Шупашкар районӗнчи Янӑш ял тӑрӑхӗнче физкультурӑпа спорт ӗҫне пуринчен лайӑх йӗркеленӗ. Кун пек пӗтӗмлетӳ патне иртнӗ ҫулхи ӗҫ-хӗле тишкернӗ хыҫҫӑн ҫитсе тухнӑ.
Спортпа физкультура енӗпе районта еплерех тӑрӑшнине тишкерме ӗнер, ака уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Кӳкеҫри «Улӑп» центра пуҫтарӑннӑ. Унта спорт ветеранӗсем, хальхи вӑхӑтра спортра хастаррисем, физкультура учителӗсем, тренер-преподавательсем, ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем пухӑннӑ.
Янӑш ял тӑрӑхне физкультурӑпа спорт енӗпе хастар ӗҫленӗшӗн, ку енӗпе районти смотр-конкурсра мала тухнӑшӑн спорт тумтирӗ туянма 10 пин тенкӗлӗх сертификат тыттарнӑ.
Мероприятие республика шайӗнчи тӳре-шара та пырса ҫитнӗ: Чӑваш Енӗн информаци политикин министрӗ Александр Иванов, Конкурентлӑ политика тата тариф службин ертӳҫи Альбина Егорова, Ачасен правине хӳтӗлекен республикӑри уполномоченнӑй Вячеслав Рафинов. Вӗсем пурте — хӑй вӑхӑтӗнче Шупашкар районӗнче чылай ҫул ӗҫленӗскерсем.
Паян Шупашкар районӗн пӗрлештернӗ вулавӑш тытӑмӗнче ватӑ ҫынсен прависене прокурор ӑнлантарнӑ.
Тӳлевсӗр юридици пулӑшӑвӗ кӳрессине Раҫҫей юрисчӗсен ассоциацийӗн регионти уйрӑмӗ темиҫе ҫул ӗнтӗ йӗркелесе пырать. Уйӑхра пӗрре иртекен кун пек тӗлпулусене прокуратура ӗҫченӗсем, нотариуссем тата ыттисем хутшӑнаҫҫӗ. Хальхинче Кӳкеҫри ҫынсене Шупашкар район прокурорӗн пулӑшуҫи Т.Ю. Баранова йышӑннӑ. Унти прокуратурӑра пӗлтернӗ тӑрӑх, Татьяна Юрьевна аслӑ ҫулхисен тата сусӑрсен прависем пирки каласа кӑтартнӑ.
Вулавӑш ӗҫченӗсем хӑйсем те юридиципе ҫыхӑннӑ темӑсене уҫӑмлатма тӑрӑшнӑ май С.П. Яковлева библиотекарь пенсионерсемпе инвалидсен умӗнче тухса калаҫнӑ.
Ватӑсем хӑйсем те чӗмсӗр ларман. Прокурор пулӑшуҫине вӗсем тӗрлӗ ыйту самай панӑ. Вӗсем коммуналлӑ пулӑшу илес, санаторисене тӳлевсӗр каяс, культура учрежденийӗсене ҫӑмӑллатнӑ майпа лекес тата ыттипе кӑсӑкланнӑ.
Тӳлевсӗр пулӑшӑва Шупашкар районӗнче тата ӑҫта илме май пуррине маларах эпир пӗлтернӗччӗ.
Чӑвашран тухса тӗнчипе ят-сум илнӗ Никита Бичурин ӑсчах-академик, Раҫҫейре китаейпӗлӗвне пуҫарса янӑ Никита Бичуринӑн пӗртен-пӗр музейӗнче, Кӳкеҫре вырнаҫнӑ «Бичурин тата хальхи самана» ятлӑскерте, вӗҫӗмех шыравра.
Никита Бичурин, сӑмах май, Шупашкар район ҫынни. Вӑл унти Типнерте ҫуралнӑ. Паллӑ ентешне халалланӑ музея уҫнӑранпа ертсе пыракан Ирина Удалова аваллӑх управҫинче нумаях пулмасть китай чӗлхипе маҫтӑр-классем ирттерме тытӑннине пӗлтерет.
