Тутар Республикин вӗренӳ министерстви пулӑшнипе Пӑва хулинчи Р. Сагдеев ячӗпе хисепленекен шкулта кашни ҫулах ачасен ӑслӑлӑхпа тӗпчев конференцийӗ, Шәҗәрәләр — нәсел агачы» (чӑв. Несӗл йывӑҫӗ), иртет. Кӑҫалхипе вӑл 5-мӗш хут пулчӗ. Ку конференцие хутшӑнма малтанах тӗпчев ӗҫне куҫӑмсӑр майпа хаклаҫҫӗ, ҫителӗклӗ баллсем пуҫтарсан куҫӑмлӑ тапхӑра чӗнеҫҫӗ. Чӑваш Республикинчен конкурса 3 ача ҫеҫ кайма тивӗҫ пулнӑ. Шупашкар хулинчи 33-мӗш шкулта 6-мӗш класра вӗренекен Бронникова Александра та (тепӗр иккӗшӗ Патӑрьел районӗн тутарӗсем) куҫӑмсӑр этапа хутшӑнса чӳкӗн 15-мӗшӗнче хӑйӗн ертӳҫипе, чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Ирина Алексеевна Диаровӑпа, Тутар Республикине Пӑва хулине куҫӑмлӑ тапхӑра тухса кайрӗҫ. 2-мӗш тапхӑра 134 вӗренекен тӗрлӗ регионтан килсе ҫитнӗ. Конференцире 4 секци ӗҫленӗ. Александра хутшӑнакан секцире пурӗ 54 вӗренекен пулнӑ. Вӗсем — 5–11 классенче вӗренекенсем.
Александра Бронникова «Манӑн ватӑ асанне — тыл ӗҫченӗ» темӑпа хӳтӗленсе призер ятне тивӗҫнӗ. «Маттур вӗренекене тата унӑн вӗрентекенне саламлатпӑр, малашнехи ӗҫсенче ҫитӗнӳсем сунатпӑр!
Тутарстанри чӑвашсен «Сувар» хаҫачӗн тӗп редакторне Константин Малышева Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен «Еткер» фончӗ Иван Яковлев орденӗпе наградӑланӑ. Ӗҫтешӗмӗре ӗнер, чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, чысланӑ.
«Сувар» хаҫатра Ирина Трифонова ҫырнӑ тӑрӑх, ҫак хисепе Константин Малышев «чӑваш культурине аталантарас, ҫитӗнекен ӑрӑва тӗрӗс ӑс-хакӑл парас ӗҫре нумай ҫул тӑрӑшса» тимленӗшӗн тивӗҫнӗ. Орден ҫине Иван Яковлев сӑмахне ҫырса хунӑ. Унта ҫапла каланӑ: «Эпӗ туса пӗтереймен ӗҫсене эсир туса пӗтерӗр». Константин Малышев ҫавна асра тытать темелле-тӗр. Тутарстанри «Сувар» хаҫат чӑвашлӑха упраса хӑварас тӗлӗшпе нумай ӗҫлет. Ҫак пичет кӑларӑмне Раҫҫейри регионсенчи почта уйрӑмӗсенче те ҫырӑнса илме пулать.
Чӑваш Енӗн делегацийӗ Тутарстанра пулнӑ. Сумлӑ йыш мухтавлӑ ентешӗмӗр, тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалласа унӑн тӑван ҫӗрӗ ҫинче ирттернӗ астӑвӑм кунне хутшӑннӑ.
Чӑваш Енрен кайнӑ делегацире Чӑваш Енӗн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗн ҫумӗ Елена Чернова, Чӑваш Енри халӑхсен ассамблейин ертӳҫи Лев Кураков, Чӑваш Енри Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗн пуҫлӑхӗ Алексей Иванов, «Чӑвашкино» тата электрон документацин архивӗн ӗҫченӗсем, общество пӗрлешӗвӗсен пайташӗсем, республикӑри МИХсенче тӑрӑшакансем пулнӑ.
Хӑнасене Тутарстанри Теччӗ райоӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ, Кӑнна Кушки ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Гаврилов, Кӑнна Кушкинчи Иван Яковлев музейӗн ертӳҫи Алексей Пыркин, Теччӗ районӗнчи чӑвашсен наципе культура центрӗн ертӳҫи Володар Тимофеев, ял ҫыннисем ӑшшӑн кӗтсе илнӗ.
Иван Яковлева асӑнса митинг иртнӗ, унӑн палӑкӗ патне чечек хунӑ.
Ыран, юпа уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, Хусанта Раҫҫей тӗп халӑхӗсен тӑван чӗлхисемпе «Амадины» регионсен хушшинчи юрӑ конкурсӗн финалӗ пулӗ. Тутарстанри «Сувар» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑмӑрту Атӑлҫи патшалӑх физкультурӑпа спорт академийӗн концерт залӗнче иртӗ.
