Куҫа курӑнакан историлле вӑрах мар перспективӑра тӗнчери тата пирӗн ҫӗршыври чӗлхесем епле енне улшӑнассине мӗнле куратпӑр-ха? Епле пӑтӑрмахсем кӗтеҫҫӗ хальхи халӑхсен чӗлхисене?
Раҫҫее илсен, шкулсенче ачасене ППЭ-пе экзамен тыттарсах акӑлчан чӗлхине вӗрентме пуҫланине пурте пӗлетпӗр ӗнтӗ. Ҫакна пула кӑшт вӑхӑтран, пӗр вунӑ-вунпилӗк ҫултан Раҫҫейри кашни шкул пӗтерекен ача акӑлчанла калаҫма пӗле пуҫласси каламасӑрах паллӑ. Пирӗн тӑван чӗлхене тиркекен чылай чӑвашсем паян хӑйсен ачисене вырӑс чӗлхине ҫеҫ вӗрентме тӑрӑшнӑ пекех, паянхи нумай вырӑс та ачисене пурнӑҫра акӑлчанла калаҫма вӗрентме тӑрӑшнине куратпӑр. Ҫакна пула, ҫывӑх перспективӑрах пирӗн ҫӗршыври вырӑссем, нумай пуҫтах чӑваш хӑйӗн чӗлхине тиркенипе вырӑсла ҫеҫ калаҫма тӑрӑшнӑ пекех, вырӑс чӗлхине тиркесе акӑлчанла ҫеҫ калаҫма пуҫламӗҫ, тесе калаятпӑр-и-ха? Калама пултараймастпӑр, мӗншӗн тесен пурнӑҫ Раҫҫейре акӑлчан чӗлхин позицийӗпе витӗмӗ ҫултан-ҫул вӑйлӑланса пынине кӑтартать.
Вырӑс чӗлхине юлашки ҫулсенче нумай акӑлчан сӑмахӗ кӗрсе тулчӗ.
Унчченрех вырӑсла калаҫма пӗлекен чӑвашсем вырӑсла калаҫма пӗлмен чӑвашсен умӗнче хӑйсене лешсенчен ӑслӑрах, вырӑсла каласан, „крутойрах“ ҫын вырӑнне хунине астӑватпӑр-ха. Чӑвашла каласан „чӑнкӑрах“ ӗнтӗ. Анчах юлашки саманара ун пек пулма пӑрахрӗ : ҫын вырӑсла калаҫма пӗлни вӑл ыттисенчен ӑслӑрах е „крутойрах“, „чӑнкӑрах“ пулнине кӑтартмасть. Мӗншӗн тесен паянхи кун кашни чӑваш ҫынниех, пӗчӗк ачаран пуҫласа чи ватӑ ӳсӗмри мучиччен е карчӑкчченех, нумай чухне вырӑссенчен те ирттерсе, вырӑсла шатӑртатса лайӑх калаҫать. Ҫавна пула хальхи вӑхӑтра, ху вырӑсла калаҫма пӗлнипе никама та тӗлӗнтереймӗн те, мухтанаймӑн та „чӑнкӑ“ та пулаймӑн. Урӑхла каласан паянхи чӑваш вырӑсла калаҫма пӗлни- нимле „крутой“ япала та мар, урӑхла пулма та пултараймасть. Сӑлттавне каларӑм.
Ҫакна пӑхмасӑрах, паян нумай чӑваш ашшӗ-амӑшӗ, ачисем ыттисенчен „чӑнкӑрах‘ пулчӑр тесе пулас, пурпӗрех, вӗсене тӑван чӑваш чӗлхине вӗрентмесӗрех, инерципе вырӑсла ҫеҫ вӗрентме тӑрӑшать-ха. Урӑхла каласан, вырӑсла ҫеҫ калаҫакан ача чӑвашла калаҫакан ачаран „ӑслӑрах“ пек туйӑнать пуль ҫав вӗсене.
Чӑваш Республикин Вӗренӳ институчӗн доценчӗн ӗҫне Раҫҫейре пысӑка хурса хакланӑ. Сӑмахӑмӑр — педагогика ӑслӑлӑхӗн кандидачӗ, педагогика ӗҫченӗсен професси аталанӑвӗн кафедрин доценчӗ Людмила Васильева пирки. Унӑн «Регионализация дошкольного этнохудожественного образования» (чӑв. Шкул ҫулне ҫитменнисен этнохудожество вӗрентӗвне региона кура йӗркелесси) ӗҫӗ «Языки и культура народов России: сохранение и развитие» (чӑв. Раҫҫей халӑхӗсен чӗлхисем тата культури: сыхласа хӑварасси тата упрасси) Пӗтӗм ҫӗршыври конкурсра ҫӗнтернӗ.