Малтан ачасем «Научный подвиг Н.Я. Бичурина» (чӑв. Н.Я. Бичуринӑн ӑслӑлӑхри паттӑрлӑхӗ) залри экспонатсемпе паллашаҫҫӗ. Кайран вӗсене музей экскурсовочӗ А.В. Данилова иероглифсемпе, китай чӗлхинче сасӑсене епле каланипе паллаштарать. Шкул ачисене вӑл ансат сӑмах ҫаврӑнӑшӗсемпе китайла сывлӑх сунма, тав тума, сывпуллашма вӗрентет. Пӗчӗк кӑна диалогсем те ирттерет вӑл вӗсемпе тата темиҫе иероглиф ҫырма хӑнӑхтарать.
Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа музейри маҫтӑр-класра Шупашкарти тӑватӑ вӗренӳ учрежденийӗнчи — 2-мӗш гимназири, 14-мӗш кадет шкулӗнчи тата 3-мӗшпе 57-мӗш вӑтам шкулсенчи — ачасем пулнӑ.
Шупашкар районӗнчи тӗп вулавӑш тытӑмӗ кӑҫалхи Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халалласа ӗҫ династийӗсем ҫинчен пухнӑ электрон сборника ҫӗнӗрен кун ҫути кӑтартнӑ.
Вӗрентӳре, сывлӑх сыхлавӗнче ӗҫлекенсем унта уйрӑмах пысӑк вырӑн йышӑннине пӗлтереҫҫӗ ӑна хатӗрлекенсем.
Пӗр ӗҫре темиҫӗ ӑру таран ырми-канми тӑрӑшакансемпе паллаштаракансене вулавӑш ӗҫченӗсем малашне те пухассине пӗлтереҫҫӗ. Анчах кун валли ҫынсен пулӑшӑвӗ те кирлӗ. Электрон сборника кӗрейменнисем вӗсем хӑйсене пӗлтерме ыйтаҫҫӗ.
Паянхи куна уйрӑмах паллӑ та вӑрӑм династисенчен Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнчи Ермановсене (ял хуҫалӑхӗнче вӗсем 190 ҫул тӑрӑшнӑ), Апаш тӑрӑхӗнчи 210 ҫуллӑ Смородиновсене, Кӳкеҫ ял тарӑхӗнчи Григорьевсен тухтӑр династине асӑнма пулать.
Хастар, лара-тӑра пӗлмен депутатсем, ҫитменнине, район шайӗнчисем, мӗн тесен те кашни утӑмрах тӗл пулмаҫҫӗ. Шупашкар районӗнчи Депутатсен пухӑвне суйланнисем хушшинче ун пек темиҫе хастар пуррине палӑртма кӑмӑллӑ. Вӗсен хастарлӑхне район центрӗнче, Кӳкеҫре, пурӑнакансем пӗлсе ҫитрӗҫ пулӗ ӗнтӗ. Поселокра пурӑнакансем валли тӗрлӗ конкурс ирттереҫҫӗ. Иртнӗ уйӑхра вӗсем урам чи лайӑх шӑлакана палӑртмаллине йӗркеленӗччӗ. Хӑйсен ӗҫне вӑхӑтра тата пахалӑхлӑ пурнӑҫлакан дворниксене чыслас шухӑш патне А.М. Андреев, Ю.Г. Николаев, Д.В. Васюков, А.Н. Константинов депутатсем ҫитсе тухнине эпир пӗлтернӗччӗ.
«Хӗллехи Кӳкеҫ – 2016» конкурсра вара хастарсем район центрӗн хӗллехи пурнӑҫне кӑтартакан ӗҫсене пухассине пӗлтерчӗҫ. Пӗрремӗш вырӑна тухакана илемлӗ ҫӑматӑ парнелеме шантарчӗҫ. Спонсор пулса кӑҫатӑна Татьяна Михайлова уйӑрма килӗшнӗ.