«Амадины» — ҫамрӑксен хушшинчи автор тата анлӑ сарӑлнӑ юрӑсен конкурсӗ. Унӑн тӗп условийӗ – юрӑсем тӑван чӗлхепе пулмалла», — хыпарлать МИХ.
Конкурс темиҫе тапхӑрпа иртнӗ, заявкӑсене юпан 15-мӗшӗччен йышӑннӑ. 14 регионтан ҫитнӗ 140-е яхӑн заявкӑран 17-шне финала суйласа илнӗ, ҫак шута ансамбльсемпе юрӑ ушкӑнӗсем кӗнӗ.
«Сувар» ҫырнӑ тӑрӑх, вӗсен хушшинче Чӑваш Республикинчи Культура институчӗн «Илем» ушкӑнӗ те пур.
Конкурсантсемпе ӗҫлекенсенчен пӗри – Раҫҫей эстрада юрӑҫи, ТР тава тивӗҫлӗ артистки, «Голос» шоу финалистки Эльмира Калимуллина.
Ҫӗрпӳ районӗнчи шкулсенчи чӑваш чӗлхипме литературине вӗрентекенсем ӗнер Самар ҫӗрӗ ҫинче пулнӑ. Унта вӗсем вӑл тӑрӑхри ӗстешӗсем чӑваш чӗлхине епле вӗрентнипе паллашма кайнӑ.
«Наука и образование: сохраняя прошлое, создаем будущее» (чӑв. Аслӑлӑх тата вӗренӳ: иртнине упраса, пуласлӑха йӗркелесе) Пӗтӗм Раҫҫейри семинара ҫӗрпӳсем унччен те хутшӑннӑ. Маларах вӗсем Пензӑра, Пушкӑртстанра, Тутарстанра пулнӑ. Ҫакӑн пирки халӑхсен туслӑхӗпе паллаштаракан «ВСЕ МЫ — РОССИЯ!» (чӑв. Эпир пурте — Раҫҫей) информаци порталӗ пӗлтернӗ.
Вӗрентекенсем валли Самар хулинчи Халӑх туслӑхӗн ҫуртӗнче «Горжусь чувашским языком» (чӑв. Чӑваш чӗлхипе мухтанатӑп) ҫавра сӗтел иртнӗ.
Семинара Самар облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗ тата Самар хулинчи чӑвашсен наицпе культура автономийӗ ирттерме пулӑшнӑ.
Белорусси ҫӗршывӗнчен хурлӑхлӑ хыпар ҫитрӗ: чылай хушӑ йывӑр чирленӗ хыҫҫӑн паллӑ кинорежиссер тата писатель, киносценарист тата художник Дмитрий Никонорович Михлеев пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ.
Д.Н. Михлеев 1942 ҫулхи кӑрлачӑн 18-мӗшӗнче Тутарстанри Ҫӗнӗ Йӗлмел ялӗнче ҫуралнӑ. Пӗтӗм Союзри кинематографистсен институтне пӗтернӗ хыҫҫӑн «Белорусьфильм» студире ӗҫленӗ. «Косые майские дожди» (1975), «В земле наши корни (1975), «Интернат ты наш» (1986), «Капля в музее» (1988), «Конец сезона туманов» (2000), «Аптрамансен йӑхӗнчен» (2000) документлӑ фильмсен, «По секрету всему свету», (1977), «Воля вселенной» (1999), «Шахтеры» (1999), илемлӗ фильмсен режиссерӗ, «Дум-Пабиби-Дум» (2017) илемлӗ фильмӑн сценари авторӗ пулнӑ. Шупашкарта унӑн «Поле перейденное» (1985), «Ось земли» (2014) кӗнекисем тухнӑ.
Д.Н. Михлеев Шупашкара час-часах килсе ҫӳренӗ, Пӗтӗм тӗнчери кинофестивале хутшӑннӑ, чӑваш писателӗсемпе тата журналисчӗсемпе туслӑ ҫыхӑну тытнӑ.
