Ҫак вӑхӑтра чӑваш мӗн ӗлӗкрен ҫурхи ака ӗҫӗсене вӗҫлесе ҫӗр-аннемӗре туй туса панӑ. Хӑй савӑннинчен ытла ҫӗр савӑнтӑр тесе тӑрӑшнӑ — ӑна халалласа «Аки-сухи» юррине юрланӑ. Ҫӗре пӗтӗлентернӗ хыҫҫӑн тапса-сиксе ташлама юраман, хӗрсемпе каччӑсем ушкӑн-ушкӑн карталанса вӑййа тухнӑ, пурнӑҫа, ҫӗре-шыва мухтаса юрӑ юрланӑ. Паллах, пӗринчен тепри маттуртарах, пӗринчен тепри хитререх пулас килнӗ ҫак туйра: хӗрсемпе арӑмсем чи хитре тумсем тӑхӑнса пынӑ уява, маттур яш-кӗрӗм тӗрлӗ ӑмӑртура вӑй виҫнӗ. Тӑван халӑхӑн ҫак сӗм авалхи ырӑ йӑли халичченех упранса пыни тем пекех хаклӑ. Вӑл ҫамрӑксене чӑвашлӑх тӗнчипе ҫыхӑнтарать. Вӑйӑ кӑна-и? Вӑйӑ вӗҫҫӗн ҫеҫ нимле йӑла та тытӑнса тӑраймасть. Ӗҫре малта пыракансене чыслани пысӑк витӗм кӳрет. Ҫын ҫинче ырӑ сӑмах илтни ылтӑнран та хаклӑрах.
Ҫӗртмен 5-мӗшӗнче Кӳкеҫри «Хӗвеллӗ» уҫланкӑра Шупашкар район ҫыннисем 2010 ҫулхи Акатуя пухӑнчӗҫ. Ӑна кӑҫалхи ҫул вӗрентекен ҫулталӑкӗ пулнине, Аслӑ ҫӗнтерӳ тунӑранпа 65 ҫул ҫитнине, Чӑваш автономийӗ йӗркеленнӗренпе 90 ҫул ҫитнине тата чӑваш поэзийӗн классикӗ К.
Ҫурхи ӗҫсене вӗҫленӗ хыҫҫӑн халӑх мӗн ӗлӗкрен Акатуй ирттернӗ. Ку уява, авалхи пек мар пулин те, халӗ те уявлаҫҫӗ. Ҫӗртмен 5-мӗшӗнче Акатуй Кӳкеҫре янрӗ — кунта район шайӗнчи уяв иртӗ.
Шупашкар районӗнчи Акатуй ытти ҫулсенчи пекех Хӗвеллӗ уҫланкӑра иртӗ, пуҫламӑшӗ — 10 сехетре. Уявра район ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарӗҫ, юрӑ-ташӑпа савӑнтарӗҫ. Пӗлтӗр Николай Васильевич Фёдоров президент та килсе кайнӑччӗ.
Ҫӗртмен 12-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче тепӗр Акатуй иртӗ — ӑна Лапсар ял тӑрӑхӗ ирттерӗ. Ку уяв ял тӑрӑхӗн ҫыннисене Ҫӗньял ҫывӑхӗнче савӑнтарӗ.
Ҫӗртмен 12-13-мӗшӗсенче Шупашкар районӗнче тепӗр савӑнӑҫлӑ уяв пулӗ — Ишек ярмӑркки. Вӑл ӗнтӗ иртнӗ ҫулсенчи пекех Ишек пасар вырӑнӗнче иртӗ.
Уявсене килсе кайма ан манӑр — пӗтӗм кил-йышпа хутшӑнӑр!
Ачасене хӳтӗлемелли кун тӗлне республикӑра йӗркеленӗ «Юратнӑ тетте» акцие хутшӑнса, ҫӑвӑн 26-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи хӗрарӑмсен совечӗ Кӳкеҫри ятарлӑ коррекциллӗ пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан шкул-интернатра вӗренекенсем валли пысӑк парне хатӗрлерӗ — кӗҫӗн класран вӗренсе тухакан 12 ачана кашнине хӑй кӑмӑлланӑ теттесем, волейбол тата футбол мечӗкӗсем пачӗ. Теттесене пухма пилӗк организаци пысӑк пулӑшу панӑ: Шупашкар районӗнчи Пенси фончӗ, «Геона» ТМЯО, Шупашкар район больници, Ҫӗнъял-Покровски ял тӑрӑхӗ (Пархикассипе Кивпулӑх ял ҫыннисем), Ишлейри Шупашкар электромеханика завочӗ.
Уява пухӑннӑ ҫынсене шкул-интернатра вӗренекенсем концерт лартса пачӗҫ.
Ҫӗртмен 1-мӗшӗнче пӗтӗм тӗнче ачасене хӳтӗлемелли куна паллӑ тӑвать. Вӑл куна уявлама хатӗрленсе Шупашкар районӗнчи Хӗрарӑмсен канашӗ «Юратнӑ тетте» акци ирттерет.
Акцире пухӑннӑ теттсем Кукеҫри шкул-интернатри ачасем валли пулӗҫ.
