Мускавра Чӑваш Енри 36 ҫулти арҫын пульницӑра вилнӗ. Унта вӑл Домодедовӑри лавккари ҫапӑҫу хыҫҫӑн лекнӗ.
Пӑтӑрмахӗ авӑн уйӑхӗн 21-мӗшӗнче пулнӑ. Ҫав кун икӗ арҫын лавккаран пӗр кӗленче эрех хӗстерсе тӑма пӑхнӑ. Анчах ҫакна хуралҫӑсем асӑрханӑ. Эрех вӑррисене кӗленчешӗн тӳлемелли пирки каланӑ. Йӑпӑр-япӑр татӑлас та ӗҫӗ пӗттӗр тес вырӑнне лешсем хирӗҫме пуҫланӑ. Сӑмах ҫине сӑмах — хуралҫӑсемпе вӑрӑсем ҫапӑҫсах кайнӑ.
Ку ӗҫе тӗпчекен йӗрке хуралҫисене ӗненсен, ҫапӑҫнӑ вӑхӑтра пӗри лавккари грузчика лектернӗ. Лешӗ уншӑн ӑна хырӑмран темиҫе хутчен тапнӑ. Хытах аманнӑ 36-ри арҫын пульницӑна тепӗр кун ирхине кайнӑ. Анчах унта ӑна ҫӑлса хӑварайман. Вилмеллех суранлатнӑ тесе 19-ти грузчик тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Рио-де-Жанейрӑра Паралимпиада иртнӗ вӑхӑтра Мускавра спортӑн ҫак тӗсӗсемпе альтернативлӑ вӑйӑсем иртнӗ. Унта Чӑваш Енрен Елена Свиридова (Иванова) тата унӑн мӑшӑрӗ Владимир Свиридов хутшӑннӑ.
Владимир тӗнче рекордне ҫӗнетсе палӑрма пултарнӑ. Вӑл йӗтре тӗксе мала тухнӑ. Владимир Свиридов — ҫӑмӑл атлет, 2012 ҫулта Лондонра иртнӗ Паралимпиадӑра пӑхӑр медаль ҫӗнсе илнӗ. Вӑл Новочеркасск хулинчен, спортпа 12 ҫултах туслашнӑ. 2012 ҫулта Владимир Паралимп чемпионкине Елена Ивановӑна качча илнӗ. 2013 ҫулта вӗсен Владислав ывӑл ҫуралнӑ.
Ӑмӑртӑва пӗтӗмпе 266 спортсмен хутшӑннӑ. Вӗсем Раҫҫейри 55 регионтан килнӗ. Ҫакна Риори Паралимп вӑййисене каяйман спортсменсем валли йӗркеленӗ.
Домодедовӑри ЗАГС пайӗнче хӑйне евӗр туй иртнӗ. Унта Шупашкарта пурӑнакан Наталия Геннадьевна Андреева тата Мускаври Игорь Михайлович Афанасьев ҫемье чӑмӑртанӑ.
Хӗр ЗАГСа ахаль тумпа пыман. Вӑл чӑваш тумӗпе ҫитнӗ. Ӑна ун валли ятарласа ентешӗсем ҫӗленӗ.
Наталья тӑван йӑли-йӗркине хисеплет, тӑван халӑхне юратать. ЗАГС ӗҫченӗсем хитре тум тӑхӑннӑ мӑшӑра курма хавас пулнӑ. Вӗсем ҫамрӑксене саламласа юрату, ҫемье ӑшши суннӑ.
Шупашкара Мускаври Вырӑс балет театрӗ гастроле килнӗ. Вӗсем сцена ҫинче «Лебединое озеро» (чӑв. Акӑш кӳлли) постановкӑна кӑтартма ӗлкӗрнӗ ӗнтӗ. Шӑматкун «Ромео и Джельетта» балета курнӑ. Кӑҫалхи гастроль ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев тата И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУ ректорӗ Андрей Александров пулӑшнипе иртнӗ. Вырсарникун гала-концерт пулнӑ. Унта пирӗн артистсем те хутшӑннӑ.
Гастрольпе Пысӑк театр солисчӗсем Дина Косырева тата Андрей Меркурьев килнӗ. Вӗсен — тӗп парти. Артистсем Шупашкара пӗрремӗш хут мар килнӗ. Вӗсем балет фестивалӗсене хутшӑннӑ ӗнтӗ.
Мускав артисчӗсем Шупашкарта виҫӗ каҫ пулнӑ. Вӗсем кунти симфони оркестрӗпе пӗрле сцена ҫине тухнӑ. Пирӗн симфони оркестрӗ ҫак ушкӑнпа Германире тата Люксембургра 2014 ҫулта пулнӑ. 2015 ҫулта вара Араб Эмиратне ҫитнӗ.
