Муркаш районӗнче пурӑнакан хӗрарӑм амӑшӗпе пӗрле хӑйсен ӗҫӗпе аппланнӑ чухне пӗчӗк ача килтен тухса кайнӑ. Полицейскисем 3-ри ачана икӗ сехет шыранӑ.

Ку ӗнер, утӑн 8-мӗшӗнче, 18 сехетре пулнӑ. Амӑшӗ ачи ҫухалнине пӗлтерсен вырӑна 10 полицейски ҫитнӗ. Ача унччен аслашшӗпе асламӑшӗ патӗнче пулнӑ-мӗн. Ашшӗ-амӑшӗ кӗтӳ пӑхнӑ. Пӑтӑрмах сиксе тухиччен амӑшӗ киле таврӑннӑ. Ача вара картише выляма тухнӑ. Урам алӑкне питӗрнӗ пулнӑ. Темиҫе минутран картише кинемей тухнӑ. Анчах ача унта пулман, урам алӑкӗ вара уҫӑ.

Малтанах ачана ашшӗ-амӑшӗ шыранӑ. Унтан ял ҫыннисем пулӑшма тухнӑ. Ҫумӑр ҫума, тӗттӗмленме тытӑнсан полицейскисене чӗннӗ. Йӗрке хуралҫисем ачана 22 сехет те 35 минутра 1 ҫухрӑм аяккарах тупнӑ. Пӗчӗкскер ҫырмара йывӑҫ айӗнче пулнӑ. Ҫумӑр айӗнче йӗпеннӗ вӑл, макӑрнӑ.

Ача хӑй каланӑ тӑрӑх, вӑл ашшӗне шыранӑ. Анчах ҫухалса кайнӑ.

Статистика кӑтартӑвӗ лаплантармасть. Кӑҫал ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Шупашкарта ҫул ҫинче 37 ача шар курнӑ.

Патшалӑх автоинспекцийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫул ҫитмен ачасемпе ҫул ҫинче ытларах чухне эрнекунсерен тата вырсарникунсерен пӑтӑрмахсем пулаҫҫӗ. Эрнекун – 11, вырсарникун 8 ача аманнӑ. Ытларах чухне шӑпарлансем инкеке 12-15 сехетсенче тата 17-19 сехетсенче ҫакланаҫҫӗ.

Ҫӗртме уйӑхӗнче кӑна Шупашкарта пулнӑ аварисенче ҫул ҫитмен 9 ача хур тӳснӗ. Ку 9 аварире пулнӑ.

Канаш районӗнчи Ушанар ялӗнчи пӗвере инкек пулнӑ. Унта пӗчӗк хӗрача путса вилнӗ.

Ҫынсем халӑх тетелӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, унта 2 ҫул та 8 уйӑхри хӗрача путнӑ. Ачана халӗ те тупман. Вырӑна Республикӑри шыравпа ҫӑлав службин водолазӗсем ҫитнӗ.

Хӗрача утӑ уйӑхӗн 4-мӗшӗнче путнӑ. Каҫ кӳлӗм ашшӗ-амӑшӗ ачине пӗрле илсе шыва кӗме кайнӑ. Хӗрача ашшӗпе пӗрле вӗрсе хӑпартнӑ матрас ҫинче ярӑннӑ. Темӗн пулнӑ унта — ача шыва ӳкнӗ те шывпа чыхӑнса кайнӑ.

«Ашшӗ матраспа ярӑнма ачине те илнӗ. Инкек пулнӑ чухне вӑл телефонпа калаҫнӑ-мӗн, ним те сисмен. Кайран васкавлӑ медпулӑшу ҫитнӗ, пушарнӑйсем, полицейскисем чарӑннӑ. Ачан виллине халӗ те тупман теҫҫӗ», — ҫырнӑ халӑх тетелӗнче Николай Константинов, Ушанар ялӗнче пурӑнаканскер.

Ҫак статьяна, пӗлсех тӑратӑп, теприсем кӑмӑлсӑрланса йышӑнӗҫ. Анчах чунра пуррине уҫмасӑр чӑтаймастӑп.

Чуна ыраттармалла ҫак калаҫу темиҫе кун каялла пулса иртрӗ. Ҫав самантра паллаканӑмпа чӑвашлӑх ыйтӑвӗ патне те пырса тухрӑмӑр. Тӗрӗсрех, чӑваш чӗлхине тата чӑвашлӑха аталантарма тата упрама кам тата епле тӑрӑшни тавра пулчӗ кӗске калаҫӑвӑмӑр. Тата тӗрӗсрех каласан, тавлашу.

Статья ятне "Чӑваш-чӑваш тенипе чӑваш пулайӑпӑр-и?" тесе ахальтен памарӑм.

