Утӑн 7-мӗшӗнче ҫуллахи сывлӑха ҫирӗплетекен «Хӗрлӗ парӑс» лагерьте тулай чӑваш ачисен кану ӑстрӑмӗ (смени) вӗҫленнӗ.
Ку уйлӑх 2005 ҫултанпа ӗҫлет, республика Элтепӗрӗ Михаил Игнатьевӑн пуҫарӑвӗпе ӑна кашни ҫул ирттереҫҫӗ. Кӑҫал унта 45 шкул ачи каннӑ. Вӗсем хушшинче тӗрлӗ темӑсемпе калаҫу ирттерес тата туслӑ ҫыхӑнусем йӗркелес тӗллевпе ӑстрӑм йышне Чӑваш Енри 9 шкул ачи те кӗнӗ. Пушкӑрт тата Тутар республикинчен, Мари Элтен, Беларуҫран, ҫавӑн пекех Ӗремпур, Пенза, Самар, Сарӑту, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен, Мускав хулинчен канма килнӗ шкул ачисем чӑваш халӑхӗн культурийӗпе, историйӗпе тата чӗлхипе ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пуҫласа утӑн 8-мӗшччен паллашнӑ.
Уйлӑхра канакансем валли ятарлӑ «Эткер» программа хатӗрленӗ иккен. Унпа килешӳллӗн тӗрлӗ енлӗ мероприятисем ирттернӗ, ачасене паллӑ культура вырӑнӗсем тӑрӑх экскурсие илсе кайса кӑтартнӑ. Унсӑр пуҫне канакансем интереслӗ ҫынсемпе тӗл пулса калаҫнӑ, республикӑри музейӗсемпе тата предприятисемпе паллашнӑ.
Сывпулашмалли концерт хыҫҫӑн тулай чӑвашсен ачисене «Аксар» студи пулӑшнипе кӑларнӑ «Ача-пӑчасем Чӑваш Енре хӑнара» виднофильмпа тивӗҫтернӗ.
Ҫӗмӗрле хулинчи ачасене хушма пӗлӳ паракан муниципаллӑ автономилле вӗренӳ учрежденийӗ «Ача-пӑча ӳнер шкулӗ №1» хулара иртекен ҫурт-йӗр таврашӗнчи лаптӑка илем, йӗрке кӳрес конкурс-куравне хутшӑннӑ пулнӑ. Пӗр номинаципе ҫырлахман, икӗ номинаципе хутшӑнма шутланӑ: пӗри учрежденийӗ таврашӗнче чечек йӑранӗсене ӳстерес тата кану кӗтесӗсене йӗркелессипе, тепри вара — шкул таврашӗнчи лаптӑка «симӗслетсе» йӗркене кӗртессипе.
Кану вырӑнне йӗркелесси — самай кӑсӑклӑ ӗҫ, пултарулӑха та аталантарать. Ӳнер шкулӗн ӗҫченӗсем нумай шухӑшласа тӑман, илнӗ те хула ҫыннисем кану вырӑнӗ хатӗрленӗ иккен.
Хулари пурӑнакан ватти-вӗтти та учреждени таврашӗнчи чечек йӑранӗсемпе киленеҫҫӗ: ҫамрӑксем фото ӳкереҫҫӗ, ваттисем хӑйсен мӑнукӗсемпе таса та илемлӗ лаптӑк таврашӗнче уҫӑлса ҫӳреҫҫӗ.
«Хӗрлӗ парӑс» уйлӑха ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнчи тата чикӗ леш енчи чӑваш диаспорин ачисене ҫулсеренех канма пухаҫҫӗ. Кӑҫал вӗсен кану тапхӑрӗ ҫак уйӑхӑн 25-мӗшӗнче пуҫланнӑ, смена утӑ уйӑхӗн 8-мӗшӗнче вӗҫленӗ. Канма Пушкӑрт тата Тутар, Мари Эл, Беларуҫ республикисенчен, Ӑренпур, Пенза, Самар, Сарту, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен тата Мускав хулинчен 46 ача килсе ҫитнӗ. «Хӗрлӗ парӑса» лекиччен вӗсен хӑйсен пултарулӑхне тӗрлӗ енпе кӑтартма тивнӗ. Мӗншӗн тесен уйлӑха килмелли путевкӑсемпе вӗсене пултарулӑх конкурсӗсенче палӑрнӑшӑн хавхалантарнӑ.