Ӗҫсене номинацисемпе суйласа илнӗ. Чи лайӑххисен шутӗнче — Раҫҫейӗн 51 регионӗнчи 110 практика.
Людмила Васильева Канашри педагогика училищинче (1973-1976 ҫулсенче), Чӗмпӗрти патшалӑх педагогика институтӗнче, асӑннӑ аслӑ шкулӑн аспирантуринче, Мускаври патшалӑх педагогика университетӗнче вӗреннӗ. 2018 ҫултанпа Чӑваш Республикин Вӗренӳ институтӗнче ӗҫлет.
Вӑрмар районӗнчи Антонина Юнатанова воспитатель «Воспитатель года России» (чӑв. Раҫҫейри ҫулталӑк воспитателӗ) конкурсӑн финалне хутшӑнать. Ӑмӑртӑва чӳк уйӑхӗн 17-сменче Мускав облаҫӗнчи Красногорск хулинчи Примаков ячӗллӗ гимназире савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ.
Конкурсӑн финалне регионсенчи ҫӗнтерӳҫӗсем, пурӗ 79 ҫын, пырса ҫитнӗ. Антонина Юнатанова Вӑрмар районӗнчи «Родничок» (чӑв. Ҫӑлкуҫ) ача пахчинче 2014 ҫултанпа ӗҫлет. 2004 ҫулта вӑл Узбекистанри Ферганӑри ӳнер коллеждӗнчен вӗренсе тухнӑ. Халӗ куҫӑнсӑр майпа И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнчи «Шкул ҫулне ҫитменнисен тата коррекци педагогики тата психологи» факультетра ӑс пухать.
Виҫӗ ача амӑшӗ фетртан тата тутӑртан пуканесем ӑсталама юратать. Скрипкӑпа калать.
Федерацин травматологи, ортопеди тата эндопротезировани центрӗн (вӑл Шупашкарти Гладков урамӗнче вырнаҫнӑ) специалисчӗсем хӑйсен квалификацине пӗрмаях ӳстереҫҫӗ.
Чӳк уйӑхӗн 6-8-мӗшӗсенче унти травматолог-ортопедсем «Особенности коррекции деформаций позвоночника. Кровесберегающие технологии в хирургии деформаций позвоночника» (чӑв. Ҫурӑм шӑммин форми улшӑннине тӳрлетессин хӑйне евӗрлӗхӗсем. Ҫурӑм шӑммин деформацийӗн хирургийӗнчи юн перекетлекен технологисем) ӑсталӑх сехетӗнче пултарулӑха туптанӑ.
Виҫӗ кунлӑх пӗлӳ марафонне ют ҫӗршывсенчи пысӑк квалификациллӗ специалистсем ирттернӗ. Вӗсем — Казахстанри Нурбек Надиров тата Марат Джетписов (Казахстан), Монголинчи Жадамбаа Оюунтегс Джадамбаа.
Чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Чӑваш Енри мӗнпур районта этнографи диктантне ҫырӗҫ. Ку акци Раҫҫейре пурӑнакан халӑхсем пирки мӗн пӗлнине тӗрӗслеме май парӗ.
Диктанта Раҫҫейри субъектсенче тата чикӗ леш енче 11 сехетре ҫырма пуҫлӗҫ. Акцие Халӑхсен пӗрлӗхӗн кунне халаллӗҫ. Палӑртмалла: вӑл Раҫҫейре тӑваттӑмӗш ҫул иртет.
Заданире 30 ыйту пулӗ. 20-шӗ – пурин валли те, 10-шӗ кашни субъектра уйрӑлса тӑрӗ. Ҫак задание пурнӑҫлама 45 минут параҫҫӗ. Мӗнпур ыйтӑва хуравласан 100 балл пухма май пур.
Ҫӗнӗ Шупашкарти 17-мӗш шкула пневмоние пула карантина хупнӑ. Кун пирки «Про Город» хаҫата пӗр ачан ашшӗ-амӑшӗ пӗлтернӗ.
