Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлӗмелли кун умӗн РФ ШӖМӗ «Степа пичче полицейски» конкурс ирттерет. Унта ачасем хӑйсен ӑсталӑхне кӑтартаҫҫӗ, тӗрлӗ япаларан пакунлисене хӑйсем хатерлеҫҫӗ.
Финала РФ ШӖМӗн сайтӗнче ирттереҫҫӗ. Ҫӗнтерӳҫӗсене онлайн-сасӑлав мелӗпе палӑртаҫҫӗ.
Республика шайӗнче Шупашкарти кадетсен 14-мӗш шкулӗнче ӑс пухакан Кристина Кузьмина ҫӗнтернӗ. Вӑл, 3-мӗш класра вӗренекенскер, конкурса тӑмран ӑсталанӑ Степа пиччен кӳлепине тӑратнӑ. Халӗ Кристина финалистсен йышӗнче. Уншӑн РФ ШӖМӗн сайтӗнче сасӑлама пулать.
Сасӑлав ҫу уйӑхӗн 30-мӗшӗччен иртӗ. Ҫав кун ирхи 10 сехетре сасӑлав чарӑнӗ. Сӑмах май, финала ачасем ӑсталанӑ 94 ӗҫ тухнӑ.
Совет Союзӗн Паттӑрӗн Алексей Маресьевӑн ятне кашниех пӗлнӗ. Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче вӑл истребитель авиаци полкӗн командирӗ пулнӑ. Вӑрҫӑ пуҫламӑшӗнче тӑшманӑн 4 самолетне персе антарнӑ. 1942 ҫулта Маресьева ҫапса антарнӑ, аманнӑскер тӑшман ҫӗрӗ ҫине анса ларнӑ. Фронт линийӗ патне 18 талӑк шунӑ. Икӗ урине те татсан протезпа ҫӳренӗ. Кайран хӑй ыйтнипе ӑна, 1943 ҫулта, истребительсен авиаци гварди полкне янӑ. Вӑл тата 7 самолета персе антарнӑ.
Паттӑр летчика шӑпа Йӗпреҫ районне илсе ҫитернӗ. Кунта вӗҫев шкулӗ пулнӑ. Икӗ урине те татнӑ хыҫҫӑн шӑпах унта вӑл ҫӗнӗрен вӗҫме вӗреннӗ.
Ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнче вӑл ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ. Ӑна халалласа Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке ялӗнче авиаци слечӗ иртнӗ. Слета хутшӑнакансем Канаш районӗнчен вӗҫсе иртсе шкул ачисемпе тӗл пулма шухӑшланӑ. Ачасене Маресьевӑн паттӑрлӑхӗ пирки каласа кӑтартнӑ. Шӑпӑрлансем Раҫҫей Геройӗ Николай Гаврилов пирки те пӗлнӗ.
Алексей Маресьев Волгоград облаҫӗнче ҫуралнӑ пулин те йӗпреҫсем ӑна хӑйсен Геройӗ вырӑнне йышӑнаҫҫӗ.
Ачасем Раҫҫей кунне халалласа ӳкерчӗксем ӑсталаҫҫӗ. Вӗсен ӗҫӗсемшӗн онлайн мелпе сасӑлама пулать.
Чӑваш Енрен конкурса 30 ӗҫ хутшӑнать. Ытларахӑшӗ — Шупашкартан, Ҫӗнӗ Шупашкартан, Ҫӗмӗрлерен. Конкурс «Эпӗ тӗнчене ӳкеретӗп!» ятлӑ. Ӑна патшалӑхӑн тӗп уявне — Раҫҫей кунне — халалланӑ. Конкурса 7–17 ҫулсенчи ачасем хутшӑнаҫҫӗ.
Ачасем тӗрлӗ номинацире хутшӑнаҫҫӗ. Тӗслӗхрен, «Тӑван ҫӗршыв мӗнрен пуҫланать?» ятли пур.
Конкурса пӗтӗм ӗҫе хутшӑннӑ. Ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнчен килӗшнӗ ӗҫшӗн сасӑлама пулать. Ун валли ҫак сайта кӗмелле: http://dobrayastrana.ru/nayti-svoy-risunok/chuvashskaya-respublika/page/4/.
Раҫҫейри Кино ҫулталӑкне тата Чӑваш Енри Ӗҫ ҫыннин ҫулне халалласа республикӑра чылай мероприяти иртет.
Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ халӑхӗ яланах хастарлӑхӗпе палӑрса тӑнӑ. Хальхинче те вӗсем ял ҫыннисене концерта пухнӑ.
Халӑх пултарулӑх ушкӑнӗсен концертне курма хаваспах пынӑ. Унта «Лантӑшсем» (ертӳҫи — Алина Козлова) ташӑ ушкӑнӗ, «Изумруд» (ертӳҫи — Ирина Михайлова) халӑх инструменчӗсен ансамблӗ, «Шӑпчӑк» (ертӳҫи Геннадий Яковлев) ушкӑн хутшӑннӑ.
