«Звезда» телеканал Чӑваш Республикин тӗп хулипе паллаштаракан кӑларӑм хатӗрленӗ. Телепередачӑна эфира ҫул уйӑхӗн 1-мӗшӗнче кӑларӗҫ.
Канмалли кунсене асра юлмалла ирттерес тесен ӑҫта кайма пулать? Ик кунлӑх ҫулҫӳревпе ӑҫта ҫитсен аван? Чи кӑсӑклине кӗске вӑхӑтра курса мӗнле ӗлкӗрмелле? Ҫак ыйтусен хуравне «Круиз-Контроль» проект ертӳҫи Юлия Розенберг шыранӑ. Телекуравҫӑсене вӑл чи кӑсӑклӑ маршрутсемпе паллаштарӗ, ҫитсе курма тӑракан паллӑ вырӑн ҫинчен каласа кӑтартӗ, ӑҫта апатланма тата ҫӗр каҫма май пуррине те пӗлтерӗ.
Телеканал икӗ хулара ӳкернӗ: кӳршӗллӗ Мари Элӑн тӗп хулинче Йошкар-Олара тата пирӗн шурӑ Шупашкарӑмӑрта.
Программӑна ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче «Звезда» телеканалӑн эфирӗнче, 10 сехет те 10 минутра, кӑтартӗҫ.
Чӑваш Ен вулавӑшӗнче илемлӗ вулакансен СССР халӑх артистки Вера Кузьмина ячӗллӗ регионсен хушшинчи конкурсне пӗтӗмлетнӗ. Мероприятие Чӑваш халӑх артистки Анна Кутузова, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Наталья Сергеева (вӑл К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче режиссерта ӗҫлет), Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артисчӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Владимир Григорьев, асӑннӑ театрти Алевтина Семенова артист, Пукане театрӗн артисчӗ Ольга Тарасова, Алексей Шадриков юрӑҫ, Светлана Асамат поэт хутшӑннӑ.
Конкурса икӗ турпа ирттернӗ, вӑл пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗнчех пуҫланнӑ, пуш уйӑхӗччен пынӑ. Пултарулӑх ӑмӑртӑвне хутшӑннисен пултарулӑхне ҫулне кура 5 ушкӑнра тата поэзипе проза номинацисене уйӑрса хакланӑ.
Вера Кузьминан тӗп парнине Элӗк районӗнчи Мӑн Вылӑри Дарья Сорокина тивӗҫнӗ.
Мускаври артист Сӑр тата Хусан хӳтӗлев чиккисене чавнисене хисеплесе опера хатӗрлес шухӑшлӑ. Кун пирки ӑна Чӑваш Республикинчи симфони капеллин илемлӗх ертӳҫи Морис Яклашкин сӗннӗ иккен. Ҫапла пӗлтернӗ Раҫҫей халӑх артисчӗ, П.И. Чайковский ячӗллӗ Мускаври патшалӑх консерваторийӗн кафедрин заведующийӗ, Мускаври патшалӑх филармонийӗн илемлӗх ертӳҫи Александр Чайковский паян, ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗпе Олег Николаевпа ЧР Правительство ҫуртӗнче тӗл пулсан.
Енсем Сӑр тата Хусан хӳтӗлев чиккисене тунисене хисеплесе опера хатӗрлес ыйтӑва сӳтсе явнӑ. «Чӑваш Енре эпӗ иккӗмӗш кун. Ҫак вӑхӑтра нумай ҫынпа тӗл пулса калаҫма, кирлӗ информацие пӗлме ма килчӗ. Хӳтӗлев чиккисене чавма хутшӑннӑ ҫынсем пирӗн хушӑмӑрта пурри уйрӑмах аван. Вӑл спектакль еплерех пуласине эпӗ ӑнланма пуҫларӑм. Унта нумай пӗчӗк эпизод, тӗрлӗ истори пултарас килет», — тенӗ вӑл.
Композитор спектакле чӑваш юррисене те кӗртме палӑртать.
