Японири 16-ри ача тӗлӗнмелле япала шухӑшласа кӑларнӑ. Вӑл пулӑшнипе калаҫайман тата илтмен ҫынсем ыттисемпе хутшӑнма пултараҫҫӗ.
Ҫамрӑк ӑсчах ҫак япалана Talk ят панӑ. Ӑна вӑл GoogleScienceFair куравра хӑтланӑ. Коммуникатор ҫыннӑн сывланине тишкерет, ҫакӑнпа усӑ курса сӑмахсем тӑвать. Ҫапла майпа вӑл илтмен ҫынсене ыттисемпе хӑйсен чӗлхипе калаҫма май парать.
Хальлӗхе Talk концепт кӑна-ха. Анчах унӑн пуласлӑхӗ пысӑк. Хӑш-пӗр пӑтӑрмах Морзе азбукине пула сиксе тухать-мӗн. Коммуникатор вара ҫак азбука ҫине таянса ӗҫлет. Хальлӗхе вӑл Морзе азбукине 70% ҫеҫ ӑнланать.
Google ертӳлӗхӗ аппаратӑн пуласлӑхӗ пысӑккине палӑртать. Анчах малтанлӑха проекта вӗҫне ҫити туса ҫитермелле. Аппарата ҫын сывлавне мар, тута хускалнине ӑнланма вӗрентесшӗн. Ҫак тӗллевсене пурнӑҫласан темиҫе ҫултан Talk лавкка сентрисем ҫинче выртӗ. Унӑн хакӗ 100 доллартан ытларах пулмассине палӑртаҫҫӗ.
Чӑваш Енре «Пирӗн пӗр пек пулмасан та» ятпа ыттисенчен расна куракансен пӗтӗм тӗнчери театр фестиваль-форумӗ иртмелле. Вӑл ҫак ууйӑхӑн 22–24-мӗшӗсенче Шупашкарта иртӗ. Кун пек мероприятие кӑҫал иккӗмӗш хут йӗркелеҫҫӗ.
Хальхи фестивале ҫӗршывӑн 11 регионӗнчи тата Казахстанри, Литвари, Молдавинчи, Францинчи пукане театрӗсем килсе ҫитмелле.
Форум вӑхӑтӗнче пултарулӑх лабораторийӗсем, психологи тренингӗсем, семинар-практикумсем иртмелле. Ыркӑмӑллӑх спектаклӗсем лартассине те программӑна кӗртнӗ. Спектакльсем — сусӑр ачасем валли хатӗрленӗскерсем. Вӗсене сусӑр ачасем пурӑнакан хваттерте, е вӑл сипленекен учрежденире е реабилитаци пӳлӗмӗнче лартма май килтӗр тесе лартнӑ.
«Пирӗн пӗр пек пулмасан та» фестивале пуҫласа Шупашкарта иртнӗ ҫулхи кӗркунне йӗркеленӗччӗ. Ун чухне вӑл юпа уйӑхӗн 11–16-мӗшӗсенче иртнӗччӗ. Ун чух 13 пукане театрӗ килсе ҫитнӗччӗ. Вӗсенчен ҫурри — ют ҫӗршывран.
Республикӑра тӗрлӗ ӑмӑрту яланах иртет. Анчах хусканупа тӗрев енчен сусӑррисен хушшинчи тупӑшу хальччен пулманччӗ-ха. Нумаях пулмасть иртнӗ вӑл.
Ҫакна Инвалидсен Вӑрнар районӗнчи уйрӑмӗ пуҫарнипе йӗркеленӗ. Общество организацийӗн ертӳҫи пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак районта кӳмепе ҫурекен 26 сусӑр пурӑнать. Вӗсенчен ытларахӑшӗ — аслӑ ӳсӗмри ҫынсем, тыл ӗҫченӗсем, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсем. Нумайӑшӗ урама питех тухмасть, ҫынсемпе курнӑҫмасть.