Пултарулах ушкӑнӗсем сцена ҫине тухмассерен куракансем тӑвӑллӑн алӑ ҫупнӑ.
Шупашкар районӗнчи Вӑрман Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан нумай ачаллӑ хӗрарӑм ачине тухтӑр патне илсе каяймасӑр эрех ӗҫнӗ. Иккӗмӗш кун урӑлмасӑр ӗҫнине пулах вӑл планпа пӑхнӑ кун педиатр патне те ҫитеймен. Пӑтӑрмах пирки шурӑ халатли ҫул ҫитменнисен ӗҫӗпе тата вӗсен правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен комиссине пӗлтернӗ. Усал хыпара илтнӗ комисси пайташӗсем: Т.А. Михайлова, И.А. Золова, Е.В. Петрова участокри педиатрпа тата фельдшерпа ҫемьене тухса кайнӑ. Вырӑнти ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ О.А. Ерманов та районтисемпе пӗрле ҫемьене ҫитнӗ.
Комисси пырса кӗнӗ вӑхӑтра нумай ачаллӑ хӗрарӑм ӳсӗр пулнӑ. Кӑҫал ҫуратнӑ хӗрне хӗрарӑмӑн аслӑ хӗрӗсем пӑхнӑ. Тӗпренчӗк валли ятарлӑ хутӑш та пулман, эмелсене те амӑшӗ ӑна паман. Ачана вӑхӑтлӑха пульницӑна вырттарма йышӑннӑ. Малашне те эрех ӗҫсен хӗрарӑма амӑш прависӗр хӑвараси пирки асӑрхаттарнӑ.
«Подвиг предков бессмертен» (чӑв. Асаттесен паттӑрлӑхӗ вилӗмсӗр) — ҫак ятпа Ҫӗнтерӳ уявӗ умӗн республикӑра шкул ачисен хайлавӗсен пуххине кӗнекен пичетлесе кӑларнӑ. Тиражӗ 500 экземпляр. Конкурса республикӑри коммунистсен партийӗ 2015 ҫулта фашистла Германие ҫапса аркатнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалласа ирттернӗ. Вӑрҫӑра паттӑрлӑх кӑтартнӑ хӑйсен тӑванӗсемпе ял-хула тӑрӑхӗсенчи паттӑрсем ҫинчен конкурса пурӗ чӑвашла тата вырӑсла ҫырнӑ 126 ӗҫ килнӗ: республикӑри 14 районпа 5 хуларан.
Ҫӗнтерӳҫӗ ятне Ҫӗрпӳ районӗнчи Патӑрьел ялӗнчи Андрей Петров тивӗҫнӗ. Иккӗмӗш вырӑнта: Кристина Аверьянова (Вӑрмар районӗ, Мӑнҫырма), Лилиана Михайлова (Шупашкар районӗ, Ҫӗньял), Ангелина Ястребова (Муркаш районӗ, Муркаш) тата Николай Иванов (Хӗрлӗ Чутай районӗ, Штанаш). 3-мӗш вырӑна Кристина Прокопьева (Йӗпреҫри 1-мӗш шкул), Софья Яруткина (Шупашкар районӗ, Ҫӗньял), Александр Кузин (Ҫӗрпӳ районӗ, Туҫи), Денис Базманкин (Патӑрьелти 1-мӗш шкул), Варвара Фёдорова (Ҫӗнӗ Шупашкарти 12-мӗш шкул) тата и Михаил Евсягин (Ҫӗмӗрлери 2-мӗш шкул) тухнӑ.
Кӗнекере конкурса хутшӑннӑ пур авторӑн хайлавне те пичетленӗ.
Ҫак кунсенче Етӗрнери вулавӑшӑн ача-пӑча уйрӑмӗнче Ӗҫ ҫынни ҫулталӑкне халалласа Етӗрнери 3-мӗш шкулти 8а класра вӗренекенсем Литвинова И.Г. ертсе пынипе «Прославленные трудом» (чӑв. «Ӗҫпе палӑрнӑ») тематика урокӗнче пулнӑ. И. Токарева пухӑннисене «Только в труде велик человек» (чӑв. Ҫын ӗҫпе кӑна мӑнаҫлӑ) медиа-хӑтлавпа паллаштарнӑ.
