Ӗнер, пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Канаш районӗнчи Пикшихри культура ҫуртӗнче «Чӑваш тумӗ — халӑх пуянлӑхӗ» конкурс иртнӗ.
Районти пур ялтан тенӗ пекех чӑваш ҫи-пуҫне илсе пынӑ: хӗрарӑмсемпе арҫынсен авалхи пир кӗписене, сурпансене, хуҫалӑхра усӑ курнӑ савӑт-сапана... Ӗлӗкхи тата хальхи вӑхӑтра ӑсталанӑ хушпупа тухьян уйрӑмлӑхне тимлӗ куракансем тӳрех асӑрханӑ.
Жюрире Чãваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, Чãваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗн доценчӗ, халӑх ӑстисен ассоциацийӗн ертӳҫи Зинаида Воронова тата Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗн кафедра ертӳҫи Раиса Васильева пулнӑ.
Уява Ҫеҫпӗл ял тӑрӑхӗнчи «Шӗкӗр», Кошнаруй культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Хӗлхем», Татмӑшри культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Татмӑш ен», Хирти Катекри «Шевле» ушкӑнсем илем кӳнӗ.
«Хастарлӑх ҫӑлкуҫӗ» ӑмӑртӑва сахал мар ӗҫ ярса панине шута илсе хаклав ӗҫне эпир икӗ тапхӑра пайлас терӗмӗр. 1-мӗш тапхӑрта кашни ушкӑнра чи лайӑх 10 ӗҫе суйлатпӑр, 2-мӗш тапхӑрта вара ҫав 10 ӗҫрен чи лайӑххисене суйласа ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртӑпӑр.
Паян вара сире пӗрремӗш тапхӑра палӑрнӑ ӗҫсемпе паллаштарас тетпӗр. Ярса панӑ ӗҫсене эпир 5 ушкӑнпа хакланӑ май пурӗ 50 ӗҫ суйласа илтӗмӗр. Кашнине ятран асанса тӑмӑпӑр, списокпа эсир ҫак каҫӑпа паллашма пултаратӑр. Палартма кӑмӑллӑ, суйласа илнӗ ӗҫсен хушшинче Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкартисем те пур, районтисем те, тулашрисем те. Списока хальлӗхе хушаматсем тӑрӑх йӗркеленӗ.
Кам-кам ҫӗнтернине ҫывӑх вӑхӑтра палӑртма шутлатпӑр. Кун пирки хыпарланӑ хыҫҫӑн чыслав кунне хӑҫан ирттерессине пӗлтерӗпӗр. Каласа хӑварас пулать — 1-мӗш тура тухнисем пурте пирӗнтен парнесене тивӗҫӗҫ (ҫав шутра пӗрремӗш, иккӗмӗш е виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑнайманнисем те). Кам мӗнле вырӑн йышӑннине чыслав вӑхӑтӗнче пӗлтерӗпӗр, ҫапла май сире валли кӑшт интрига хӑварас кӑмӑллӑ эпир.
Ӗнер эп «Хастарлӑх ҫӑлкуҫӗ» видеосӑвӑсен ӑмӑртӑвне ярса панӑ пур ӗҫе те хакласа тухрӑм. Ҫак хаклав чылай шухӑш ҫуратрӗ. Петӗр Хусанкай каланӑ сӑмах чӑна тухӗ-ши? Эпир, чӑвашсем, чӑн та пулатпӑр-ши? Е хальхи «пур»-па пирӗн кун-ҫул вӗҫленӗ?
Ӗҫсене хакланӑ май мӗн сӑнама тӳр килчӗ-ха? Тӗрӗссипе каласан 90% хӑйсен ӗҫне ячӗшӗн кӑна тунӑ. Ачи сӑвӑ каланӑ чухне такӑннӑ — темех мар пулас, ҫапла та каять... Мӗнле пур, ҫавӑн пек ярса панӑ. Тепӗр хут ӳкерме ӳркеннӗ. Пирӗн ҫак ӑмӑрту тем тесен те-ҫке, пӑхмасӑр лайӑх калакансен конкурсӗ мар. Шӑп та лӑп видео техникипе усӑ курса сӑвва чи лайӑх каланине ҫырса илмелли. Ӳкер эс ӑна пӗр виҫӗ-тӑватӑ хут та кайран суйласа чи лайӑххине ярса пар. Кулленхи пурнӑҫра та ҫак ҫынсем ман шутпа ячӗшӗн кӑна пурӑнаҫҫӗ, ҫавӑнпа та эпир вырӑссем пек те тутарсем пек те аталанаймастпӑр. «Ячӗшӗн» пурӑнатпӑр...
Пӗр япалана эп ниепле те ӑнланма пултараймастӑп. Хӑш-пӗр ӗҫре видео ҫырнӑ вӑхӑтра вӗрентекенсен сассисем те ҫырӑнса юлнӑ. Леш, хайхи «Начали» текеннисем. Калас пулать — чӑвашла ирттерекен конкурссене 99% чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсем хутшӑнаҫҫӗ.
