Раҫҫейри кӗнеке кӑларакансен ассоциацийӗ «Лучшие книги года» (чӑв. Ҫулталӑкри чи лайӑх кӗнеке) конкурса пӗтӗмлетнӗ. Издательство ӑмӑртӑвӗ кӑҫал 28-мӗш хут иртнӗ. Унта 153 издательство хутшӑннӑ. Конкурса вӗсем 700 ытла кӗнеке тӑратнӑ.
Экспертсем Чӑваш Енри виҫӗ кӗнекене Раҫҫейри чи лайӑх 50 кӑларӑм йышне кӗртнӗ. Вӗсен шутӗнче — Ю.В. Викторовӑн «Чувашская станковая живопись» монографийӗ, КВ. Ивановӑн «Нарспи» поэми, чӑваш халӑх юмахӗсен «Золотая сумка» пуххи.
«Чувашская станковая живопись» кӗнекене Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн фондӗнчи фоторепродукцисемпе капӑрлатнӑ. «Нарспи» вара пӗлтӗр пичетленнӗ. Поэмӑна унта чӑвашла, вырӑсла тата акӑлчанла кун ҫути кӑтартнӑ. Ӳкерчӗксемпе ӳкерчӗксен фрагменчӗн авторӗ — Анатолий Миттов живопись ӑсти тата график. «Золотая сумка» юмахсен пуххине Раҫҫей тава тивӗҫлӗ художникӗ Виктор Бритвин илемлетнӗ.
Питӗр хулинче Чӑваш культурин кунӗсем иртнӗ. Ӑна йӗркелеме асӑннӑ хулари Нацисем хушшинчи хутшӑнусем тата миграци политикине аталантарассипе ӗҫлекен комитет, Чӑваш Енӗн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви тата ытти хӑш-пӗр ведомство хутшӑннӑ. Ҫав шутра Питӗрти чӑвашсен наципе культура автономийӗ те.
Чӑваш культурин кунӗ иртнӗ май унта Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ гастрольпе пулассине эпир хыпарланӑччӗ-ха.
Питӗрти тата Ленинград облаҫӗнчи чӑвашсен обществи хӑнасене ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ. Чӑваш культурин кунне юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ.
«Питӗрти чӑвашсен наципе культура автономийӗ ирттерекен мероприятисене пула нумай енлӗ чӑваш культури хула ҫыннисемшӗн ҫывӑхланать», – тенӗ Нацисем хушшинчи хутшӑнусем тата миграци политикине аталантарассипе ӗҫлекен комитет ертӳҫи Сергей Репкин.
Чӑваш эстрадине ҫиҫӗмле хӑвӑртлӑхпа вирхӗнсе кӗнӗ Владимир Егоров чаплӑ хитне – «Эпӗ мар» юрра – шӑрантарма пӑрахнине сисрӗр-и? Ҫапла, шӑв-шав ҫӗкленӗ юрӑ янӑрама пӑрахрӗ ҫав. Тавлашу ҫуратнӑ юрӑ пирки «Хыпар» тата «Ҫамрӑксен хаҫачӗ» ҫырса кӑтартнӑ.
Владимир Егоров ҫак юрра хӑйӗн тесе юрланӑ: сӑмахӗсем те, кӗвви те хӑйӗн имӗш. Анатолий Никитин композитор тата унӑн мӑшӑрӗ Надежда Никитина ку хит пирки ӑнсӑртран пӗлнӗ: концертран таврӑннӑ чухне. Иккӗшӗ пӗр-пӗрин ҫине ӑнланмасӑртарах пӑхса илнӗ: ку юрра Анатолий Никитин иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче кӗвӗленӗ-ҫке, сӑвви – Александр Ильинӑн. Анчах вӑл «Мана мар» ятлӑ.
Композитор Владимир Егоровпа ҫыхӑннӑ. Лешӗ вара сиввӗн калаҫнӑ: малтан «докажи!» Ӗҫ-пуҫ чӑнах та суда ҫитнӗ. Ку 9 уйӑха тӑсӑлнӑ, Александр Егоров пӗр суд ларӑвне те килмен, ваккачӗ ҫеҫ пулнӑ. Кайран вакат юрӑ халӑхран тухнине ӗнентерме тӑрӑшнӑ. Анчах Никитинсем Чӑваш патшалӑх гуманитари институчӗн архивне ҫитнӗ – вӑл халӑх пулнине ҫирӗплетекен документ ҫук.
«Мана мар» юрра Анатолий Никитин хӑй те малтан юрланӑ. «Янташ» ушкӑн та репетицисем ирттернӗ. Ушкӑн юрӑҫисем ҫакна ҫирӗплетме суда пынӑ.