Ушкӑн хореографӗ — ҫамрӑк балерина Людмила Титова. Вӑл сцена ҫине тухма та ӗлкӗрет. Людмила «Ромео и Джульетта» постановкӑра тӗп сӑнара калӑплать.
Филипп Лукин ячӗллӗ Шупашкарти ача-пӑча музыка шкулӗ Филипп Лукин ятне ямасть. Унта ҫӳресе музыка жанрӗпе ҫывӑхланнӑ ачасем сумлӑ вӗренӳ учрежденийӗсене кӗме пултараҫҫӗ.
Иртнӗ вӗренӳ ҫулӗнче унтан пӗлӳ туптаса тухнисенчен Арсений Васильев Хӳтӗлев министерствин Мускаври ҫарпа духовой училищӗне вӗренме кӗнӗ, Артем Фадеев — Чулухулари М.А. Балакирев ячӗллӗ музыка училищин фортепиано уйрӑмне, Мария Дашкова – Хусанти И.В. Аухадеев ячӗллӗ музыка училищин вокал уйрӑмне. Музыка шкулне 2012 ҫулта вӗренсе пӗтерсе хыҫҫӑн Шупашкарти Федор Павлов ячӗллӗ музыка училищинче ӑсталӑха туптанисенчен Мускаври, Хусанти патшалӑх консерваторийӗсене, Мускаври тӗн академине кайса кӗнӗ.
«Эпир хамӑр выпускниксемпе чӑннипех те мухтанатпӑр», — терӗ шкул директорӗ Наталья Толокнова.
«Ирӗклӗ сӑмах» чӑвашла тата вырӑсла интернат-хаҫат йӗркеленӗ тата унӑн тӗп редакторӗ, Мускавра пурӑнакан, хӑй вӑхӑтӗнче унти аслӑ шкулсенчен пӗрин аспиранчӗ пулнӑ Сандр Савгильда «ҫак эрнере Наппӑлире иртекен Европӑри чӗлхеҫӗсен пӗрлӗхӗн пухӑвне хутшӑнассине» пӗлтерет. Хастар чӑваш халӑх тетелӗсенчен пӗринче «паян тата ыран тӗнчери пӗрремӗш ҫӗр чавакансен чӗлхисене халалланӑ секцине ертсе пырассине» каланӑ.
Сӑмах май каласан, Сандр Савгильда Борис Чиндыков пухса кӑларнӑ чӑваш калавӗсен «Дети леса» (чӑв. Вӑрман ачисем) кӗнеки валли Ҫеҫпӗл Мишшин «Вӑрман ачисем» калавне куҫарнӑ. Борис Чиндыков шучӗпе, Николай Даниловӑн 1959-мӗш ҫулхи куҫарӑвӗпе танлаштарсан «Сандр куҫарӑвӗ илемлӗрех, янравлӑрах».
Тепӗр кӑсӑклӑ япала та пӗлтерер: ҫу уйӑхӗнче Сандр Савгильда мӑшӑрӗ Мария Савельева ҫурла уйӑхӗнче Германири Йена хулинче пурӑнма пуҫлассине пӗлтернӗччӗ. Унта вӗсем виҫӗ ҫул пурӑнма палӑртнине асӑннӑччӗ. Сандра Макс Планк ячӗллӗ информатика институтӗнче лингвистика проекчӗпе ӗҫлеме ыйтнӑ. Вӑл должноҫе валли ҫынна Раҫҫейри, Голландири, Китайри, АПШри кандидатсенчен суйланӑ.
Lenta.ru информаци порталӗ Раҫҫейри хуласен экологи танлаштарӑмне хатӗрленине пӗлтерет. Сергей Донской чи таса тата таса мар хуласене палӑртнӑ.
Талаштарӑмра Мускав япӑх экологи тӗлӗшӗнчен пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ. Унтан списока Норильск, Иркутск, Чита, Дзержинск, Красноярск, Екатеринбург, Челепи, Магнитогорск кӗнӗ.
Лайӑх экологи тӗлӗшӗнчен Тамбов облаҫӗ палӑрнӑ. Иккӗмӗш вырӑна – Алтай Республики, виҫҫӗмӗшне Белгород облаҫӗ йышӑннӑ. Чи таса 10 регион йышне Чӗмпӗр облаҫӗ, Алтай крайӗ, Чукотка автономи округӗ, Чӑваш Республики, Курск, Тамбов, Тӗмен облаҫӗсем кӗнӗ.
Танлаштарӑма ҫын сывлӑхне япӑх витӗм кӳрекен таса мар сывлӑша шута илсе хатӗрленӗ. Сывлӑш чи малтанах газсене пула вараланать.
Паян Чӑвашран тухнӑ пӗрремӗш Олимп чемпионӗ Валериан Соколов 70 ҫул тултарнӑ.