ЧР Спорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑмӑртӑва сакӑр ҫын хутшӑннӑ. Вӗсене куракансем, тӑванӗсем, юлташӗсем хавхалантарнӑ. Спортсменсем малтан дистанцие хӑвӑртрах парӑнтарма тӑрӑшнӑ, унтан кӳмесемпе эрешлесе ярӑннӑ.
Ӑмӑртӑва хутшӑннисене пурне те парнесемпе, дипломсемпе хавхалантарнӑ. Сусӑрсем тупӑшнине кура курма килекенсем те кӳмесене ларса ӑмӑртса пӑхнӑ. Малашне кунашкал тупӑшусем час-часах иртӗҫ.
Хӑй мар-ха, анчах сусӑр ачан правине хӳтӗлесе путевка уйӑрттарма ыйтса судах тухнӑ. Тӳре те те ачана майлӑ пулнӑ.
Шупашкар район прокурорӗнчен 7 ҫулти сусӑр хӗрача амӑшӗ пулӑшу ыйтнӑ. Хӗрарӑм надзор органӗнче ӑнлантарнӑ тӑрӑх, вырӑнти социаллӑ хӳтлӗх пайне пӗлтӗр вӑл икӗ хутчен те ҫитнӗ. Малтан — пуш уйӑхӗнче, кайран — чӳк уйӑхӗнче. Анчах социаллӑ хӳтлӗх пайӗ укҫа-тенкӗ ҫителӗккипе ӑнлантарса путевкӑна уйӑрма килӗшмен.
Сусӑр ача правине хӳтӗлесе Шупашкар район прокуратури суда ҫитнӗ. Ӗҫпе явап тытакан енне республикӑн Сывлӑх сыхлав тата социаллӑ аталану министерстви тесе палӑртнӑ.
Сусӑр ачасене вӗрентмелли республикӑри центрта педагогсен видеоконференцийӗ иртнӗ. Унта тӗрлӗ амака пула шкула ҫӳреймен ачасене килте вӗрентес ыйтӑва сӳтсе явнӑ.
Видеоконференци районсемпе хуласенчи 120 специалиста пухнӑ. Вӗсене 6-мӗш класра вӗренекен виҫӗ ачапа инҫет мелӗпе урок ирттернине он-лайн меслечӗпе кӑтартнӑ. Ӗҫри опытпа Шупашкарти 59-мӗш шкулти вӗрентекен Н. Иванова математика учителӗ тата Канашри 11-мӗш шкул директорӗн ҫумӗ Т. Филиппова паллаштарнӑ. Маларах асӑннӑ центр ертӳҫи дистанцилле мелпе вӗрентессине республикӑра тата хӑйсем патӗнче епле йӗркелени пирки каласа кӑтартнӑ.
Видеконференцие «ҫавра сӗтел» вӗҫленӗ. Ун вӑхӑтӗнче оборудованипе тухӑҫлӑ усӑ курас, ачасене психологипе медицина тата педагогика колмиссийӗ витӗр кӑларас тата ытти ыйтӑва хускатнӑ.
Мероприятие хутшӑннисем кун пек видеконференцие ҫулталӑкра икӗ хутчен ирттерме калаҫса татӑлнӑ.
ЧР Наци вулавӑшӗнче иртнӗ ыркӑмӑллӑх акцийӗпе килӗшӳллӗн ҫапӑҫусене хутшӑннӑ ветерансене сахал тупӑшлӑ ҫемйисене спорт кӳмисем парнеленӗ.
ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерствин сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Наци вулавӑшӗнче «Наци ыркӑмӑллӑх фончӗ» грант акцийӗ иртнӗ. Ҫапӑҫусене хутшӑннӑ ветерансен сахал тупӑшлӑ ҫемйисен шӑпах ҫавӑнта спорт кӳмисем, компьютер-ноутбуксем парнеленӗ.
Паллӑ сусӑр спортсменсем ҫакнашкал кӳмесем ҫинче тӗнче, Европа чемпионӗсем пӗрре мар пулса тӑнӑ.