Вӗсемпе республикӑн культура министрӗ Вадим Ефимов тӗл пулнӑ.
«Сывлӑх сунатпӑр», — тесе кӗтсе илнӗ вӗсем министра. Пысӑк хӑнана вӗсем туслӑх сулли парнеленӗ. Уйлӑхра канакансене Вадим Петрович республикӑн культура пурнӑҫӗ, Чӑваш Енӗн паллӑ вырӑнӗсемпе ҫыннисем ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Уйлӑхра вӑхӑта ирттернӗ вӑхӑтра ачасем республикӑри пултаруллӑ чӑвашсемпе тӗл пулӗҫ, ҫӗннине-кӑсӑклине самай пӗлӗҫ.
Сӑнсем (10)
Вырсарникун, ҫӗртмен 16-мӗшӗнче, 15:00 сехет тӗлнелле Шупашкарта пурӑнакан Альберт Ефимов шывра путакан хӗре ҫӑлнӑ пулнӑ.
Инкек хула пляжӗнче сиксе тухнӑ. Альберт хӑй вӑл вӑхӑтра шывра пулнӑ, сасартӑк такам пулӑшу ыйтнине илтнӗ. Йӗри-тавра пӑхсассӑн вара шывра путакан хӗре асӑрханӑ.
— Хӗр ҫыран хӗрринчен 50 метр инҫӗшре путма пуҫланӑ. Ӑна ҫӑлас тесе манӑн шыва виҫӗ хутченех чӑмма тиврӗ. Хӗре аллинчен тытма пултарнӑ хыҫҫӑн эпӗ ӑна ҫыран хӗрнелле туртма тытӑнтӑм. Ҫав вӑхӑтра хам та чутах путмарӑм — ҫынна шывран кӑларма вӑй нумай кирлӗ иккен. Инкекрен хураллакан ҫӑлавҫӑсем вара ку ӗҫ-пуҫа асӑрхаса та ӗлкермен пулнӑ — ҫын нумайран пурне те кураймӑн вӗт, — каласа парать Альберт Ефимов.
Ҫырана тухсан сывлӑш ҫавӑрса илнӗ хыҫҫӑн хӗре лӑпланма самай вӑхӑт кирлӗ пулнӑ. Ҫавах та ҫӑлакана тав тума хал вӑл ҫитернех. Тӗрӗссипе хӗр ишме те пӗлмен иккен, тарӑн мар вырӑнта утса ҫӳренӗ хушӑра ӑна хум Атӑлалла юхтарса кайнӑ пулать.
Чуна ҫӳҫентерекен ку тӗслӗх «Ылтӑн пучах» уйлӑхра (лагерьте) пулса иртнӗ теҫҫӗ. Ҫӗртмен 24-мӗшӗнче Ютуба чуна ҫӳҫентерекен видео лекнӗ-мӗн. 19-22-ҫулсенчи вожатӑйсем лагерьте канакансенчен тӑрӑхламалли меслет шыраса тупнӑ. Вӗсем ҫывӑракан ачасене матрасӗ-мӗнӗ коридора е урӑх пӳлӗме йӑтса тухнӑ, ачасене ҫывӑрнӑ ҫӗртмен вӑратнӑ, ваннӑна матрасӗ-мӗнӗ хурса душран шыв янӑ. Хӑйсем вара вилсе каясла ахӑлтатнӑ тет.
Хальхи вӑхӑтра тӗпчевҫӗсем ку факт пирки ӗҫлеҫҫӗ иккен. Вожатӑйсене вара лагерьтен хӑтарнӑ-мӗн. «Ылтӑн пучах» ертӳҫисем кун пирки комментари пама тӑхтаса тӑраҫҫӗ имӗш.