Чӑн та, мӗн-ха, вӑл чӑвашлӑх? Мӗн-ха вӑл чӑваш чӗлхишӗн ӗҫлени? Чӑваш та чӑваш тесе кӑшкӑрса-янӑракансем сахал мар тесшӗнччӗ те, тӗрӗс мар пуплетӗп. Нумаях та мар вӗсем. Пӗр ҫынсемех. Ҫавсемех митингсем ирттереҫҫӗ, темле пухусене пуҫтарӑнаҫҫӗ, тӗрлӗ сӑлтав тупса пӗр-пӗр палӑк умне тӑрса одӑсем вулаҫҫӗ. Чӑвашлӑх темипе вӗсем массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче те хастар: хаҫатра статья ҫыраҫҫӗ, телекуравпа тата радиопа тухса калаҫаҫҫӗ. Чӑваш-чӑваш теҫҫӗ, чӑваш чӗлхи пӗтет теҫҫӗ, ӑна упраса хӑвармалла теҫҫӗ.

Ҫапла, тӗшши пур ҫав сӑмахра. Калаҫни аван. Чӗлхене пуплеме туса панӑ та, вылятмалла ҫав органа.

Малалла...

Чӑваш Енре тепӗр арҫын ача путса вилнӗ. Ку Канаш хулинче пулнӑ. Хулара водолазсем пулманран ачан виллине пӗрлӗхлӗ диспетчер службин ятарлӑ программӑсен пайӗн пуҫлӑхӗ туртса кӑларнӑ.

Паян, ҫӗртме уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, 11 сехет те 47 минутра Канашри диспетчер службине иртен-ҫӳрен шӑнкӑравланӑ. Вӗсем парк тата Машин тӑвакансен урамӗ хушшинчи пӗвере арҫын ача путнине пӗлтернӗ.

Тӑватӑ арҫын ача шыва кӗме кайнӑ пулнӑ. Ҫанталӑк сивӗреххине пӑхман вӗсем. Пӗр ача шыва чӑмсан тухманнине кура теприсем пӑшӑрханса ӳкнӗ, макӑрма тытӑннӑ. Ҫакна курнисем диспетчер службине шӑнкӑравласан Валерий Чернов вырӑна тухнӑ. Вӑл ача виллине хӑйех туртса кӑларнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ача шӑнӑр туртнипе вилнӗ.

Шупашкарта пурӑнакан пӗр хӗрарӑм суя экстрасенс аллине ҫакланнӑ. Ӑна пула чутах ачи вилмен унӑн.

Ҫак хӗрарӑм 2014 ҫулта халӑх тетелӗнче Ростов облаҫӗнче пурӑнакан 24 ҫулти хӗрарӑмпа паллашнӑ. Лешӗ экстрасенс пулнине ӗнентернӗ. Вӑл ачана, йывӑр чирпе нушаланакан 1 ҫулти хӗрачана, аякран та пулӑшма пултарать имӗш.

Малтанах «экстрасенс» 30 пин тенкӗ ыйтнӑ. Вӑл амӑшне ачине тухтӑр ҫырса панӑ эмеле ӗҫтермешкӗн те чарнӑ. Пепке вара хӑйне тата япӑхрах туйнӑ. Хайхи «экстрасенс» йӑла ирттерме шантарнӑ та 290 пин тенкӗ ыйтнӑ. Хӗрарӑм укҫа-тенкӗн пӗр пайне тӑванӗсенчен кивҫен илнӗ, тепӗр пайне банкра кредит ҫыртарнӑ.

Ачана тата йывӑртарах пулсан амӑшӗ «экстрасенсран» укҫана тавӑрса пама ыйтнӑ. Лешӗ хирӗҫленӗ, ку полицие пӗлтернӗ. Халӗ пуҫиле ӗҫе тишкерсе пӗтернӗ, суда ярса панӑ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти 3, 8, 14 тата 19-мӗш шкулсенче ачасен Акатуйӗ иртнӗ.

Уявра шкул ҫумӗнче ӗҫлекен уйлӑхсене ҫӳрекен ачасем хутшӑннӑ. Пӗтӗмпе 700 яхӑн шӑпӑрлан пулнӑ унта.

Уява ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗсене те чӗннӗ. Ҫавӑн пекех Ҫӗнӗ Шупашкар хулин депутатсен пухӑвӗн депутачӗсем, администраци ӗҫченӗсем, хулари хисеплӗ ҫынсем пулнӑ.

Акатуй линейкӑран пуҫланнӑ. Унта ачасем Чӑваш Республикин гимне юрланӑ. Хулан хисеплӗ ҫыннисем тухса калаҫнӑ.