Малтан ачасене шкулта ирӗклӗ тухса ҫӳреме чарнӑ. Унтан вуҫех карантина хупнӑ.
«Малтан пире пӳлемсенче вӗрентрӗҫ. Эпир унчченхи пек шкул тӑрӑх ҫӳремен. Паян вара пурне те киле 10 кунлӑха ячӗҫ», - каласа кӑтартнӑ пӗр ача.
Директор пӗлтернӗ тӑрӑх, шкула карантина саккунпа килӗшӳллӗнех хупнӑ. Ҫакна шкул ачисен сывлӑхӗ хӑрушлӑхра ан пултӑр тесе тунӑ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Урхас Кушкӑ ялӗнчи шкулта ӑс пухакан ачасен ашшӗ-амӑшӗ «Про Город» хаҫатран пулӑшу ыйтнӑ. Шкулта юсав ӗҫӗсем пынӑ май авӑн уйӑхӗнче ачасен ача пахчинче вӗренме тивнӗ. Юсав вӗҫленменнине кура шӑпӑрлансене юпа уйӑхӗнчех кӗрхи каникула янӑ.
«Ачасем юпа уйӑхӗн 15-мӗшӗнче каникул хыҫҫӑн шкула пӗрремӗш кун кайрӗҫ. Унта питӗ сивӗ, ҫавӑнпа вӗсем парта хушшине курткӑпах, калпакпах ларнӑ», - ҫапла каласа кӑтартнӑ ашшӗ-амӑшӗ.
Шкул директорӗ ӑнлантарнӑ тӑрӑх, шкулта юпан 14-мӗшӗнче каҫхине ӑшӑ янӑ, тепӗр кун валли ҫурт ӑшӑнса ҫитеймен. Ертӳҫӗ санэпидемстанци тата прокуратура шкулта йӗркене пӑснӑ тӗслӗхсене тупманни пирки те каласа хӑварнӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарти «Журавлик» 48-мӗш ача пахчинче дефектолог пулса ӗҫлекен Оксана Ильина «Учитель-дефектолог России – 2019» (чӑв. Раҫҫейри учитель-дефектолог — 2019) II Пӗтӗм Раҫҫейри педагогика ӑсталӑхӗн конкурсӗнче лауреат ятне илнӗ.
Регионти тапхӑрта мала тухнӑ 59 специалистран 20-шне куҫӑн мар тапхӑр тӑрӑх суйласа илсе куҫӑн ӑмӑртма йыхравланӑ.
Конкурс тӗрӗслевӗ ӑсталӑх сехечӗсенчӗн пуҫтарӑннӑ. Унта Оксана Ильина япӑх куракан ачасемпе епле ӗҫленине каласа кӑтартнӑ. Конкурсӑн иккӗмӗш кунӗнче сывлӑх хавшак ачасемпе ушкӑнпа ӗҫленине кӑтартнӑ. Оксана Ильина Мускаври 283-мӗш шкулти куҫ япӑх куракан ачасемпе ӗҫленӗ.
Конкурса хутшӑннисемпе РФ вӗренӳ министрӗ Оксана Васильева тӗл пулнӑ.
25 ҫамрӑка стипенди парӗҫ. Вӗренӳре лайӑх тата пиллӗкпе ӗлкӗрсе пынӑран, халӑхсем хушшинчи, пӗтӗм ҫӗршыври, республикӑри предмет олимпиадисенче, турнирсенче, смотрсенче, пултарулӑх конкурсӗсенче палӑрнӑшӑн.
Стипендие Чӑваш Республикин Пуҫлӑхӗ Михаил Игнатьев парать. 135 ҫамрӑк 2019 ҫулта укҫана илме талпӑннӑ. 18 районтан тата 4 хуларан.
Чӑваш Республикин 1999 ҫулхи чӳкӗн 17-мӗшӗнчи йышӑнӑвӗпе параҫҫӗ стипендие. 20 стипендие вӑтам шкулсенчи тата хушма пӗлӳ паракан организацисенчи ачасене тӳлеҫҫӗ. 5 стипендие — культурӑпа ӳнер пӗлӗвӗ илекен учрежденисенче вӗренекенсене тенӗ ЧР Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви.
Шкул ачисене 400-шер тенкӗ параҫҫӗ уйӑхсерен. Виҫӗ ҫулта 360 шкул ачине панӑ ӑна.
+18.3 °C