— Ку кӳме питӗ меллӗ, пӗтӗмпех манӑн кӗлетке ҫӳллӗшӗпе тата йывӑрӑшӗпе килӗшӳллӗн. Эпӗ бадминтонпа туслӑ, ҫавӑнпа ку кӳмепе мана ҫӑмӑлрах пулӗ, — тенӗ Валентина Евдокимова. Вӑл ҫӗнӗ виҫӗ кӳмерен пӗрине тивӗҫнӗ.
Ҫак гранта Чӑваш Республикинчи ҫапӑҫусене хутшӑннӑ ветерансен «Доблесть» общество организацийӗ пӗлтӗр выляса илнӗ. Тивӗҫнӗ укҫапа ветерансен пӗр ушкӑнӗ санаторире сипленнӗ. Ҫапӑҫӑва хутшӑннӑ ветерансен ҫемйисене спорт тумӗпе пушмакӗ, спорт инвентарӗ панӑ. Ветерансен ачисем ҫулла Раҫҫейӗн кӑнтӑр енчи сывлӑха ҫирӗплетмелли лагерьсене кайӗҫ. Ҫав йышра — Евпатори те.
Ака уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Шупашкарти Хӗрле тӳремре сусӑрсем валли туса кӑларнӑ ятарлӑ автобус хӑтлавӗ пулнӑ. Транспорта кӳмепе хӑпармалли хатӗрпе тивӗҫтернӗ. Вӑл салонра ытлашши вырӑн йышӑнмасть. Оборудовани малти алӑк патӗнче вырнаҫнӑ, автобус чарӑнсан урамалла тухать. Транспортра кӳмесемпе ҫӳрекенсем валли ятарлӑ вырӑнсем пур.
Автобусра сасӑллӑ сигнализаци те пур. Вӑл пулӑшнипе водитель сусӑр е ахаль ҫын тухма хатӗрленнине пӗлме пултарать.
ЧР Транспорт министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, автобус кирек мӗнле сийлӗ ҫулпа та кайма пултарать. Хальлӗхе общество транспорчӗн маршручӗсемпе пӗр ятарлӑ автобус ҫеҫ ҫӳрӗ. «Ансат тавралӑх» программӑпа килӗшӳллӗн республика валли ҫакнашкал тӑватӑ автобус туянма палӑртнӑ.
Сусӑрсене патшалӑхӑн учрежденийӗсене тата ытти харпӑрлӑхлӑ организацисене кӗрсе ҫӳреме май туса парасси пирки калаҫаҫҫӗ-ха. Тахҫантанпах. Анчах Этем правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен уполномоченнӑй Юрий Кручинин пӗлтернӗ тӑрӑх, ыйтӑвӗ ҫав-ҫавах ҫивӗч.
Темиҫе ҫул каялла ҫак темӑпа материал хатӗрленӗччӗ те, яваплисем ун чух Совет самани вӑхӑтӗнче туса лартнӑ ҫуртсенче сусӑрсен нушине шута илменнине пӗлтерни аса килет. Ара, вӑл вӑхӑтра пирӗн ҫӗршывра таса-сывӑ ҫынсем кӑна ҫуралнӑ пулать те, сусӑрсем лавккана кӗрсе тухассине, вӗсен ҫӳҫ кастарма каяс килнине, мунча кӗрес килнине, аптекӑна тухса эмел туянмаллине тата ҫавӑн йышши вун-вун ыйтӑва шутах хурсах кайман. Ятарлӑ ҫуртсем туса панӑ-ха…
Юлашки ҫулсенче патшалӑх пирӗн хушӑмӑрта сусӑрсем те пуррине аса илчӗ темелле. Предприяти-организацисене кӗме пандуссем вырнаҫтарма пуҫларӗҫ. Анчах вӗсенчен хӑшӗсене ячӗшӗн кӑна тунӑн туйӑнать. Чирлӗ ҫын мар, сывви те хӑшӗсемпе хӑй тӗллӗн хӑпараймӗ.