«АиФ-Казань» хаҫатра Тутарстанра пурӑнакан, чӑн тӗне тытса пыракан чӑвашсем ҫинчен ҫырса кӑтартнӑ. «Старшая мать и покупка ребёнка: обычаи чувашских язычников» статьяра чӑн тӗне пӑхӑнакансем Тутарстанра 15 пине яхӑн ҫын пулнине хыпарланӑ. «Аксу районӗнче пурӑнакан чӑвашсене те авалхи тӗн культурине упраса хӑварма май килнӗ», — ӑшшӑн пӗлтернӗ хаҫатҫӑсем. 37 пин ҫынтан чӑвашсем 15 пин тесе пӗлтернӗ. Тӗне кӗменнисем виҫӗ пине яхӑн тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Йӑла-йӗркепе паллаштарни кӑсӑклӑ. Туй кӗркунне иртнине асӑннӑ. Ачана ӗлӗк хӗлле пӳртре, ҫулла мунчара ҫуратнине каланӑ. Кӑвапана касакан ҫын кӑмӑлӗ пепкене лекнине ӗненнине палӑртнӑ. Тин ҫеҫ ҫуралнӑ ачана амӑшӗ чи малтан хӑйӗн ҫывӑх тусне, хӗрарӑма, тытма ирӗк панӑ. Вӑлах ӑна чи малтан ӗмӗртнӗ.
Ыран, авӑн уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, Тутарстанри Теччӗ районӗнчи Кӑнна Кушкинче «Чӳклеме» уяв иртӗ.
Теччӗ район администрацийӗн пресс-служби пӗлтерни тӑрӑх ку хыпара «Тэтэш таннары» (чӑв. Теччӗ шуҫӑмӗсем) тӗнче тетелӗнчи хаҫатра ҫырнӑ.
Кӑнна Кушкинчи уяв 10 сехет те 30 минутра пуҫланмалла. Савӑнӑҫлӑ мероприятин программипе паллаштарнӑ май унта чӑваш эстрадин артисчӗсем концертпа ҫитессине, Чӑваш Енри тата Тутарстанри Теччӗ районӗнчи пултарулӑх ӑстисем пулассине пӗлтернӗ. Халӑх промыслисен, ремеслисен, декоративлӑ прикладной ӳнер куравӗсем ӗҫлӗҫ. Сувенир продукцине туянма май туса парӗҫ. Тӗрлӗ ӑсталӑх сехечӗ ирттерме шантараҫҫӗ. Наци апат-ҫимӗҫне сутӗҫ. Ачасем валли ҫеҫ мар, аслисем валли те аттракционсем ӗҫлӗҫ, спорт вӑййисем иртӗҫ.
Наци чӗлхиллӗ халӑх сечӗсем официаллӑ массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен пахарах. Наци интернечӗ ҫамрӑксене уйрӑмах витӗм кӳрет. Ҫакна Хусанти Шигабутдин Марджани ячӗллӗ институт ӗҫченӗсем «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи тутарсен виртуаллӑ виҫӗ пӗрлӗхне тишкернӗ хыҫҫӑн пӗтӗмлетнӗ.
Институтӑн этносоциологи пайӗн ертӳҫи Гульнара Габдрахманова «Азатлык» радиона тӗпчев кӑтартӑвӗпе паллаштарнӑ. Экспертсем сӑнанӑ тӑрӑх, наци интернечӗ (унта патшалӑхӑн влаҫ органӗсен сайчӗсем, социаллӑ медиа кӗрет) пур халӑхӑн та аталанать. Тутарсенне ҫапах та ку енӗпе ҫитекен ҫук.
Тутарстанри вырӑсла ресурссенче политикӑпа ҫыхӑннӑ ыйтусене ытларах сӳтсе яваҫҫӗ пулсан, тутарлисем ҫемье, культура, тӗн, ӑс-хакӑл темисене хускатаҫҫӗ-мӗн.
Тутарстан Республикинче пурӑнакан виҫӗ арҫын Патӑрьелте пуйма шухӑш тытнӑ. Унтисем пек севок ҫинче тар тӑкса мар. Вӑйӑ салонӗ уҫнипе. Ӑна хайхисем пурӑнмалли мар ҫуртсенчен пӗринче вырнаҫтарнӑ. 2016 ҫулхи раштав уйӑхӗнче уҫнӑ та кӑҫалхи ҫу уйӑхӗччен шик шӑхӑрса пурӑннӑ.
Вӑйӑ выляса пуяс кӑмӑллисем Патӑрьел тупӑнсах тӑнӑ. Вӗсем вӑйӑ салонӗн хуҫисене ҫулталӑк ҫурӑра 2 миллион тенкӗ ытла тупӑш кӳнӗ.
Укҫа кӗсьене кӗни усламҫӑсене хавхалантарнӑ пулӗ те, анчах кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче вӗсем патне пакунлисем ҫитсе кӗнӗ. Асӑх вӑййа йӗркелеме юраман ҫӗрте салон уҫнӑ ҫынсен тӗлӗшпе кӗҫех пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Халӗ айӑплава Патӑрьел районӗнчи прокуратура ҫирӗплетнӗ те пӑхса тухма вырӑнти суда ярса панӑ.
+16.3 °C