Кӗҫнерникун, юпан 4-мӗшӗнче, Александр Савельев (Сантӑр Савкилта чӗлхеҫӗ миноритари ("вак") халӑхсемпе чӗлхесен ҫивӗч ыйтӑвӗсене сӳтсе явма BBC радиовӗн Мускаври студийӗнче пулнӑ. Сантӑр Савкилта пӗлтернӗ тӑрӑх, BBCӗн The Real Story подкасчӗн кӑларӑмне ҫыртарнӑ. Унта Францире пурӑнакан Розанн Милин бретон чӗлхеҫи, Канадӑри индейсен чӗлхисене тӗпчекен Барбара Мэй Бернхардт чӗлхеҫӗ те хутшӑннӑ. Ертсе пыраканӗ Лондонран иккен.
«Эпӗ Альберт Разин, ар (удмурт) халӑхӗн паттӑрӗ, хӑйне ҫунтарса янипе чӑваш чӗлхин кӑткӑс лару-тӑрӑвӗ пирки акӑлчанла сӑмах тытрӑм», — тесе ҫырнӑ чӑваш тӗпчевҫи «Контактра» страницӑра. «Бретон пики хӑйӗн ачалӑхӗ ҫинчен каласа панине илтсен эпӗ хамӑн ачалӑха палларӑм. Пӗрпеклӗхсем, чӑн та, нумай: Францире те, Раҫҫейре те миноритари халӑхсен шӑпи тертлӗ те хӗн-хурлӑ», — пӗтӗмлетнӗ Сантӑр Савкилта.
Розанн каланӑ тӑрӑх, юлашки ӗмӗрсенче влаҫсем пирӗн чӗлхене вӗлерес тесе калама ҫук нумай укҫа тӑкнӑ, калама ҫук нумай вӑй хывнӑ. Халӗ вара пире эпир ирӗклӗ упчӑра (обществӑра) пурӑнатпӑр, хӑвӑрӑн чӗлхӗре аталантарас тесен хӑвӑрӑн укҫӑра тӑкӑр, хӑвӑрӑн вӑйӑра хывӑр теҫҫӗ.
Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче паян «Ҫӑлтӑр витӗр ҫул курӑнать...» ятпа ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртрӗ. Ӑна чунҫӳревсем йӗркелеме пуҫланӑранпа 30 ҫул ҫитнине халалларӗҫ. Сӑмах май, ҫак ҫулҫӳревсене йӗркелекен Олег Цыпленков (Ултиар) хӑй те ӗнер юбилей палӑртрӗ — чӑвашлӑх анинче сахал мар тӑрӑшаканскер 60 ҫул тултарчӗ.
Олег Михайлович чунҫӳревсем мӗнле йӗркеленни пирки каласа пачӗ, ҫулҫӳревсенчи йӑласем епле ҫуралнисем ҫинчен. Енчен те малтан вӗсем Атӑлҫи Пӑлхарӑн авалхи хула вырӑнӗсем тӑрӑх кӑна ҫӳренӗ пулсан, юлашки ҫулсенче инҫете сахал мар кайса килнӗ — Туҫи Алтай, Азербайджанри Пӳлесӑвар, Дагестан, Хура тинӗс хӗрринчи Хӑнакур, Элиста, Тӑпӑл (Тобольск), Туркестан... Унсӑр пуҫне пирӗн республикӑн тулашӗнче вырнаҫнӑ Слакпуҫ, Ухинкел, Пӑртас, Ҫӑрттанлӑ чӑваш ялӗсенче пулнӑ. Украинӑри Остёр хулине те чунҫӳревҫӗсем кайса курнӑ.
Конференцире тухса калаҫакансем иртнӗ вӑхӑта аса илчӗҫ, чунҫӳревсем ырӑ енӗсене мухтарӗҫ. Тӑхтав вӑхӑтӗнче чунҫӳревсене хутшӑннӑ юрӑҫсем хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ.
К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ 102-мӗш сезона юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче уҫӗ. Театра юратакансем вӑл кун «Сурхури сӑри» спектакль кӑтартӗҫ.
Аса илтерер, ку ӗҫе театр сцена ҫине кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 17-мӗшӗнче пуҫласа кӑларнӑччӗ. Шӑпах унпа театр 101-мӗш сезона хупнӑччӗ.
«Сурхури сӑри» спектакле Петр Осипов пьеси тӑрӑх лартнӑ. Унӑн режиссёрӗ — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Наталия Сергеева. Кӗвӗ-ҫемӗпе Чӑваш Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, ЧР патшалӑх премийӗн лауреачӗ Лолита Чекушкина илемлетнӗ. Художникӗ — Светлана Зверева, ташӑсене Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Зоя Александрова лартнӑ.