Унтан ачасене маршрут листисем валеҫнӗ. Вӗсем тематика станцийӗсем тӑрӑх кайнӑ. Конкурссем Чӑваш Енпе ҫыхӑннӑ: Чӑвашри эрешсем, тӑван тӑрӑха пӗлни, наци юррисемпе ташшисем, тупмалли юмахсемпе юмахсем, чӑваш тумӗсем…

Акатуя хутшӑннӑ ачасене хисеп грамотипе тата парнесемпе хавхалантарнӑ.

Ҫӗнӗ Шупашкарти 40-мӗш ача пахчинче шӑпӑрлансем наркӑмӑшланни пирки республикпех калаҫрӗҫ. Халӗ учреждение юсамашкӑн хупнӑ, ачасем унта ҫӳремеҫҫӗ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ача пахчинче 140 шӑпӑрлан пулнӑ. Тепӗр кунхине пульницӑна 16 ачана илсе ҫитернӗ. Аслӑ ҫын та тухтӑрсенчен пулӑшу ыйтнӑ. Анчах чирлисен йышӗ ӳссех пынӑ. Пӗтӗмпе 85 ҫын тухтӑрсенчен пулӑшу ыйтнӑ. Вӗсенчен 58-шӗ – ачасем, 27-шӗ аслӑ ӳсӗмрисем.

Роспотребнадзор малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, чӑх какайӗнчен пӗҫернӗ суфлере тата хӗрлӗ кӑшман салатӗнче микроб тупнӑ. Лабораторире 35 сальмонеллез тупса палӑртнӑ. Чашӑк-тирӗк ҫинче пыршӑлӑх патакне тупнӑ. Ку чашӑксене йӗркеллӗ ҫуманнине, апат-ҫимӗҫе тивӗҫлипе хатӗрлеменнине ҫирӗплетет.

Ку лару-тӑрӑва ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви сӑнасах тӑрать. Халӗ наркӑмӑшланнӑ ачасем хӑйсене йӗркеллӗ туйма тытӑннӑ.

Чӑваш Енре, пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, шывра путса вилнӗ ҫынсен хисепӗ ӳснӗ. Нумаях пулмасть 6 ҫулти арҫын ача пӗвере путнӑ.

Ку инкек Шупашкар районӗнчи Мӑн Кивпулӑх ялӗнче пулнӑ. Арҫын ача амӑшӗпе пӗрле яла ҫуллахи каникула килнӗ. Ҫак арҫын ача тата тепӗр ача, 5-рискер, велосипедпа ярӑнма кайнӑ. Анчах кун пирки вӗсем никама та систермен.

Пӗве урлӑ каҫма тӑрсан арҫын ача кӗпер ҫине тӑнӑ. Унӑн уринче тапочка тухса ӳкнӗ. Ача ӑна илес тесе пӗшкӗннӗ те тытӑнса тӑрайман — шыва чӑмнӑ. Тусӗ ҫакна курсан киле чупнӑ, тӑванӗсене каласа кӑтартнӑ.

Ачан виллине икӗ сехетрен тупнӑ. Халӗ экспертиза ирттереҫҫӗ. Кун хыҫҫӑн пӗтӗмлетӳ тӑвӗҫ.

Республика кунӗ умӗн ачасен Акатуйне ирттересси йӑлана кӗнӗ. Паян та, ҫӗртмен 22-мӗшӗнче, ача-пӑча уяв картине пухӑннӑ.

Ачасен Акатуйне виҫҫӗмӗш ҫул ирттереҫҫӗ. Унччен ӑна «Шупашкар: 500 ҫул» паркра йӗркеленӗ. Кӑҫал вырӑна улӑштарнӑ.

Хальхинче ачасем Шупашкарти А.Николаев паркне пухӑннӑ. Шкул ҫумӗнчи уйлӑхсене ҫӳрекен шӑпӑрлансем ҫитнӗ унта. Вӗсем валли чылай вӑйӑпа конкурс хатӗрленӗ. 9-10 ҫулсенчи арҫын ачасем Шупашкар паттӑрӗн ятне илтессишӗн тупӑшнӑ. Чӑвашла чи лайӑх юрлакана, ташлакана та палӑртнӑ.

Аслисем Акатуйра ҫурхи ӗҫсене вӗҫленине паллӑ тӑваҫҫӗ пулсан ачасем – уроксем пӗтнине. Чӑваш юррисене юрлани, ташлани, наци йӑли-йӗркине пӗлни вӗсемшӗн усса ҫеҫ кайӗ.

Йӗркелӳҫӗсем ачасен уявне кашни ҫулах ҫӗнӗлӗх кӗртме тӑрӑшаҫҫӗ. Кӑҫал чи лайӑх ӳкерчӗк авторне чысланӑ ав.