен, Тутарстан, Пушкӑртстан. Елена Атаманова «Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче хыпарланӑ тӑрӑх, «тӗрлӗ халӑх ҫыннисем» куравра «Хыпар» издательство ҫурчӗн кӑларӑмӗсене пахаланӑ, алла тытса асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗннӗ.
«Турцин культурӑпа туризм министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Ахмед Демирджан хӗрӗпе Невапа килчӗ. Нева "Теттепе" кӑсӑкланчӗ, пӗрле вӗренекен тусӗсене шкулта чӑваш журналӗпе паллаштарасси пирки каларӗ», — тесе ҫырнӑ хыпарта.
Шупашкарта асар-писер ҫулпа та ҫӳреме пултаракан грузовик кӑларма пуҫланӑ. Пӗрремӗш транспорта Казахстана карьерта ӗҫлеме ӑсатнӑ ӗнтӗ.
«Силант» ятлӑскер 3-8 тонна тиев ҫӗклеме пултарать. Ял хуҫалӑхӗнче кунашкал транспорт пӗр фургона, самосвала тата пӗчӗк трактора улӑштарайрать.
Ку транспортпа коммуналлӑ хуҫалӑхра та усӑ курма май пур. Шупашкарти машиностроени предприятийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, «Силантӑн» ют ҫӗршывсенче аналогсем пур: Германире, Италире.
+3.3 °C