Чӑваш патшалӑх гуманитари институтӗнче паян 2017 ҫулта Мускавра тухнӑ «Чуваши» кӗнекен хӑтлавӗ иртрӗ. Халӑха ҫак кӑсӑклӑ кӑларӑмпа паллаштарма сумлӑ тӳре-шара сахал мар ҫитнӗ — республикӑн вӗренӳ министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Кудряшов Сергей Владимировичсӑр пуҫне культура министрӗ Константин Яковлев, финанс министрӗ Светлана Енилина та пулнӑ. Мероприятие институт директорӗ Пётр Степанович Краснов ертсе пынӑ. Ҫавӑн пекех вӗренӳ институчӗн директорӗ Юрий Исаев та хутшӑннӑ. Каласа хӑварас пулать — ку кӗнекене калӑплама институт пуҫлӑхӗн пуканне вӑл йышӑннӑ чухне тытӑннӑ.
«Чуваши» кӗнеке Раҫҫей ӑслӑлӑх академийӗн «Народы и культуры» (чӑв. Халӑхсем тата культурӑсем) ярӑмӗнче тухнӑ. Пирӗн гуманитари институчӗсӗр пуҫне кӗнекене хатӗрлеме РӐА-н Н.Н. Миклуха-Маклай ячӗллӗ этнологипе антропологи институчӗ хутшӑннӑ. Унӑн калӑпӑшӗ 55 автор листи, вӑл 654 страницӑран тӑрать. Авторсен ушкӑнӗн ертӳҫи Виталий Петрович Иванов палӑртнӑ тӑрӑх пирӗн халӑх культурине уҫса паракан кӗнеке ку тӗлӗшпе самай ҫӳллӗ вырӑнта тӑрать — ярӑма танлаштарсан кӑлӑпӑшӗпе вӑл ҫиччӗмӗш. Пӗтӗмпе вара 1998 ҫултанпа РӐА ку ярӑмра 26 ытла кӑларӑм кун ҫути кӑтартнӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче «Энциклопедия Шемуршинского района» (чӑв. Шӑмӑршӑ районӗн энциклопедийӗ) пичетленнӗ. Кӑларӑма районӑн 80 ҫулхи юбилейӗ тӗлне Герман Ларшников, Петр Фомин, Владимир Андронов хатӗрленӗ. Дмитрий Литаврин художник илемлетнӗ. Кӗнекене 1500 тиражпа кӑларнӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствин ертсе пыракан редакторӗ Ольга Федорова пӗлтернӗ тӑрӑх, район аталанӑвне хӑйсен тӳпине хывнисене халалланӑ пай энциклопединче пысӑк вырӑн йышӑнать. Шӑмӑршӑ районӗн тулашӗнче ҫуралса муниципалитетшӑн тӑрӑшнисене те шута илнӗ. Районӑн Астӑвӑм кӗнекине лекмен Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннисем те энциклопединче тивӗҫлӗ вырӑн йышӑннӑ. Ҫурҫӗр Кавказри, Вӑтам Азири тата ытти хӗрӳ вырӑнти хирӗҫ-тӑрӑва хутшӑннисене те манса кайман.
Районӑн энциклопедине маларах елчӗксем, етӗрнесем, муркашсем, шупашкар районӗсем тата ытти хӑш-пӗри кӑларнӑччӗ.
Чӑваш Республикин патшалӑх парнине памалли ӑмӑртӑва 2017 ҫулшӑн сӑмахлӑхпа ӳнер енӗпе икӗ ят тӑратнӑ. Ӳнер енӗпе ҫӗршыври паллӑ ӑста - Раҫҫей Федерацийӗн мухтавне тивӗҫнӗ художник Праски Витти (Виталий Петров). Литература енӗпе — чӑваш халӑх писателӗ Анатолий Кибеч.