Чӑвашавтотранс валли пуҫлӑх шыранӑ. Ку тӗлӗшпе конкурс ирттернӗ, анчах унта никам та ҫӗнтермен. ЧР Транспорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, конкурса ҫӗнӗрен йӗркелӗҫ.
Ҫакӑ паллӑ: Чӑвашавтотранс ертӳҫин тилхепине йышӑнассишӗн виҫӗ кандидат кӗрешнӗ. Вӗсем конкурс комиссине мӗнпе тивӗҫтерменни паллӑ мар.
Тӗрӗссипе, конкурсӑн нарӑсӑн 14-мӗшӗнчех иртмелле пулнӑ. Анчах ӑна каярах куҫарнӑ, мӗншӗн тесен комисси пайташӗсем ӑнланмалла сӑлтавсене пула конкурса ирттерме килеймен. Хальлӗхе предприятие Михаил Арзамасов вӑхӑтлӑха ертсе пырать. Унчченхи пуҫлӑх Сергей Аказеев тӗлӗшпе шалу тӳлеменшӗн пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Ҫул ҫитменнисен ӗҫӗпе тата вӗсен правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен Правительство комиссийӗ 2012 ҫултанпа «Лучший общественный воспитатель года» (чӑв. Ҫулталӑкри чи лайӑх общество воспитателӗ) конкурс ирттерет. Пӗлтӗр ку ята илессишӗн 23 ӗҫ тӑратнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене конкурс комиссийӗ виҫӗ номинаципе палӑртнӑ.
«Чӗрене ачасене паратӑп» номинацире Пӑрачкаври ача ҫуртӗнче педагог-психологра ӗҫлекен, Улатӑрта пурӑнакан Оксана Валдаева ҫӗнтернӗ.
«Гражданла позици» номинацире Ҫӗмӗрле районӗнчи Альбина Надеждинӑна палӑртнӑ. Хӗрарӑм Саланчӑкри вӑрман хуҫалӑхӗнче вӑрман хӳтӗлекен патшалӑх инспекторӗнче тӑрӑшать.
«Ҫитӗнӳ патне ҫул» номинаци ҫӗнтерӳҫи — Ҫӗнӗ Шупашкарти Алексей Орлов. Вӑл «Промэлектрострой» организацире химикра ӗҫлет. Ӑна хулари 17-мӗш шкулта ашшӗсен канашӗн ертӳҫине суйланӑ.
Лайӑх ӗҫлерӗн — укҫаллӑ пулӑн. Республикӑра малашне чи тӑрӑшуллӑ муниципалитетсене укҫан хавхалантарма тытӑнӗҫ. Кун пирки Чӑваш Енӗн Правительствин пуҫлӑхӗн ҫумӗ — экономика министрӗ Владимир Аврелькин Министрсен Кабинечӗн ӗнерхи ларӑвӗнче пӗлтернӗ. Тивӗҫлӗ йышӑнӑва та хатӗрленӗ ӗнтӗ.
Хаклава районсем тата хуласем тӑрӑх уйӑрӗҫ. Пӗрремӗш ушкӑнра малти виҫӗ вырӑна палӑртӗҫ, иккӗмӗшӗнче — икӗ вырӑн. Республика Элтеперӗн гранчӗ валли кӑҫалхи хыснара 50 миллион тенкӗ пӑхса хӑварнӑ. Вӑл укҫана тивӗҫнӗ муниципалитетсен тупрана общество инфраструктурине аталантарма ямалла.
Владимир Аврелькин министр каланӑ тӑрӑх, конкурс ҫу уйӑхӗнче иртӗ, ҫӗнтерӳҫӗсене ҫӗртме уйӑхӗнче палӑртӗҫ, укҫине те ҫавӑн чухне уйӑрӗҫ.
Паянхи кун пирӗн «Хастарлӑх ҫӑлкуҫӗ» видеосӑвӑсен конкурсне пӗтӗмлетмеллеччӗ. Шел те, 23 сехет ҫитрӗ пулин те кам мала тухнисене, кам парне илме тивӗҫлисене эпир хальлӗхе калаймастпӑр. Пахалас ӗҫ халӗ те вӗҫленмен-ха. Ҫавӑнпа та пӗтӗмлетӗве кӑштах куҫарма тивӗ — пуш уйӑхӗн 7-мӗшне.