Халӗ ҫӗнтерӳҫӗне палӑртнӑ. Пӗрремӗш вырӑна Александр Тарасов тухнӑ. Парнене ӑна вӑл ҫуралнӑ кун тыттарнӑ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене Юлия Вадимовна («Контактра» халӑх тетелӗнче вӑл хӑйне ҫав ятпа регистрациленӗ) тата Владислав Иванов йышӑннӑ.
Кӳкеҫри ватӑ ҫынсемпе сусӑрсен интернат-ҫуртӗнче пурӑнакан ҫак мӑшӑра район центрӗнчисем сӑнпа аван пӗлеҫҫӗ. Арӑмӗпе упӑшки тесе те ҫирӗплетеймӗн-ха, анчах туссем кӑна теме те хӗн. Хӗрарӑм кӳмепе ларса пырать, арҫын тӗксе ҫӳрет. Кӳмере ларать пулсан та хӗрарӑм яланах сӑрланса ҫӳрет тата вӑл, хӑйне юратакан кирек епле хӗрарӑм пекех, хаклӑ чулсене кӑмӑллать, сӑрланать.
Чире пула интернат-ҫурта лекнӗ, унтах пӗр-пӗринпе паллашнӑ мӑшӑр пирки хӑй вӑхӑтӗнче Алина Изман журналист «Ҫамрӑксен хаҫатӗнче» тӗплӗн ҫырса кӑтартнӑччӗ те ун тӑрӑх ҫавсем пӗр ҫемьене тӗвӗленсе пурӑннине пӗлнӗччӗ. Халӗ тата тепӗр ырӑ хыпар: сусӑр пулин те пуҫа усман мӑшӑр хӑйсене пурӑнма пӳлӗм туяннӑ. Анчах тӗрлӗ хута туса пӗтерменнине тата ытти хӑш-пӗр йывӑрлӑхра кура вӗсене Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр хӑй хӳтлӗхне илнӗ.
Центр малашне те ҫемьене пулӑшса пырӗ.
Кӳкеҫсем, Шоссе урамӗнче пурӑнакансем, ҫуртне авариллӗ тесе йышӑнассишӗн тӑрӑшаҫҫӗ. Ҫынсем тӗрлӗ инстанцие ҫитнӗ.
Кӳкеҫ урлӑ М-7 ҫул иртсе каять. Йывӑр тиевлӗ урапасем пӗр вӗҫӗм ҫӳреҫҫӗ, вӗсем кайнӑ чухне бараксем чӗтренеҫҫӗ-мӗн. Ҫитменнине, ҫынсем газ баллонӗпе усӑ кураҫҫӗ. Вӗсем — 50 литрлисем. Комисси тӗрӗсленӗ чухне вӗсемпе усӑ курма юраманни пирки асӑрхаттару тунӑ. Анчах апат мӗнле пӗҫермелле?
Комисси электричество плитисемпе усӑ курма сӗннӗ. Анчах кивӗ электропралук ӑна чӑтаймасть. Ҫурт никӗсӗ вара путнӑпа пӗрех. Анчах комисси ҫурта пурӑнма юрӑхлӑ тесе йышӑннӑ. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх вара, мачча ҫирӗп мар. Тӗрлӗ инстанцие ҫитни усӑ паман. Документра каланӑ тӑрӑх, ҫурта 55 процент ҫеҫ кивелнӗ. Ҫӗнӗ тӗрӗслев вара 70 процент тесе йышӑннӑ. Роспотребнадзор та ку ҫуртсемпе кӑсӑкланнӑ.
Шупашкар районӗн Депутатсен пухӑвӗн депутачӗсем район шайӗнче иртнӗ отчет пухӑвӗнче тротуар, канализаци, шкул ҫивиттине юсас, Кӳкеҫри урамсенчи хунарсен ыйтӑвне ҫӗкленӗ.