Теттесене эсир те килсе пама пултаратӑр, вӗсене Шупашкар районӗнчи Пенси фончӗн Управленинче кашни кун 8 сехетрен пуҫласа 17 сехетчен йышӑнаҫҫӗ.
Адрес: Кукеҫ поселокӗ, Совет урамӗ, 9-мӗш ҫурт.
Ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче пӗрлехи информаци кунӗ иртрӗ. ЧР Министрсен Кабинечӗн Председателӗн заместителӗ — ялхуҫалӑх министрӗ Михаил Игнатьев ертсе пыракан ушкӑн Тутаркасси пултарулӑх ҫуртӗнче ял ҫыннисемпе тӗл пулчӗ.
Министр республикӑн бюджет политикипе паллаштарчӗ, паянхи кун экономикӑра ырӑ улшӑнусем пуррине палӑртрӗ, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑха, агропромышленность комплексне аталантарма палӑртнӑ утӑмсем пирки каларӗ.
Ун хыҫҫӑн Шупашкар районӗн пуҫлӑхӗ Анатолий Князев сӑмах илчӗ:
— Кӑҫал кӗркунне акса хӑварнӑ 5000 гектар тырӑ пӗтрӗ, вӗсене йӑлтах ҫӗнӗрен акмалла. Тӑкак сахал мар пулчӗ. Пӗр ҫуллӑх тата нумай ҫуллӑх курӑксем, кукуруза акатпӑр.
Унтан район пуҫлӑхӗ демографи ыйтӑвӗ лайӑхланса пынине, ҫавна май ача сачӗсем ытларах кирлине палӑртрӗ. Кӳкеҫре 300 ача черетре тӑрать, хӑш-пӗр ялсенче вара вырӑнсем пушӑ, унта ҫӗнӗ ушкӑнсем уҫма палӑртаҫҫӗ. «Ҫӗнӗрен 1 ача сачӗ тума 2 миллиона яхӑн укҫа кирлӗ, хатӗр учрежденире 1 ушкӑн уҫма — 600 пине яхӑн, — терӗ Анатолий Панетелеймонович.
Акан 30-мӗшӗнче Шупашкар район администрацин пуҫлӑхӗ А.П.Князев тӗрлӗ ҫулсенче районти организацисемпе учрежденисене ертсе пынӑ ветерансемпе тӗл пулчӗ. Анатолий Пантелеймонович вӗсене Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи Ҫӗнтерӳпе вӗҫленнӗренпе 65 ҫул ҫитнӗ ятпа хӗрӳллӗн саламларӗ, унтан кӗскен районӑн социаллӑ-экономика пурнӑҫӗпе паллаштарчӗ.
Район ертӳҫипе тӗлпулӑва пухӑннӑ тыл ветеранӗсем Кӳкеҫре Державная богородица иконӗ ячӗпе туса лартнӑ ҫӗнӗ храма ҫитсе курчӗҫ, унтан ҫӗнӗ ЗАГСпа тата районти тӗп вулавӑш ҫурчӗпе паллашрӗҫ.
Районти ҫак ҫӗнӗ объектсем пур енчен те паянхи пурнӑҫ ыйтнӑ шайра — хӑтлӑ, илемлӗ, ӗлккен. Кунта килекенсен ыйтӑвӗсене туллин тивӗҫтерекен учрежденисем пулнине палӑртрӗҫ ветерансем, ҫакӑншӑн хӑйсем савӑннине палӑртрӗҫ.
Районта тата тепӗр паллӑ культура учрежденине те — Иакинф Бичурин ячӗллӗ музее те кӗрсе курчӗҫ ветерансем, паллӑ востоковед-ученӑй палӑкӗ умне чӗрӗ чечексем хурса сӑн ӳкерттерчӗҫ. Район музейӗн экскурсовочӗ вӗсене Ҫар мухтавӗн залӗпе паллаштарчӗ.
Урамсене электрофикацилес ыйтупа республикӑра ӗҫ хӗрсе пырать. «Тӑван Ен» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енӗн хула строителствин тата обществӑллӑ инфраструктура аталанӑвӗн министерствин патшалӑх экспертиза управленийӗ черетлӗ проектсене пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн Шупашкар районӗнчи темиҫе проекта ырланӑ: Кӳкеҫри К. Маркс урамӑн тӑсӑмӗнне тата Атайкасси ял тӑрӑхӗнчи Кӑчакасси ялӗнне. Кӑчакассисем электричествӑсӑр лараҫҫӗ тесе ан шутлӑр, кунта сӑмах вӑл ялти ҫӗн урам пирки.
Ҫӗнӗ урамсене ҫутӑ кӗртес ыйту ытти ял ҫыннисене те кӑсӑклантарать. Юнашар вырнаҫнӑ Атайкассинче пурӑнакан Зиновий Матвеев та ялти Вӗрене, Вӑрман, Хӗвел, Ансӑр урамсенче электрификачи хӑҫан пуласси пирки пӗлесшӗн — республикӑн Промышленноҫпа энергетика министерствине те тухнӑ. Министерство ӗҫченӗсем кӑҫал ҫутӑ кӗртме шантарнӑ.