Анатолий Кибечӗн премие тӑратнӑ «Кашни ҫын вӑл — хӑй тӗнче» роман-хроникине (Шупашкар, «Ҫӗнӗ вӑхӑт», 2017, 500 экз.,716 хутъен) тимлесех вуласа тухрӑм. Кӗнеке (авторӗ хӑй уйӑрман пулсан та) расна икӗ пайран тӑрать. Малта — автобиографи хайлавӗ, 359-мӗш хутъенри «Чӑнлӑх ҫути» тенинчен пуҫласа вӗҫне ҫитиччен — кӗвӗленӗ публицистика, сӑвӑсем тата чӑвашла «шухӑшлавизмсем». Ку пайри ярӑмсем - «Кама пит кирлӗ ҫак ултав.», «Пурнӑҫ тараси вылявлӑ», «Иртсе пычӗҫ вӑхӑтсем». Эпӗ иккӗмӗш пай пирки шарламӑп, роман-хроникӑна вуланӑ май шутланине (тиркенӗ вырӑнсене сиктерсе хӑварса) вулакана сӗнсе пӑхатӑп.
Хулӑн кӗнекене алла тытсанах «роман-хроника» тени куҫа ӳкрӗ те, студент чухне пӑрӑнми вулама тивнӗ классика умма тухрӗ: Семен Элкерӗн «Вутпа-тӑвӑл витӗр» автобиографиллӗ роман-хроники, Максим Горькин «Жизнь Клима Самгина» (кӑна эпӗ экзамена кӗрес умӗн ирхине вуласа пӗтертӗм те, пит вырӑнлӑ пулчӗ — Б.
Чӑваш кӗнеке издательствинче «Сар хӗвел хӗрелсен» ятпа кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Ҫӗнӗ кӑларӑма кӗнеке издательствин илемлӗ литература редакторӗ Ольга Иванова ӳнер тата таса юрату гимнӗ тесе хаклать.
«Кашни ҫыннӑн пурнӑҫӗ ребус пекех кӑткӑс тата хӑйне евӗр. Пӗр пек шӑпа та, пӗр пек шухӑшлавлӑ ҫын та ҫук. Тӗн, ҫавӑнпах пуян, тӗрлӗ енлӗ пулӗ те тӗнче», — тесе шухӑшлать кӗнекене хакланӑ май Ольга Иванова.
«Сар хӗвел хӗрелсен» повеҫ шухӑшласа кӑларман историпе, Прасковья Петрова чӑваш хӗрӗпе паллаштрать. Пушкӑртстанра ҫуралнӑскер ача чухне тӑлӑха юлнӑ, тӑванӗсемпе ӳснӗ. Ӑна тӑван ашшӗпе Тихон Павловпа тӗл пултарман. Документлӑ хайлав авторӗ — Римма Прокопьева ҫыравҫӑ тата журналист. Кӗнекен редакторӗ – Ольга Иванова, художникӗ – Дмитрий Литаврин.
Римма Прокопьеван ал ҫырӑвӗ ачасемпе ҫамрӑксем валли чӑвашла ҫырнӑ кӗнекесен конкурсӗнче ҫӗнтернӗ. Кӗнекене 500 тиражпа кун ҫути кӑтартнӑ.
Ачасем валли чӑвашла хайлавсем ҫыракансене пирӗн республикӑра кӑҫал та хавхалантарӗҫ. Ку ыйтӑва ӗнер иртнӗ Чӑваш Ен Правительствин ларӑвӗнче пӑхса тухнӑ. Ятарлӑ хушӑва Иван Моторин премьер-министр ӗнерех алӑ пуснӑ, паян ӑна ЧР влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче вырнаҫтарнӑ.
Укҫана тыттариччен хайлавсене ятарлӑ конкурс хаклӗ. Ӑна Чӑваш Енӗн Информаци политикипе массӑллӑ коммуникацисен министрӗ ертсе пырӗ.
Ачасем валли чӑвашла ҫырнине тӗрлӗ суммӑпа хавхалантарӗҫ. Шкул ҫулне ҫитменнисем тата кӗҫӗн шкул ҫулӗнчисем валли шӑрҫаланӑ автора 50 пин тенкӗ пама йышӑннӑ. Вӑтам тата аслӑ ҫулсенчи шкул ачисем валли ҫыракансене 75-шер пин тенкӗ уйӑрма шухӑшлаҫҫӗ.