Паян, юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, Шупашкарти Хӗрлӗ лапама юсанипе пуҫлӑхсем вырӑна тухса паллашнӑ. Хӗрлӗ лапама тата Шупашкарти кӳлмеке «Чувашия – сердце Волги» (чӑв. Чӑваш Ен — Атӑл чӗри) кластера тунӑ май юсаса ҫӗнетеҫҫӗ.
Вырӑна тухса ирттернӗ канашлӑва Чӑваш Республикин культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗн ҫумӗ Елена Чернова, Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫин ҫумӗ, сывлӑх сыхлав министрӗ Владимир Викторов, подряд организацийӗсемпе структура подразделенийӗсен пайташӗсем пуҫтарӑннӑ.
Хальхи вӑхӑтра подрядчик ҫул сарать. Асфальт вырӑнне гранит плитки хуртарнӑ. Лапамра ҫывӑх вӑхӑтра ҫутӑ музыка фонтанӗ тата велосипедпа ҫӳремелли меллӗ ҫулсем пулӗҫ. Ачасемпе аслисене канмалли вырӑнсем йӗркелӗҫ.
Раҫҫей Федерацийӗн Президенчӗн йышӑнӑвӗпе Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисткине Валентина Ивановӑна ҫӗршыв ертӳҫин Тав хучӗпе чыслӗҫ. Ӑна культурӑпа ӳнере аталантарнӑшӑн хавхалантарас тенӗ.
Валентина Иванова 1983 ҫулта Мускаври М.С. Щепкин ячӗллӗ аслӑ театр училищинчен вӗренсе тухнӑ. Ҫав ҫулах Чӑваш академи драма театрӗнче ӗҫлеме пуҫланӑ. Валентина Иванова паян та унта ӗҫлет.
Утӑм хыҫҫӑн вӑл пултарулӑхне туптанӑ. 1991 ҫулта ӑна «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки», 2003 ҫулта «Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ» ятсем панӑ.
Чӑваш Республикин Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви Валентина Ивановӑна пысӑк чыса тивӗҫнӗ ятпа саламлать. Артисткӑн мӑшӑрӗ Иван Иванов Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче артистра тата режиссерта ӗҫлет.
Юпа уйӑхӗн 16-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ «Пилӗк пӑтлӑ юрату» премьерӑна йыхравлать. Спектакле Антон Чеховӑн «Чайка» пьеси тӑрӑх лартнӑ. Режиссер-постановщикӗ, сценографӗ тата тумтирсен художникӗ, хайлава чӑвашла куҫараканӗ — СССР халӑх артисчӗ Валерий Яковлев.
Спектакльти ӗҫсем Петр Сорин (рольте — Чӑваш Ен тава тивӗҫлӗ артисчӗ Николай Сергеев) килӗнче пулса иртеҫҫӗ. Ирина Аркадина (Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Елизавета Хрисанфова) — актриса. Вӑл хӑйӗн тӑванӗ патӗнче ывӑлӗпе, Константин Треплевпа (Василий Иванов) тата Борис Тригорин беллетристпа (Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗпе Петр Садовников). Константин Треплев хайлавсем ҫырать. Улпутсен ҫуртӗнче пуҫтарӑннисем Константин пьесине пӑхасшӑн. Унта Нина Заречная (Оксана Драгунова) вылямалла. Вӑл — пуян помещиксен хӗрӗ. Константин ӑна юратать. Анчах вӗсен шӑпи телейлӗ пулӗ-ши?
Чӑваш патшалӑх художество музейӗ «Сын Чувашии Андриян Николаев» (чӑв. Чӑваш Ен ывӑлӗ Андриян Николаев) курав йыхравлать. Вӑл юпа уйӑхӗн 2-мӗшӗнче уҫӑлнӑ.
Экспозицие паллӑ художниксен, скульпторсен: Николай Овчинниковӑн, Александр Лактионовӑн, Никита Сверчковӑн, Лев Кербелӗн тата Юрий Ксенофонтовӑн, Элли Юрьевӑн — ӗҫӗсенчен хатӗрленӗ. Унтах графика ӑстисен: Станислав Ивановӑн, Виктор Ступинӑн, Анна Бубнован, Николай Карачарсковӑн — пултарулӑхӗпе паллашма май пур.
Андриян Николаева пула пӗтӗм тӗнче Чӑваш Енпе чӑвашсем ҫинчен пӗлнӗ.
Экспозиципе Шупашкарти 10-мӗш вӑтам шкулта (вӗренӳ учрежденийӗ А.Г. Николаев летчик-космонавт ячӗпе хисепленет) вӗренекенсем паллашнӑ та ӗнтӗ.
Экспозици раштав уйӑхӗн 1-мӗшӗччен ӗҫлӗ.
+11.3 °C