Волейболла ҫак вӑхӑтра Шӑмаршӑсем кӑна мар, Кӳкеҫре те ӑмӑртаҫҫӗ. Кун пирки «Тӑван Ен» хаҫат сайчӗ пӗлтерет.
Вӑл акан 10-мӗшӗнче Кукеҫри «Улӑп» сывлӑхпа спорт центрӗнче пулнӑ. Ӑна Шупашкар районӗн депутатсен Пухӑвӗн депутачӗ пулнӑ Владислав Григорьева асӑнса ирттернӗ, ӑмӑртӑва Шупашкар районӗнчи арҫынсен командисем хутшӑннӑ. Волейбол турнирӗ кӑҫал иккӗмӗш хут иртрӗ ӗнтӗ.
Ӑмӑртӑва пурӗ 5 ушкӑн хутшӑннӑ. Пӗрремӗш вырӑн депутатпа пӗрле вӗреннӗскерсене лекрӗ, 2-мӗш вырӑн — «Улӑп» комплексӑн командине. Атайкассисем, депутат ентешӗсем — 3-мӗш вырӑн йышӑнчӗҫ.
Владислав Вячеславович Атайкассинчи пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан шкул директорӗ пулса ӗҫленӗ. Вӑл тӑрӑшнипе юлашки ҫулсенче ҫак шкул вӗрентӳ тата воспитани ӗҫӗнче нумай ҫитӗнӳсем туса пынӑ. Учительсемпе ачасем республикӑри тата районсенчи нумай олимпиадӑсемпе конкурссенче ҫӗнтернӗ. Сывӑ пурнӑҫ йӗркине пропагандӑлас тӗлӗшпе те кунта пысӑк ӗҫсем туса пынӑ. Владислав Вячеславович ытларах волейбол килӗштернӗ.
Иртнӗ канмалли кунсенче Лида Евсеева, Кӳкеҫри «Пӳрнеске» ача сачӗн «Пукане» юрӑпа ташӑ ансамблӗн ҫамрӑк таланчӗ ҫак конкурса хутшӑнса, мала тухнӑ. Республикӑри инҫекурав чӑвашла юрлакан ачасен эстрада конкурсне 4-мӗш хут ирттерет ӗнтӗ. Ачасем те, ашшӗ-амӑшӗсем те, педагогсем те питӗ тӑрӑшса хатӗрленеҫҫӗ ӑна яланах. Ҫак ҫитӗнӳ вӑл — пурте пӗрле вӑй хурса туптанӑ ҫитӗнӳ. Конкурс вӗҫленмен-ха. Малта — гала-концерт.
«Мехел» ӑмӑртӑва йӗркелекенсем: «Чувашия» патшалӑхинҫерадиокомпани, Чӑваш республикин композиторсен пӗрлешӗвӗ тата Чӑваш патшалӑх филармонийӗ.
Ӑмӑртурӑва 6-17 ҫулхи ачасем хутшӑнаҫҫӗ (виҫӗ ушкӑн: 6-9, 10-13 тата 14-17 ҫулхисем). Нарӑсӑн 13-мӗшӗнче конкурса хутшӑнма юрӑхлисене суйланӑ, пуш уйӑхӗн 13-мӗшӗнче вара — вӗсен хушшинче ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртнӑ. Ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче гала-концерт иртӗ.
Шупашкар районӗнче 58 пин ҫын ытла пурӑнать. Юлашки ҫулсенче район халӑхӗн йышӗ ӳсрӗ. Ку ӳсӗм ҫуралакан ачасен хисепӗ пурнӑҫран уйрӑлакансен йышӗнчен пысӑкраххипе мар, района пурӑнма килекенсем хушӑнсах пынипе пулса пырать.
Район хуласен ҫумӗнче вырнаҫнӑран кунта чылаййӑн куҫса килеҫҫӗ. Ҫурт-йӗр хуласенчи хваттерсенче пурӑнакансем те нумай лартаҫҫӗ. Хайхи «Дом в деревне, свое молоко» лозунг хӑйӗн ӗҫнех тӑвать.
Ял халӑхӗн хисепӗ пирки ял администрацийӗсем тытнӑ экспертсем мӗнле прогноз параҫҫӗ-ха;
2007 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ тӗлне Апаш ял тӑрӑхӗнче 2026 ҫын пурӑннӑ. «2020 ҫул тӗлне Апаш ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансен йышӗ паянхи шайрах юлӗ е нумаях чакмӗ» тенӗ ял тӑрӑхӗн генеральнӑй планӗнче. Шемшер ял тӑрӑхӗнче 1280 ҫын пурӑннӑ. 2025 ҫул тӗлне 1269 ҫын юлма пултарать теҫҫӗ экспертсем. Атайкасси ял тӑрӑхӗнче 2787 ҫын пропискӑра тӑнӑ. Анчах пуласлӑхра кунта та йыш чакать иккен. Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнче 4780 ҫын тӗпленнӗ. 2025 ҫулта кунта 40 ҫын сахалрах пурӑнма пултарать.
+3.3 °C