Конкурса, тӳрех палӑртар, автор уйрӑммӑн та, авторсен ушкӑнӗ те хутшӑнма пултарать.
Чӑваш кӗнеке издательствинче регионсем хушшинчи «Чӑваш кӗнеки. Ҫамрӑк талантсем» VII конкурса пӗтӗмлетнӗ. Пултарулӑх ӑмӑртӑвне пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗнче пуҫарнӑ, кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗччен тӑснӑ.
Унта шкул ачисемпе студентсем явӑҫнӑ. Вӗсем конкурса тӗрлӗ темӑпа ҫырнӑ эссесем, ӳкерчӗксем, видеороликсем, хӑйсем тӗллӗн хатӗрленӗ кӗнекесем ярса панӑ. Хамӑр республикӑрисем кӑна мар, Пушкӑртстанри, Тутарстанри, Самар облаҫӗнчи 160 ытла ача хутшӑннӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене 4 номинаципе хакланӑ.
«Чӑваш кӗнеке издательствин кӗнеки ҫинчен» номинацире ӗрремӗш вырӑна Канашри 11-мӗш шкулти Янина Фадеева тухнӑ. «Юратнӑ кӗнекери самант» темӑллӑ ӳкерчӗксен конкурсӗнче вара кӗҫӗн ҫулхи шкул ачисенчен Шупашкарти 49-мӗш шкулти Валерия Долгова, Шупашкарти 1-мӗш гимназири Ангелина Гритчина палӑрнӑ. Вӑтам ҫулсенчи шкул ачисенчен Шупашкарти 40-мӗш шкулти Полина Литвиненко пултаруллӑ пулнӑ, аслӑ ҫулсенчи шкул ачисенчен Шупашкарти 18-мӗш шкулти Софья Тихонова ҫӗнтернӗ. Студентсенчен И.Н. Ульянов ячӗллӗ ЧПУри Екатерина Ильина мала тухнӑ.
«Ача-пӑча аллипе тунӑ чи лайӑх кӗнеке» номинацире кӗҫӗннисенчен Шупашкарти 125-мӗш ача-пӑча пахчинчи Святослав Студенцов ҫӗнтернӗ, вӑтам ҫулсенчи шкул ачисенчен — Ҫӗмӗрлери 23-мӗш шкулти Ирина Кайнова, аслӑ ҫулсенчисем хушшинче – Шупашкарти 62-мӗш шкулти Александра Александрова.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Евгений Ерагин таврапӗлӳҫӗн «Йӗрӗх» ятлӑ тӗпчев кӗнекин хӑтлавӗ пулса иртрӗ. Йӗрӗх — чӑваш халӑхӗн тӗнӗ-ӗненӗвӗнче паянчченех сыхланса юлнӑ, кил-йышпа хӗрупраҫ ырлӑх-сывлӑхне упрама хистекен йӑла пулӑмӗ. Пӗрисем ӑна турӑ вырӑннех хураҫҫӗ, теприсем чунӑш (сывлӑш, чун хӑвачӗ) теҫҫӗ, виҫҫӗмӗшсемшӗн вӑл кӗлетри кӗтесре упранакан пуканеллӗ, парнеллӗ е йывӑҫ-курӑклӑ пӗрнепе кунтӑк. «Йӗрӗх» кӗнекере ырӑ-усал вӑйсем пирки, йӗрӗх пулӑмӗ, пӗлтерӗшӗ, пурнӑҫри ӗлӗкхи тата хальхи пӗлтерӗшӗ ҫинчен нумай енлӗн те тарӑн, халиччен мӗн ҫырни-илтнине пухса ӑнлантарса панӑ.