Халӑх тарҫисене район центрӗнчи «Ягодка» тата «Пӳрнеске» ача пахчисене пырса кӗмелли территорисенче юпасем ҫинче хунарсем ҫунманни пӑшӑрхантарать. Темиҫе ҫул каялла хута янӑ «Крепыш» ача пахчи патне пыма тротуар ҫукки ачисене ҫак учреждение ҫӳретекенсемшӗн тата вӑл урампа иртсе ҫӳрекенсемшӗн хӑрушлӑх кӑларса тӑратать. Район центрӗнче канализаци коллекторӗ тӑвас, поселокри лицей ҫивиттине юсас ыйту пирки те сӑмах пуҫарнӑ депутатсем.
Район центрӗн пуҫлӑхӗ В.В. Вершинин «Крепыш» ача пахчи патне тротуар сарма хыснара укҫа пӑхса хӑварнине ӗнентернӗ. Маларах асӑннӑ ача пахчисем патӗнче ҫутӑ кирлине те поселокри тӳре-шара пӗлет-мӗн — ҫуркунне хунарсем вырнаҫтарӗҫ.
Лицей ҫивиттине юсамаллине вара районти тӳре-шара та пӗлет. Шупашкар район админиcтрацийӗн пуҫлӑхӗ Г.И. Егоров каланӑ тӑрӑх, ҫивиттин конструкцийӗн хӑйне евӗрлӗхне пула епле юсамалли пирки пуҫ ватаҫҫӗ.
Кӳкеҫри «Бичурин тата хальхи самана» музейра «Добрые всходы» (чӑв. Ырӑ калча) куҫса ҫӳрекен курав ӗҫлеме тытӑннӑ.
Фотосенчен тӑракан курава Етӗрне районӗнчи «Ленинская искра» (чӑв. Ленин хӗлхемӗ) колхоза нумай ҫул ертсе пынӑ Аркадий Айдака халалланӑ. Ӑна Чӑваш наци музейӗ хатӗрленӗ.
Аркадий Айдак — РФ тава тивӗҫлӗ ял хуҫалӑх ӗҫченӗ, РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ. Вӑл — маларах асӑннӑ Етӗрне районӗнчи Тури Ачак ҫынни. 1985 ҫулта унӑн тӑван ялӗнче халӑх хуҫалӑхӑн музейне те йӗркеленӗ. Ку пуҫару авторӗ те — ӗмӗрне ял хуҫалӑх ӗҫне халалланӑ Аркадий Айдак. Ял хуҫалӑх отраслӗнче республикипех ҫӗр кӗрленӗ кӑна мар, ҫӗршывра палӑрнӑ ҫак ҫын ячӗпе курава музейҫӑсем кӑҫал пирӗн республикӑра Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкӗ тесе пӗлтернине кура йӗркеленӗ.
Тухтӑр пулса яла ӗҫлеме каякансене юлашки ҫулсенче патшалӑх миллионшар тенкӗ пама тытӑнчӗ. Малтанласа ҫамрӑкраххисене кӑна, 35 ҫитичченхисене, кӑна паратчӗҫ пулсан, халӗ 50 ҫул таранчченех «Земство тухтӑрӗ» программӑпа яла кайма юрать. Кунта сӑлтавӗ ансат: ялта тухтӑрсем ҫитмен вӑхӑтра ҫула кура тиркесе тӑраймӑн, ӗҫлеме килӗшекен тупӑнтӑр.
Шупашкар районӗнче хальхи вӑхӑтра 24 «земство» тухтӑрӗ ӗҫлет. Вӗсем Ишлейре, Тренккассинче, Ҫӗньялта, Ишекре тата Тутаркассинче вӑй хураҫҫӗ. Вӗсенчен ытларахӑшӗ — пӗтӗмӗшле ҫемье практикин врачӗсем. Ансӑр специалистсем те — офтальмолог, дерматолог, хирург, эндоскопист — пур.
Кӑҫалтан «Земство тухтӑрӗ» программӑна Кӳкеҫ поселокӗ те лекнӗ. Унччен вӑл ял шутне кӗменччӗ, ҫавӑнпа та унта тухтӑра ӗҫе вырнаҫакансем миллиона илейместчӗҫ.
+23.3 °C