«Вӗренӳрен пушаннӑ ачасем кану лагерӗсене каяҫҫӗ. Анчах хӑш-пӗрисене хатӗрлесе ҫитермен. Ятарлӑ комисси ҫакӑн пек пӗтӗмлетнӗ», — тесе хыпарлать Чӑваш патшалӑх телерадиокомпанийӗ.
Етӗрне районӗнчи «Родничок» лагерь республикӑра чи малтан уҫӑлнисенчен пӗри. Ӑна пуҫласа 1964 ҫултах йӗркеленӗ. Пурӑнмалли корпуссем юхӑннӑран кунта кӑҫал виҫӗ ҫӗнӗ ҫурт хута янӑ. Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Етӗрнери уйрӑмӗн аслӑ инспекторӗ Андрей Сорокин асӑннӑ лагере икӗ хутчен тӗрӗсленине пӗлтернӗ иккен. Андрей Сорокин тележурналистсене «хальхи вӑхӑтра вӗсем кӑлтӑксене пӗтернӗ» тесе каланине шута илсен тӗрӗслевҫӗсем унччен хӑш-пӗр кӑлтӑк тупса палӑртни курӑнать. Анчах паян лагерь пирки пушар хӑрушсӑрлӑхӗн правилисене пӑхӑнса ӗҫлени савӑнтарать. Ҫапах та тӗрӗслевҫӗсен куҫне пысӑках мар ҫитменлӗхсем те лекнӗ-мӗн. «Пире кунта лайӑх», — тенӗ-мӗн ачасем те. Анчах вӗсем ирсерен вӑрӑмтунасем ҫыртнине пӗлтереҫҫӗ. Мӗн тӑвӑн ӗнтӗ — ҫулла вӗт тесе лармаҫҫӗ иккен-ха легерь ертӳҫисем — территорие ятарлӑ эмелпе сирпӗтеҫҫӗ. Инспекципе пынисем чӳречесене вӑрӑмтунаран сыхлакан карӑсем ҫакманнине асӑрханӑ.
Чӑваш Енрен турист фирмисем урлӑ пӗлтӗр канма тухса кайнисенчен иккӗ виҫҫӗмӗш пайӗ ют ҫӗршыва суйланӑ. Акӑ, унталла ҫул тытнӑ 24,4 пин туристран чӗрӗк пайӗнчен кӑшт ытларахӑшӗ Египетра каннӑ; 24,2 проценчӗ — Турцинче; 6,4 % — Испанире; 6% — Арабри Пӗрлештернӗ Эмиратра; 4,8% — Грецинче; 4,6% — Таиландра.
Хамӑр ҫӗршыв тӑрӑх тура 58,1 пин турист тухса кайнӑ. Вӗсенчен 92 проценчӗ Чӑвашра каннӑ; 3,8% — Краснодар крайӗнче; 2,7% — Питӗрте.
Етӗрне районӗнчи тӳре-шара ачасен канӑвне вырӑнсенче, тӗрӗсрех, шкул ҫумӗнчи лагерьсенче, епле йӗркеленине тӗрӗсленӗ.
Хайхисем тем те пӗр пӑхнӑ: епле апатлантарнине хакланинчен тытӑнса пушӑ вӑхӑта ачасем епле ирттерни таранах. Тӗрӗслевҫӗсем 18 шкула ҫитсе ҫаврӑннӑ. Лагерьсенче кашнинчех кунне икӗ хутчен вӗри апатпа сӑйлаҫҫӗ иккен. Унӑн хакӗ 69 тенке кайса ларать. Санитарипе эпидемиологи правилисене пӑхӑнни пирки каласан, йӗркене, пӗтӗмӗшле илсен, тытса пыраҫҫӗ иккен.
Лагерьсенче профиль программӑсене те пурнӑҫа кӗртеҫҫӗ-мӗн. Уйрӑмах лайӑх енпе Етӗрне хулинчи 3-мӗш, Кӑкшӑмри, Юванри, Мӑн Явӑшри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулсене* Етӗрнери 1-мӗш гимназие палӑртнӑ. Унта ачасен канӑвне, сиплевне тата ӗҫлевне аван йӗркеленӗ иккен.
Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, шкул ҫумӗнчи сывлӑха ҫирӗплетмелли лагерьсем ӗҫе аванрах, апатлантарассин пахалӑхне лайӑхрах йӗркеленине палӑртнӑ.
Сӑнсем (17)
Ҫуллахи кунсем яланах хӑйсен шӑрӑх, хӗвеллӗ, пӑчӑх кунсемпе палӑрса тӑраҫҫӗ. Кӑҫал та ҫаплах. Хӗвел питтинчен пытанас тесе, шыв ӑшшипе киленес тӗллевпе ҫынсем хаваспах пляжа ҫул тытаҫҫӗ.
Республикӑра шыва кӗмелли тапхӑр офицаллӑн ҫӗртмен 1-мӗшӗнче уҫӑлнӑ. Хуласенчи пляж лару-тӑрӑвӗсене, хӑрушсӑрлӑха ятарлӑ инспекци сӑнаса тӑрать — саккун ҫапла ыйтать, мӗн тӑвӑн. Паянхи пурнӑҫра, техника самай аталаннӑ вӑхӑтра, тӗрлӗ хатӗрсем этемӗн ӗҫ-хӗлне ҫӑмӑллатаҫҫӗ, ҫав шутра инкеклӗ пулӑмсенчен сыхлама та. Шупашкарти «Центральный» тата «Новосельский» пляжсенче видеокамерӑсем вырнаҫтарнӑ иккен — тӑватшар таран.
Канма килекенсене ку хыпар кӑмӑла каймасть пулин те хула администрацийӗ палӑртнӑ тӑрӑх видеокамерӑсем пляжри лару-тӑрӑва пӗтӗмӗшле ҫеҫ тӗпчеме пулӑшаҫҫӗ — ҫынсем хушшинче ҫӳрекен вӑрӑ-хурах ӗҫне сӑнама май парӗ, мӗн пур пулса иртекен пляжри ӗҫ-пуҫа сӑнама пулӑшӗ.
Пляжсенчи видеокамерӑсенчен шыва кӗме килекенсемшӗн усси чӑнах та пур пулӗ. Тӗрлӗ пӑтӑрмахсенчен хӑтарма е пӗр-пӗр тискер ӗҫ-пуҫа курӑмлӑн тӗпчеме вӗсем пулӑшӗҫ.
Ӗнер Чӑваш Ене Турцин Хусанти тӗп консулӗ Сабри Тунч Ангылы килсе ҫитнӗ. Пирӗн патра вӑл икӗ кун пулмалла. Турци элчи Шупашкара килни енсем килӗштерсе ӗҫлессине ҫирӗплетесси тата сарасси-мӗн, кунсӑр пуҫне Турци элчи Чӑваш енӗн экономикӑпа культура хӑвачӗпе паллашасшӑн иккен. Regnum хыпарагентство пӗлтернӗ тӑрӑх, консул чи малтанах республика ертӳҫипе паллашасшӑн, унпа вӑл ӳлӗмрен мӗн енӗпе килӗштерсе ӗҫлеме май пурри пирки сӳтсе явасшӑн пулнине палӑртнӑ-мӗн.
Турци ҫӗршывӗ пирӗн патра укҫа-тенкӗ хывни хальлӗхе пулман иккен-ха. Ют ҫӗршыв хӑни Шупашкарта ҫӗкленекен индустри паркӗпе питех те кӑсӑкланнӑ-мӗн, унта камсем кӗме пултарасси пирки ыйтса пӗлнӗ иккен. Аса илтеретпӗр, индустри паркӗ бизнес ҫыннисене пӗр ҫӗре пухмалли промышленноҫ лаптӑкӗ пулӗ.
Культура ҫыхӑнӑвне илсен, турккӑ ҫыннисем пирӗн патра иртекен тӗнче шайӗнчи мероприятисене ним те мар хутшӑнаяссине палӑртнӑ элчӗ. Пирӗн патран Турцине канма каяҫҫӗ-ха, анчах Турци ҫыннисем Чӑваш Енре те кӑсӑклине кураяҫҫӗ-пӗлееҫҫӗ. Ҫак шухӑша та палӑртнӑ консул.
+21.3 °C