Кӗнеке умне алҫырупа паллашнӑ тӗпчевҫӗсен ӗнчӗхӗсене (рецензийӗсене) лартнӑ. Унта институт ӗҫченӗсем Георгий Матвеев, Николай Егоров, Вячеслав Ендеров шырав ӗҫне ырланӑ, вӑл паха пулнине палӑртнӑ. Вӗсем хӑтлавра та кӗнекене ырӑ сӑмахсемпех хакларӗҫ. Паллӑ ӑсчахсем Виталий Иванов, Виталий Родионов, Алексей Леонтьев тата институтри ытти ӑстасен сӑмахӗсем пӗлтерӗшлӗ пулчӗҫ. Кӗнеке аякран пынисене те (Тимӗр Акташ журналиста, Валерий Виноградов таврапӗлӳҫе, Сергей Щербаков историҫе) хытах килӗшнӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Василий Эктел ҫыравҫӑн «Тӗлӗнтермӗшсем» сӑвӑ кӗнеки пичетленсе тухнӑ. Ку кӑларӑм — кӗҫӗн шкул ачисем валли.
Чӑваш кӗнеке издательстви шучӗпе ҫӗнӗ кӑларӑм шӑпӑрлансене ҫутҫанталӑк ытамне илӗртет. Сӑвӑсем урлӑ автор тӑван тавралӑхӑн ытарайми илемӗпе, ӳсен-тӑран тата чӗрчун тӗнчин хӑйне евӗрлӗхӗпе паллаштарать. Василий Эктелӗн ҫутҫанталӑкӗ те этем пекех сывлать, туять, асапланать, хӑйӗн ҫулӗ ҫинче тӗл пулакана аркатать, ыйха путать те вӑранать.
Ҫутҫанталӑкри кашни уйӑхпа паллаштаракан ярӑмри сӑвӑсене те вулама кӑсӑклине ӗнентереҫҫӗ ӑна кӑларакансем.
Кӗнеке 1000 тиражпа пичетленнӗ. Унӑ редакторӗ – Ольга Федорова, художникӗ – Иван Алексеев.
Ӗнер, пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, Питӗр хулинче «Раҫҫей — аталанма май паракан ҫӗршыв» ятпа иртнӗ форумра Шупашкар каччи Алексей Свеклов Раҫҫейӗн ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министрне Сергей Лаврова ыйту панӑ. Залра 1500 ытла ҫын пулнӑ. Кун пирки «Про Город» кӑларӑм хыпарлать.
Алексей Свеклов студент хайхи сумлӑ министр хӑй пӗлӗвне епле ӳстерсе пынипе тата юлашки вӑхӑтра мӗнле кӗнеке вуланипе кӑсӑкланнӑ. «Сергей Викторович манӑн ыйтӑва виҫӗ минут хушши хуравларӗ. Ӑна итленӗ май питӗ тӗлӗнтӗм — вӑл лӑпкӑн тата тӗплӗн хуравларӗ. Ыйтӑвӑм ӑнсӑртран ҫуралчӗ. Ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министрӗ, тӗнчипе паллӑ ҫын юлашки вӑхӑтра мӗнпе интересленнине пӗлес килчӗ», — чуна уҫса каласа кӑтартнӑ Алексей Свеклов кӑларӑм корреспондентне.
Пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Ҫӗр ҫавра юрӑ — Сто строф — One hundred stanzas. Из чувашской народной афористической поэзии» кӗнекене хӑтлӗҫ.
Ҫак кӗнекене ӳнер пӗлӗвӗн докторӗ, профессор, Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Михаил Кондратьев кӑларнӑ.
Михаил Кондратьев шухӑшланӑ тӑрӑх, чӑвашсен тӑватӑ йӗркеллӗ сӑввисем тухӑҫ поэзине — перссен рубайне, яппунсен танкине, турккӑсен манине — ҫывӑх. Чӑвашсен «ҫавра юрӑ» ӑнлав пур.
Тӑватӑ йӗркеллӗ сӑвӑсене Михаил Кондратьев темиҫе ярӑма уйӑрнӑ. Вӗсене вырӑсла тата акӑлчанла куҫарни те, ӑнлантарса пани те пур.
Кӑларӑма Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленӗ.
Кӗнеке хӑтлавӗ Наци вулавӑшӗн конференц-залӗнче 14 сехетре пуҫланать. Ыйтса пӗлмелли телефон номерӗ 8(8352) 23-03-17, хушма номер 144.
-4.7 °C