Паян, ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Питӗрте чӑвашсене ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 173 ҫул ҫитнине тата Чӑваш чӗлхи кунне халалласа литература каҫӗ иртӗ. Мероприяти вырӑнти Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗн «Язык – средство межнационального общения» (чӑв. Чӗлхе – нацисен хушшинчи хутшӑнӑвӗн хатӗрӗ) проектпа килӗшӳллӗн иртӗ. Ӑна хутӑш форматпа: онлайн тата оффлайн – йӗркелӗҫ. Вӑл 16 сехетре пуҫланӗ.
Мероприятие Ленинград облаҫӗнчи чӑвашсен культура обществи, облаҫри Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗ, Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗ, Питӗр хулинчи тата Ленинград облаҫӗнчи чӑваш ҫамрӑкӗсен обществи йӗркелӗҫ. Литература каҫне Чӑваш халӑх поэчӗ Валерий Туркай та хутшӑнӗ.
Питӗр хулинчи Пески районӗнчи Христос чӗрӗлӗвӗн чиркӗвӗнче ӗнер РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков пулнӑ. Вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратнӑ ҫав чиркӳ патӗнчи сквер Чӑвашран тухнӑ Пётр Егоров зодчи ячӗпе кӗҫех хисепленсе тӑма тытӑнӗ. Сӑмах май каласан, Турра ӗненекенсен ҫав чиркӗвӗн никӗсне шӑпах вӑл, пирӗн ентешӗмӗр, 18 ӗмӗрте хывнӑ.
Аса илтерер: кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Питӗрти Топоним комиссийӗн ларӑвӗ иртнӗччӗ. Унта Чӑвашра ҫуралса ӳснӗ, Питӗрте ӗҫлесе ят-сум илнӗ Петр Егоров ятне хулари пӗр-пӗр вырӑна парас ыйтӑва тишкернӗччӗ. Ҫапла тума ыйтса Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев хула кӗпӗрнаттӑрӗ Александр Беглов патне Культурӑпа истори эткерлӗхӗн «Ӑрусен астӑвӑмӗ» П.Е. Егоров ячӗллӗ фончӗ сӗннипе ҫыру янӑччӗ.
Тутарстанри Теччӗ районӗнче чӑваш халӑхне ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 173 ҫул ҫитнине тата Чӑваш чӗлхи кунне халалласа савӑнӑҫлӑ мероприяти иртнӗ.
Унта Чӑваш Ен делегацийӗ тухса кайнӑ. Йышра ЧР Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствин пай пуҫлӑхӗ Инна Ильина, Чӑваш Енри Профессионал ҫыравҫӑсен союзӗн правленийӗн ертӳҫи Лидия Михайлова (Филиппова), чӑваш халӑх ҫыравҫи Анатолий Кибеч, Чӑваш Республиикин Вӗренӳ институчӗн этнокультура вӗрентӗвӗн кафедин заведующийӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Анна Егорова, Константин Доброхотов блогер, «Чӑвашкино» киностуди ӗҫченӗсем тата пултарулӑх интеллигенцийӗ пулнӑ.
Тутарстанра «И.Я. Яковлев эткерлӗхӗ — тӗнче пуянлӑхӗ» ятпа ҫавра сӗтел, Иван Яковлевӑн тван шкулӗнче савӑнӑҫлӑ митинг иртнӗ.
Республикӑмӑр Элтеперӗ Олег Николаев Чӑваш чӗлхи кунӗпе саламланӑ.
Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, чӑваш халӑхне ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑ кун, эпир Чӑваш чӗлхи кунне паллӑ тӑватпӑр.
«Чӗлхе – халӑх культурин чи пысӑк пуянлӑхӗ, чӗрӗ еткерӗ, пирӗн ӑна типтерлӗн сыхласа упраса ӑруран ӑрӑва тӗрӗс-тӗкел куҫарса пымалла.
Республикӑра чӑваш чӗлхине сыхласа хӑварас тата малалла аталантарас тӗлӗшпе сахал мар тунӑ, хальхи вӑхӑт ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен ҫӗнӗ учебник туса хатӗрлемелли тӗллев те йӗркеллӗн пурнӑҫланать. Тӑван чӗлхемӗрӗн ят-сумне ӳстерсе пырас ӗҫе Чӑваш Енри культура учрежденийӗсемпе шкулсем тата ача сачӗсем чӑннипех те пысӑк тӳпе хываҫҫӗ», – тесе каланӑ саламра.