Ҫак пӗтӗмлетӗве Этем правине хӳтӗлекен республикӑри уполномоченнӑй аппарачӗ Кручинин Йӗпреҫре пулнӑ чух тепӗр хут курса ӗненнӗ.
Хастар педагогсем Улатӑрти ӳнер шкулӗнче сусӑр ачасене ӳстерекен ҫемьесем валли пулӑшу йӗркеленӗ. Чирку пулӑшнипе сенсор пӳлӗмне уҫнӑ. Вӑл ҫитес вӑхӑтра юсаса ҫӗнетнӗ ҫурта куҫӗ.
Улатӑрта сусӑр ачасемпе тухтӑрсем мар, вырӑнти музыка шкулӗн вӗрентекенӗсем заняти ирттереҫҫӗ. Кунта икӗ ҫула яхӑн ачасен социаллӑ адаптаци уйрӑмӗ ӗҫлет. Нумаях пулмасть хула администрацийӗ шкула юсамалли ҫурт уйӑрса панӑ.
— 2013 ҫулхи ҫулла ман пата икӗ амӑш пычӗ. «Пирӗн урӑх ниҫта кайма та ҫук. Пирӗн валли мӗн те пулин шухӑшласа кӑларӑр», — терӗҫ вӗсем, — каласа кӑтартнӑ Улатарти ача-пӑча ӳнер шкулӗн директорӗ Надежда Тютина.
Улатӑр хулинче 200 яхӑн сусӑр ача. Кунта коррекци шкулӗ те, шкул умӗнхи ятарлӑ шкул та ҫук. Тухтар патне та 200 ҫухрӑм, Шупашкара, каймалла, мӗншӗн тесен вырӑнти пульницара ятарлӑ ӑстасем ҫук.
— Эпӗ шухӑшлама тытӑнтӑм, — малалла каланӑ Надежда Тютина, иккӗмӗш пӗлӗвӗпе психолог пулнӑ май. Ҫавна май вӑл сусӑр ачасем валли программа хатӗрленӗ: хӑш-пӗр информацие тетелте тупнӑ, спициалистсемпе калаҫнӑ. Ҫак программӑпа вӗрентме килӗшекен преподавательсем те тупӑннӑ.
Нарӑсӑн 21-мӗшӗнче Паралипиадӑра Чӑваш Енри 10 тӳре (судья) ӗҫлесси паллӑ пулнӑ. Вӗсем йӗлтӗр чупӑвӗсенче, биатлонра ӗҫлӗҫ.
Паян Сочие республикӑри паллӑ арбитр, Олимп резервӗсен ачасемпе ҫамрӑксен Ҫӗнӗ Шупашкарти 2-мӗш спорт шкулӗн тренерӗ Андрей Михайлов тухса кайнӑ.
— Вӑл Паралипиадӑра йӗлтӗр-биатлон стадионӗн пуҫлӑхӗ пулӗ. Владислав Антонов, Юрий Плотников, Константин Мясоедов чип парас енӗпе аслӑ судьясем пулӗҫ. Владимир Сидягин финишра чип пуҫтаракан судья тивӗҫӗсене пурнӑҫлӗ. Валерий Васильев финишра хронометраж енӗпе ӗҫлекен тӳре пулӗ, — пӗлтереҫҫӗ ЧР Спорт министерствинчен. — Паллӑ спорт журналисчӗ Вячеслав Ильин тата ҫӑмӑл атлетика енӗпе ӗҫлекен Василий Никитин тренер йӗлтӗр стадионне хатӗрлекен аслӑ тӳресем пулӗҫ.
Паралимпиада пуш уйӑхӗн 7–16-мӗшӗсенче иртӗ. Унта 45 ҫӗршыври 1 650 спортсмен тупӑшӗ. Вӗсем Паралимп вӑййин 5 тӗсӗнче медальсен 72 комплекчӗшӗн ӑмӑртӗҫ.
+25.3 °C