Вӑл 1946 ҫулта Вӑрмар районӗнчи Аслӑ Пинер ялӗнче ҫуралнӑ. Ялти чылай арҫын ача евӗрех спорта юратнӑ. Техникумра вӗренме тытӑнсан вӑл вӑхӑтра анлӑ сарӑлнӑ бокс секцине кӗме ӗмӗтленнӗ, анчах унта ӑна тӳрех илмен. Ырханкка кӗлеткине курсан ку ачаран нимӗн те пиҫмӗ тенӗ пулинех? Ҫапах та кӑштахран хыткан яш Николай Лукин тренер аллине лекнех.
Тӑрӑшни сая кайман: СССР тава тивӗҫлӗ спорт маҫтӑрӗ, 1968 ҫулта Мехикора иртнӗ XIX Олимп вӑййинче чемпион ятне тӑватӑ хутчен СССР чемпионӗ ята тивӗҫнӗ.
Пысӑк спортран кайнӑ хыҫҫӑн Валериан Соколов Ленинградри физкультурӑн ҫар институтӗнчен вӗренсе тухса педагогика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗн ятне илнӗ. Халӗ те вӑл Мускавра пурӑнать.
Ҫӗнӗ ыйтӑва хускатмастӑп. Ун пирки чӑвашлӑхшӑн ҫунакан ҫынсем кунӗн-ҫӗрӗн калаҫаҫҫӗ, чан ҫапаҫҫӗ. «Пӗччен сурсан типет, халӑх сурсан кӳлӗ пулать», — тенӗ ваттисем. Ҫавӑнпа темиҫе ҫын ҫеҫ ҫине тӑнипе лав малалла хускалмасть. «Ҫӳлтисем» ӑнланмасан, пулӑшмасан усси сахалрах.
Ачасене чӑвашла вӗрентменни пирки калаҫмашкӑн пӗр пулӑм хистерӗ. Нумаях пулмасть Чӑваш Ене РФ Патшалӑх Думин Вӗренӳ енӗпе ӗҫлекен комитечӗн председателӗ Вячеслав Никонов килсе кайрӗ. Вӑл тӗрлӗ мероприятие, ҫавра сӗтеле, конференцие хутшӑннӑ, унта Чӑваш Енри вӗренӳ тытӑмӗ пирки калаҫнӑ. Вячеслав Никонова республикӑри шкулсем килӗшнӗ. Вӑл Шупашкарти пӗр ача пахчине те ҫитсе курнӑ. Паллах, шӑпӑрлансемпе воспитательсем хаклӑ хӑнана хӑйсен ӳсӗмӗсем пирки каласа кӑтартнӑ. Ача пахчине ҫӳрекен ачасем вырӑсла, акӑлчанла тата китайла вӗренни пирки Вячеслав Никонова калас кӑтартнӑ. Мӗншӗн пӗчӗкскерсене чӑвашла калаҫма вӗрентес мар? Ҫак ыйту чӑннипех те шухӑшлаттарать.
Мускавра пурӑнакан Н.Н. Пономарев полиграфист виҫ-тӑват ҫул каялла Интернетра пӗлтерӳ вырнаҫтарнӑ: «Хамӑн йӑх тымарӗсене шыратӑп, Шупашкарти Иевлев тата Ефремов купцасем пирки пӗлекенсене ҫырса яма ыйтатӑп». Чӑваш наци музейӗн пай пуҫлӑхӗ А.Н. Зарубин, Ехрем хуҫасен пурнӑҫӗ пирки ҫӗнӗ выставка хатӗрленӗ май, ҫак пӗлтерӗве курсан ун «хуҫипе» калаҫнӑ. Николай Николаевич хӑй купцасен таврашӗ пулнине акӑ епле ӑнлантарнӑ: Николай Александровичпа Екатерина Прокопьевна Иевлевсен хӗрӗ Александра Талиев ботаника качча тухнӑ, вӗсен хӗрӗ Александра ман кукамай пулать». Унӑн сӑнӳкерчӗкне шырать иккен Мускав ҫынни. Вӑл Хусанта тата Шупашкарта пурӑнакан Ехрем хуҫасен тӑхӑмӗсене паллать, анчах вӗсем те, Шупашкар купцисен пурнӑҫне тӗпченӗ В.В. Орлова Ю.В. Гусаров историксем те ӑна нимпе те пулӑшайман.
Пулать ҫав ун пекки: архивсемпе музей фончӗсене айӑн-ҫийӗн пӑтрататӑн — усси ҫук, анчах кирлӗ хыпар хӑй сана шыраса ҫӳрет иккен.
...2001 ҫулта «Ехрем хуҫа» ресторан уҫнӑ май «Советская Чувашия» хаҫатра темиҫе статья пичетлеме тивнӗччӗ.
+28.3 °C