Вӑрнар районӗнчи «Ҫӗнтерӳ ҫулӗ» хаҫат редакторӗ Ирина Яковлева «Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ. Вӑтам шкултан вӗренсе тухсан вӑл 1996 ҫулта И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетне вӗренме кӗнӗ. Унти чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнчен хӗрлӗ медальпе вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн 2001 ҫулта тӑван, Вӑрнар, районӗнчи хаҫатра ӗҫлеме тытӑннӑ. Халӗ вӑл — хаҫат редакторӗ.
Республикӑмӑр Элтеперӗн паянхи хушӑвӗпе «Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята ҫавӑн пекех Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн оркестр артисчӗ Алексей Гурьев, Чӑваш Ен наци вулавӑшӗн секторӗн заведующийӗ Янина Горская, Чӑваш Республикин ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗн пай заведующийӗ Наталия Громова, Вырӑс драма театрӗн костюм ҫӗлекен мастерской заведующийӗ Светлана Карасева, Етӗрне районӗнчи Тури Ачакри хресчен хуҫалӑхӗн музейӗн заведующийӗ Людмила Петрова, Шупашкарти В.А. тата Д.С. Ходяшевсем ячӗллӗ ача-пӑча 4-мӗш музыка шкулӗн преподавателӗ Маргарита Романова тивӗҫнӗ.
«Чӑваш халӑх сайчӗн» вулаканӗсене Чӑваш чӗлхи кунӗ умӗн сӗнекен ҫак статьяна мӗнле те пулин ӑнлантарса пани кирлех мар-тӑр. Тимлӗ вулакан хӑех ӑнланать. Статья авторӗ А. И., ахӑртнех, Александр Иванович Иванов. «Чӑваш энциклопедийӗнчен:
ИВАНОВ Александр Иванович [2.11. 1897, с. Яншихово-Норваши Цивил. у. (ныне Янтиков. р-на) — 13.5.1942, Архангел. о6л., лагерь ГУЛАГа] — журналист и деятель культуры. В 1918–19 6ыл сотрудником газеты «Канаш» в Казани. После образования Чуваш. автоном. обл. активно сотрудничал в чуваш. газетах и журналах, нередко пользовался псевдонимом Ванюшке. В 1930 выступил одним из организаторов Чуваш. республикан. книж. палаты (ныне Государственный архив печати Чувашской Респу6лики), был её первым директором. В 1937 репрессирован и осуждён на 10 лет лишения свободы. Реабилитирован посмертно. Брат В.И. Токсина.
Алексей Леонтьев, истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ.
1. Чӑвашсем пек вак халӑхсене мӗншӗн вырӑс алфавичӗ йышӑнтарнӑ?
Мӗншӗн йышӑнтарни вӑл малта каланинченех паллӑ пулмалла.
Чӑваш кӗнеке издательствинче «Ӗмӗр пурӑн – ӗмӗр вӗрен» кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Чӑваш халӑхӗн сӑмахлӑхӗн тӗслӗхӗсене Владимир Галошев пухса хатӗрленӗ, редакторӗ – Владимир Степанов. Ҫӗнӗ кӑларӑма 1000 экземплярпа пичетленӗ.
Кӗнеке сакӑр пайран тӑрать. «Чӑваш тӗнчи» ятли тӗнче пуҫланса кайнипе паллаштарать. Ачалӑхпа ҫамрӑклӑха тата ватлӑха, арҫынпа хӗрарӑма халалланӑ пайсем те пур.
Кӗнекене кӗртнӗ мифсемпе легендӑсем, юмахсемпе ваттисен сӑмахӗсем чӑваш халӑхӗн чунне, унӑн кӑмӑлне, халӑхӑмӑрӑн философине уҫса пама пулӑшаҫҫӗ.
+17.3 °C