Вӗренекенсем тӗрлӗ ҫулсенче районти ял хуҫалӑхӗсене ертсе пынӑ Аркадий Петрович Айдакӑн, Вячеслав Александрович Александровӑн, Петр Арсентьевич Арсентьевӑн кун-ҫулӗпе паллашрӗҫ. Вӗсем виҫҫӗшӗ те Чӑваш АССР тата РСФСР тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗн хисеплӗ ячӗсене тивӗҫнӗ. Аркадий Петрович Айдак — Чӑваш Республикин хисеплӗ гражданинӗ ертсе пынипе «Ачаки» этноҫутҫанталӑк паркне йӗркелесе янӑ. Кунта чылай сумлӑ хӑна пулса курнӑ. Аркадий Айдак «Береги природу, украшай землю» (чӑв. Ҫутҫанталӑка упра, ҫӗре илемлет) и «И взойдут семена» (чӑв. «Вӑрлӑх шӑтса тухсан») кӗнекесем пичетлесе кӑларнӑ. Петр Арсентьевич Арсентьев районти «Пучах» колхоза 25 ҫул хушши ертсе пынӑ, ӑна госсовет депутачӗ пулма та суйланӑ, вӑл районти Хресенсен пӗрлӗхне ертсе пынӑ.
«Ача пахчинче ача вилме пултарать-и?» — тесе ыйтсан никам та: «Паллах!» — тесе татса хума хӑяймӗ. Чӑн та ӗнтӗ, ача пахчи вӑл производство лаптӑкӗ мар. Тепӗр енчен, производствӑра та ӗҫ хӑрушсӑрлӑхӗн правилине хытах пӑхӑнма тӑрӑшаҫҫӗ.
Ӗнер, ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Ҫӗнӗ Шупашкарти ача пахчинче 3 ҫулти шӑпӑрлан вилнӗ. Инкек пулса иртнӗ хыҫҫӑнах «Pro Город» текен хаҫат хыпарланине ӗненсен, ун пирки Чӑваш халӑх сайчӗ те ҫырнӑччӗ, пӗчӗк арҫын ача верандӑра тӑнӑ чух хырӑм ҫине персе аннӑ.
Паян ку хыпара РФ Следстви комитечӗн республикӑри следстви управленийӗ те пӗлтерчӗ. Унта хальлӗхе нимех те уҫӑмлатман-ха. «Ҫӗнӗ Шупашкарти ача пахчисенчен пӗринче уҫӑлма тухсан 3 ҫулхи ача хырӑм ҫине ӳкнӗ», — тесе ҫырнӑ унта. Пӗчӗкскер персе аннине воспитатель тӳрех асӑрханӑ, ӑна вӑл медицина сестрин пӳлӗмне йӑтса кӗнӗ, унтан васкавлӑ пулӑшу чӗннӗ. Вырӑна пырса ҫитнӗ васкавлӑ пулӑшу тухтӑрӗсем те пӗчӗкскерне ҫӑлса хӑварайман — ҫакӑн пек пӗтӗмлетӳ тума пулать тӗпчевҫӗсен типӗ хыпарне тишкерни тӑрӑх.
Ҫӗнӗ Шупашкарти ача пахчинче виҫӗ ҫулти арҫын ача вилни пирки пӗлтернӗччӗ. Ку ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче пулнӑ. Ача мӗншӗн сывлама чарӑнни ун чухне паллӑ марччӗ.
Халӗ пӗчӗкскер хырӑм ҫине ӳкнине пӗлтереҫҫӗ. Ачасем урамра вылянӑ чухне пулнӑ ку. Воспитатель пӗчӗкскер ӳкнине тӳрех асӑрханӑ та ӑна медсестра патне илсе кайнӑ. Васкавлӑ медпулӑшу тухтӑрӗсем реанимаци мероприятийӗсем ирттернӗ пулин те арҫын ачана ҫӑлма май килмен.
Ача мӗншӗн вилнине экспертиза палӑртӗ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл нимӗнпе те чыхӑнса кайман. Ӑна хӗненӗ, ҫапнӑ йӗр те ҫук. Ку ӗҫе РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри следстви управленийӗн ертӳҫи тӗрӗслесех тӑрӗ.
Шупашкарти шкулсенче «Класри полцейский» акци иртет. Ку мероприятие йӗркелесси йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Хальхинче йӗрке хуралҫисем кадет шкулне ҫитнӗ.
Полицейскисене кадетсен 14-мӗш шкулӗн ачисем кӗтсе илнӗ. Вӗсем пакунлисене хӑйсем мӗн тума пӗлнине кӑтартнӑ. Ачасем вара криминалистсем мӗнле ӗҫленине сӑнанӑ, ШӖМ музейӗнчи сайра тӗл пулакан экспонатсене курнӑ.
СОБР боецӗсем хӗҫ-пӑшалне кӑтартни ачасемшӗн питӗ интереслӗ пулнӑ. Арҫын ачасем пистолет, хӗҫ-пӑшал курсан вӗсемпе кӑсӑкланнӑ.
Шкул ачисем кун хыҫҫӑн полицире ӗҫлеме каяс кӑмӑл пуррине пӗлтернӗ. Вӗрентекенсем палӑртнӑ тӑрӑх, пакунлисем килсе кайнӑ хыҫҫӑн ачасем тата тӑрӑшса вӗренеҫҫӗ.
+16.3 °C