Ҫак вӑхӑт тӗлне эпир нарӑсӑн 6-мӗшччен ярса панӑ пур видеосене те вырнаҫтарма ӗлкӗртӗмӗр (вӗсемпе эсир «Шкул ТВ» интернетри телеканалта паллашма пултаратӑр, пурӗ 650 яхӑн ӗҫ) тата хутшӑнакансен карточкисене пӗр вырӑна пухма. Хальхи вӑхӑтра эпир чи лайӑх ӗҫсене суйлатпӑр — ку ӗҫре видеосенчен ҫуррине ытла пӑхса тухнӑ ӗнтӗ. Кайран вара чи лайӑххисене ытти хаклавҫӑсене пӑхса тухма парасшӑн. Вӗсем те хакланӑ хыҫҫӑн вӑтам балл шутласа кӑларса малти вырӑнсене палӑртӑпӑр. Парне илме тивӗҫлисене кашни ушкӑнра 10-шар ӗҫ палӑртас шухӑшлӑ. 1-мӗш вырӑна 1 ӗҫ тивӗҫӗ, 2-мӗшне — 2; 3-мӗшне — 3 ӗҫ. Тата тӑватӑ ӗҫе хавхалантару парнипе савӑнтарӑпӑр. Ҫапла май 50 хутшӑнакана чыслас шухӑшлӑ (5 ушкӑн; кашнинче 10 ӗҫ).
Ӑмӑрту статистики пирки.
Паян Мускавра Атӑлҫи федераци округӗнчи регионсем валли телеканал суйлас енӗпе Федераци конкурс комиссийӗн ларӑвӗ иртнӗ. Лайӑх хыпар ҫитнӗ пирӗн пата: Наци телекуравӗ 21-мӗш пускӑча тивӗҫнӗ.
Атӑлҫи федераци округӗнчи мӗнпур регионти 32 телеканала хутшӑнма ирӗк панӑ. Чӑваш Енрен кабель сечӗн телекурав пульчӗн 21-мӗш пускӑчне илме Наци телекуравӗ тата «Телеканал 21+» тӗллевленнӗ.
Чи малтанах хӑйсен контентне 75 процентран сахал мар тунине, регионти халӑхӑн 50 проценчӗ курнине шута илнӗ. Конкурс комиссийӗ Наци телекуравӗн хӑйӗн вещани сетки пуррине, хыпарсен кӑларӑмӗсем кулленех тухнине, хӑлха илтменнисем валли субтитрсем пуррине, кӑларӑмсене чӑвашла хатӗрленине пысӑк хак панӑ.
«Нон-стоп» этрада ташшисен ача-пӑча ушкӑнӗ Хусанта иртнӗ «Вдохновение-17» конкурсран лауреат дипломӗпе таврӑннӑ.
Конкурс фестивале пултарулӑх ушкӑнӗсем, солистсем (вӗсен йышӗнче чун ыйтнипе юрлакансем те, профессионалсем те пулнӑ) хутшӑннӑ. Ачасем «Инструментпа юрласси», «Хореографи», «Вокал», «Хорпа юрласси» номинцисенче пултарулӑхне кӑтартнӑ.
Шупашкарти ача-пӑча пултарулӑх ҫурчӗн «Нон-стоп» эстрада ташшисен ушкӑнӗ виҫӗ хореографи постановки лартнӑ: «Сунчӑкпа ташласси», «Ращара», «Театр». Сӑмах май, «Хореографи» номинацире Раҫҫейри тӗрлӗ регионти 60 ытла ушкӑн тупӑшнӑ.
Нарӑсӑн 14-мӗшӗнче Каҫалти 2-мӗш вӑтам шкулта район шайӗнчи «Янра, чӑваш сӑмахӗ» республика фестиваль-конкурсӗ пулса иртрӗ. Чӑн-чӑн уяв пулчӗ ку районти чӑваш чӑлхипе литературине вӗрентекенсемшӗн тата вӗренекенсемшӗн.
Уява районти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи С.Г.Индюкова уҫрӗ. Вӑл чӑваш сӑмахне юратакансене уяв ячӗпе саламларӗ. Районти чи маттур та пултаруллӑ ачасем пуҫтарӑннӑшӑн хӗпӗртенине пӗлтерчӗ. Пурне те конкурсра ӑнӑҫу сунчӗ.
Хӑнасене Комсомольскинчи 2-мӗш вӑтам шкул директорӗ Е.Н.Савельев уяв ячӗпе саламларӗ, тӑван чӗлхене, йӑла-йӗркене упраса хӑварасси паянхи ачасенчен нумай килнине палӑртрӗ.
Вӗренекенсемпе вӗрентекенсем пӗр-пӗринпе хутшӑнса калаҫни, пӗр-пӗрин пултарулӑхӗпе паллашни, тӗрлӗрен конкурссенче ӑмӑртни мӗн тери паха. Эпир чӑваш ҫӗрӗ ҫинче чӑваш пулса ҫуралнишӗн мухтанма тивӗҫ. Мӗн тери пуян пирӗн чӗлхе! Ӑҫта ҫуралнӑ, ҫавӑнта усӑллӑ пулнӑ, тенӗ ваттисем. Сирӗн хамӑр ҫӗр-шыва усӑллӑ ҫынсем пулмалла пултӑр тата тӑнӑҫлӑх пултӑр.
Районти вӗрентӳ пайӗн методисчӗ С.П.Атласкина пухӑннисене, уява хутшӑнакансене пысӑк пӗлтерӗшлӗ уявпа саламласа ҫитӗнӳсем сунчӗ.
-12.7 °C